عامل اصلی این رکود، نوسانات بی‌پایان نرخ دلار و افت بی‌سابقه قدرت خرید مردم است؛ وضعیتی که باعث شده بسیاری از خریداران به جای انتخاب مدل‌های جدید، به تعمیر گوشی‌های قدیمی یا خرید قسطی روی بیاورند. به گفته کارشناسان، تغییر رفتار مصرف‌کنندگان دیگر اتفاقی گذرا نیست، بلکه به یک واقعیت پایدار تبدیل شده است؛ حالا مسیر اصلی خرید موبایل در ایران، از پرداخت نقدی به سمت خرید اعتباری و اقساطی چرخیده است.
در این میان، فعال‌سازی مکانیسم ماشه و نگرانی‌های اقتصادی ناشی از آن، موج تازه‌ای از بی‌اعتمادی و احتیاط را به بازار تزریق کرده است. بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند در این فضای پرریسک، نقدینگی خود را حفظ کنند و تنها از طریق تسهیلات اعتباری یا پلتفرم‌های لندتک اقدام به خرید گوشی کنند. این تغییر رفتار، چهره بازار موبایل ایران را به‌شدت دگرگون کرده؛ بازاری که زمانی پرتحرک‌ترین بخش اقتصاد دیجیتال کشور بود، اکنون درگیر رکود، اقساط و ترس از فرداست.
در روزهای اخیر یکی از اعضای هیات‌مدیره اتحادیه فروشندگان تلفن همراه از افزایش چند برابری مراجعه مردم برای تعمیرات موبایل خبر داد. به گفته او، حضور مردم در تعمیرگاه‌های تلفن همراه و تلاش برای تعمیر دوباره موبایل‌های خراب و دست دوم چند برابر شده است.
گزارش میدانی از بازار موبایل هم این صحبت را تایید کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بازار همچنان با رکود تقاضا و خرید و فروش مواجه است و مردم از اقشار کم‌درآمد گرفته تا پر درآمد ترجیح می‌دهند که به‌صورت قسطی موبایل بخرند. البته در هفته اخیر مقداری از قیمت گوشی‌های لوکس به‌ویژه آی‌فون۱۷ کاسته شد.
این روزها بازار موبایل بیشتر از قبل تحت‌تاثیر نوسانات نرخ دلار است و فعالان هم پیش‌بینی چندان مثبتی از تغییر قیمت تلفن‌های همراه ندارند.
به گفته محمد یونسی، عضو هیات‌مدیره اتحادیه فروشندگان تلفن همراه، حضور مردم در تعمیرگاه‌های تلفن همراه و تلاش برای تعمیر دوباره موبایل‌های خراب و دست دوم چند برابر شده است. بررسی میدانی از بازار موبایل هم این موضوع را تایید کرد. مغازه‌ها خالی از مشتری است و خبری از خرید و فروش موبایل نیست. فعالان هم از تداوم رکود تقاضا در بازار می‌گویند.
در پی همین رکود به نظر می‌رسد که قیمت برخی موبایل‌های لوکس به‌خصوص مدل‌های آی‌فون۱۷ کاهش یافته است. یک فعال بازار موبایل هم در گفت‌وگویی از کاهش قیمت تلفن‌های همراه گران‌قیمت در بازار خبر داد و گفت: « از اواسط هفته گذشته یک مقداری کاهش قیمت در گوشی‌های پرچمدار را داشتیم.
از طرف دیگر، به دلیل کاهش تقاضا در بازار و عدم تمایل مردم به خرید موبایل به نظر می‌رسد که این روند در هفته‌های بعد هم ادامه داشته باشد.» بررسی میدانی از بازار موبایل هم این گفته را تایید می‌کند و بیانگر این است که خرید و فروش قابل‌توجهی در بازار وجود ندارد. یک فعال دیگر بازار هم توضیح داد: « این روزها بازار موبایل بیشتر از قبل تحت‌تاثیر تغییرات قیمت دلار است و تامین‌کنندگان هم روند با این تحولات کنترل می‌کنند که برای عرضه‌کنندگان موبایل در بازار چالش ایجاد کرده است.»
او همچنین به رونق بازار تعمیرات موبایل اشاره کرد و گفت: «در دو سال اخیر خرید قسطی گوشی حتی برای اقشار با درآمد بالا هم افزایش یافته است. پیش از این تقریبا ۲۰ درصد مسیر خرید موبایل قسطی بود، اما در حال حاضر مسیر اصلی خرید تلفن‌های همراه برای مردم از طریق خرید اعتباری در لندتک‌هاست. به همین دلیل فروشگاه‌های فیزیکی و اینترنتی تمرکز خود را بر افزایش همکاری با این کسب‌وکارها گذاشته‌اند.»
از نظر محمدرضا عالیان، فعال بازار موبایل نیز افزایش تقاضا برای خرید اقساطی موبایل طی ماه‌های اخیر مشهود بوده و این موضوع نیازمند توجه و بازنگری در سیاست‌های تامین مالی است. او همچنین در گفت‌وگویی درباره اوضاع قیمت‌ها در بازار توضیح داد: «در چند ماه اخیر، با وجود کاهش نوسانات قیمت دلار، کاهش قیمت گوشی موبایل به صورت ارگانیک رخ نداده است. دلیل اصلی این موضوع فرآیند ثبت‌سفارش واردات موبایل است که تغییراتی در آن ایجاد شده و باعث مشکلاتی برای شرکت‌های واردکننده شده است.
شرکت‌هایی که قبلا کالا را در فضای رقابتی و با سود معقول عرضه می‌کردند، اکنون به‌تدریج از بازار حذف می‌شوند و در عوض، برخی «نورچشمی‌ها» هستند که به شکل نامتعارفی سفارش و تخصیص ارز دریافت می‌کنند. این موضوع باعث از بین رفتن رقابت سالم در بازار شده است.»
عالیان ادامه داد: «کاهش قیمت‌هایی که در برخی مدل‌ها مشاهده می‌شود بیشتر به دلیل نوسانات نرخ ارز است و بازیگران اصلی بازار که ارز بیشتری دریافت کرده‌اند، بر قیمت‌ها تاثیرگذارند. به علاوه، عرضه کالاها پراکنده و نامنظم شده و توزیع پایدار سابق دیگر وجود ندارد.
همچنین با وجود شروع فصل بازگشایی مدارس، تقاضا نسبت به سال‌های گذشته افزایش قابل‌توجهی نداشته که خود باعث رکود بازار شده است.» به گفته او، روند کاهشی قیمت‌ها تا زمانی ادامه خواهد داشت که تخصیص ارز به «نورچشمی‌ها» کنترل شود و فضای رقابتی و برابر میان واردکنندگان ایجاد شود؛ در غیر این صورت، این روند متوقف نخواهد شد. این فعال درباره افزایش خرید قسطی تلفن همراه گفت: «این روند به ویژه در شرایط اقتصادی و ارزی پرالتهاب که پس از اعلام اجرای مکانیسم ماشه ایجاد شده، بیشتر دیده می‌شود.
اگرچه فروش اقساطی گوشی در سال‌های گذشته هم وجود داشته، اما مکانیسم‌های تامین مالی فعلی که بیشتر در دست شرکت‌های فین‌تک و نهادهای مالی است، مناسب نیست و نیاز به اصلاح دارد. فروش اقساطی گوشی با خرید اقساطی خودرو تفاوت‌های بنیادی دارد، چرا که ماهیت و استراتژی مصرف این دو کالا کاملا متفاوت است. این تفاوت‌ها چالشی برای روند فروش اقساطی گوشی به وجود آورده است.
از سوی دیگر، با اینکه بازار موبایل تغییرات چشم‌گیری در قیمت‌ها و تقاضا نداشته است، اما مقداری کاهش قیمت در مدل‌های آی‌فون۱۷ مشاهده است. عرضه رسمی و تجاری گوشی‌های آی‌فون ۱۷ در اواسط مهرماه امسال در ایران شروع شد و در مواردی قیمت‌هایی بالای ۳۷۰میلیون تومان برای مدل پرومکس و ظرفیت ۵۱۲ گیگابایتی اعلام شد.
در حال حاضر از صحبت‌‌های فعالان و گزارش‌های میدانی به نظر می‌رسد که مقداری از قیمت‌های عجیب‌و غریب فاصله گرفته است. یک فروشنده هم این موضوع را تایید کرد و در این باره توضیح داد: « قیمت فروش آی‌فون۱۷ پرومکس با ظرفیت ۵۱۲ گیگابایتی پیش از این حدود ۳۷۰میلیون تومان اعلام می‌شد، اما در حال حاضر به ۳۱۰ و در مواردی به ۳۰۷میلیون تومان هم رسیده است.»
یک فعال دیگر بازار موبایل هم معتقد است که در شرایط فعلی برای حفظ ارزش پول بهترین گزینه خرید گوشی آی‌فون است. او همچنین مطرح کرد که در حال حاضر با ۱۰۰میلیون تومان می‌توان یک آی‌فون۱۴ پرومکس رجیستر شده و مدل ۱۶ نرمال خرید. همچنین قیمت آی‌فون۱۷ معمولی نیز از ۱۸۰میلیون تومان شروع می‌شود. برای خرید سایر گوشی‌های میان‌رده یا پرچمدار از مدل‌های پرفروش و محبوب دیگر هم باید حداقل از ۵۰ تا ۱۳۰ میلیون تومان هزینه کرد.
البته فعالان و فروشنده‌‌های بازار معتقدند که در هفته‌های آتی کاهش قیمتی در موبایل نخواهیم داشت. اگر کاهش قیمتی هم تحت‌تاثیر کاهش نرخ دلار رخ بدهد، نهایتا ۵۰۰ هزار تومان تا یک‌میلیون تومان ریزش خواهد بود. با این حال، روز گذشته که این گزارش میدانی از بازار موبایل نوشته شد، قیمت دلار در صبح حدود ۱۰۶ هزار تومان و بعد از ظهر به ۱۰۹ هزار تومان هم رسید که به گفته فروشنده‌ها، با همین میزان افزایش قیمت تقریبا یک‌میلیون تومان قیمت تلفن‌های همراه افزایش خواهد یافت.
