خبرگزاری مهر، گروه استانها - هیفاء پردل؛ دیگر نمی‌توان قم را تنها در قاب زیارت و گردشگری مذهبی خلاصه کرد، این استان کوچک اما پرظرفیت، در قامت یکی از موتورهای محرک اقتصاد غیرنفتی ایران قد برافراشته است. شهری که در نگاه نخست با سوهان‌های شیرین، هنرهای دستباف و فرش‌های نفیس ابریشمی شناخته می‌شود، امروز با تکیه بر ۸ شهرک صنعتی فعال و بیش از هزار واحد تولیدی، به میدان‌دار نبرد اقتصادی در دوران تحریم بدل شده است.
سوهان‌های خوش‌طعم، سفیران شیرین این شهر در نمایشگاه‌های جهانی‌اند و فرش‌های ابریشمی قم با تار و پودهایی که روایتگر اصالت ایرانی است، چشم جهانیان را تسخیر کرده‌اند و در کنار این میراث فاخر، صنایع نوین نیز در قم قد کشیده‌اند.
تولید انواع کفش‌های دست‌دوز و صادرات‌محور، ساخت لوازم خانگی با برندهای ایرانی که جای خود را در بازار داخلی تثبیت کرده‌اند، رشد قابل توجه صنایع دارویی و آرایشی–بهداشتی، توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و محصولات فناورانه، حرکت به سمت تولید کالاهای استراتژیک صادراتی که همین ترکیب از سنت و صنعت، هنر و فناوری قم را از حاشیه به متن اقتصاد ملی کشانده است.
تحریم‌ها در سال‌های اخیر، برای بسیاری از استانها به‌مثابه دیواری بلند ظاهر شدند، اما تولیدکنندگان قمی این محدودیت‌ها را نه پایان راه، بلکه آغاز جهشی نوین دانستند و آنان در مقام فرماندهان جنگ اقتصادی با ابتکار، تاب‌آوری و اصلاح مسیرهای صادراتی، توانستند دروازه‌های جدیدی را به سوی بازارهای آسیای میانه، خاورمیانه، اروپا و حتی آفریقا بگشایند.
طبق آمارهای رسمی، صادرات غیرنفتی قم در شش‌ماهه نخست سال جاری با رشد حدود ۲۵ درصدی مواجه بوده است، رقمی که تنها در سایه خلاقیت، افزایش کیفیت، بهبود بسته‌بندی و توسعه برندینگ امکان‌پذیر شده و از ظرفیت‌های بی‌بدیل این استان حکایت دارد.
عمده کشورهای هدف صادراتی استان قم در سال‌های اخیر به ترتیب ارزش صادرات شامل عراق، افغانستان، امارات، پاکستان، ترکیه، ترکمنستان، سوریه، روسیه، ازبکستان و آذربایجان بوده‌است.
به ترتیب اولویت مواد پلاستیک، محصولات فلزی، کفش و دمپایی، محصولات لبنی، تخم مرغ، سوخت و روغن‌های معدنی، سیم و مفتول آهنی، الیاف مصنوعی، ماشین آلاتی همانند لباسشویی و آب شیرین کن، محصولات شیمیایی عموماً حشره کش‌ها و مفتول مس از جمله مهمترین کالاهای صادراتی استان قم هستند.
با وجود این پیشرفت‌ها، تولیدکنندگان همچنان از مشکلات داخلی گلایه‌مندند و آن‌ها می‌گویند اگر تحریم‌های خارجی دیواری بلند است، قوانین پیچیده و بوروکراتیک داخلی همچون خنجری است که از درون بر پیکره تولید فرود می‌آید و روند طولانی دریافت مجوزها، مالیات‌های چندلایه، دشواری‌های تأمین مواد اولیه و کندی فرآیندهای گمرکی بخشی از دغدغه‌های فعالان اقتصادی قم است که در گفت‌وگو با خبرنگار مهر از آن‌ها پرده برداشته‌اند.
روز ملی صادرات فرصتی برای شنیدن صدای تولیدکنندگان
نام‌گذاری ۲۹ مهرماه به‌عنوان «روز ملی صادرات» می‌تواند فرصتی باشد تا سیاستگذاران با نگاهی دوباره به قم، این استان استراتژیک را به‌عنوان الگویی در مسیر تحقق اقتصاد غیرنفتی کشور تبیین کنند.
گفت‌وگوهای میدانی خبرگزاری مهر با چند تولیدکننده نمونه استان از فعالان حوزه فرش و صنایع غذایی تا مدیران صنایع دارویی و فناورانه نشان می‌دهد که قم در آستانه عبور از مرحله بقا در بحران و رسیدن به جهش در توسعه صادرات قرار دارد، مشروط بر آن‌که موانع پیش‌روی آن جدی‌تر دیده و اصلاح شوند.
یک تولید کننده در زمینه داروسازی که امسال جزو تولیدکنندگان نمونه قم معرفی شده است در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: ما فعالیت خود را در سال ۱۳۸۶ با ثبت شرکت آغاز کردیم و در ابتدا، استراتژی ما تولید یک فرآورده به صورت تولید قراردادی بود، اما چشم‌انداز ما بزرگ‌تر بود و از همان ابتدا به فکر ایجاد یک واحد تولیدی مستقل و مدرن بودیم.
احمد صادقی می‌افزاید: نقطه عطف ما، سال ۱۳۹۳ بود که پروژه احداث کارخانه تولید دارو به صورت جدی کلید خورد و در این مسیر، از دانش و تجربه بهترین مشاورین متخصص و با تجربه کشور بهره بردیم و تمام تلاش خود را به کار بستیم تا زیرساختی منطبق بر استانداردهای روز دنیا ایجاد کنیم و پس از کسب مجوزهای لازم از سازمان غذا و دارو و نهادهای نظارتی، سرانجام در سال ۱۳۹۶ خطوط تولید کارخانه به صورت رسمی آغاز به کار کرد و محصولات ما وارد بازار شد.
به گفته این تولیدکننده نمونه قمی در حال حاضر، حوزه تخصصی تولید در شرکت آنان، تولید انواع پماد و ژل‌های دارویی است و سبد محصولات ما هم داروهای شیمیایی و هم داروهای گیاهی را شامل می‌شود که این تنوع به ما اجازه می‌دهد پاسخگوی نیاز بخش‌های مختلف بازار باشیم و اخیراً نیز با توجه به ظرفیت‌های فنی و علمی مجموعه، تولید اقلام آرایشی و بهداشتی را در دستور کار قرار داده‌ایم و محصولات جدیدی در این حوزه نیز به زودی عرضه خواهد شد.
وی در ادامه به محدودیت‌ها و فشارهای خارجی اشاره و عنوان می‌کند، تحریم‌ها از عمده‌ترین مشکلات اساسی این صنعت است، اگرچه ادعا می‌شود دارو تحریم نیست، اما در عمل تحریم‌های بانکی و مالی، شریان‌های حیاتی این صنعت را مسدود کرده است و بسیاری از اقلام مواد اولیه فعال دارویی (API) و مواد جانبی (Excipients) را باید از خارج از کشور وارد کنیم و این امر نیاز به ارز و نقل و انتقال بانکی بین‌المللی دارد.
وی می‌افزاید: با وجود تمامی این مشکلات، چه تحریم و چه موانع داخلی، ما هر ساله ظرفیت‌های تولید خود را افزایش داده‌ایم و با وجود عدم پشتوانه و حمایت‌های کافی در دریافت تسهیلات لازم، اصرار داریم که این مسیر را با قدرت ادامه دهیم.
خنجر خود تحریمی مانع صادرات لوازم خانگی
یک تولید کننده لوازم خانگی در ارتباط با وضعیت تولید لوازم خانگی در قم می‌گوید: واحد تولیدی ما یکی از واحدهای تولیدی در زمینه آبسردکن و یخچال سایز کوچک است که از واحدهای موفق در استان و کشور است و ما ظرفیت تولید روزانه بیش از ۱۳۰۰ دستگاه را داریم و این واحد نقش مهمی در تأمین بازار داخلی دارد.
مهرداد محمدی می‌افزاید: قوانین سختگیرانه و مسائل ارزی، موانع بزرگی در مسیر صادرات ما ایجاد کرده‌اند و با وجود کیفیت بالای محصولات، راه صادرات ما عملاً بسته شده و کالاهای خارجی، به‌ویژه محصولات چینی، جایگزین تولیدات داخلی شده‌اند و این واحد تولیدی برنامه دارد با توسعه خطوط تولید، ظرفیت روزانه خود را به یک هزار و ۸۰۰ دستگاه افزایش دهد و همچنین، با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، به سمت تولید یخچال‌های سایز بزرگ خانگی گام بردارد.
به گفته این تولید کننده قمی، محصولات آنان قابلیت رقابت با برندهای جهانی را دارند، اما با موانع موجود، امکان صادرات گسترده فراهم نیست و این سوال مطرح است که چرا باید بازار داخلی ما پر از کالاهای چینی باشد، در حالی که تولیدات ایرانی با کیفیتی مشابه، امکان عرضه به بازارهای بین‌المللی را دارند؟
حال با همه این صحبت‌ها و مشکلاتی که تولیدکنندگان قمی در میدان تولید دارند، اما اجازه نداده‌اند چرخ تولید در سخت‌ترین شرایط و محدودیت‌های اقتصادی دشمن بایستد تا جایی که صادرات قم طی ۶ ماهه گذشته با رشد ۲۵ درصدی روبه رو بوده و محصولات غیر نفتی قم توانسته بازارهای جهانی را از آن خود کند.
رشد ۲۵ درصدی صادرات زیر ظالمانه ترین تحریم‌ها
رئیس سازمان صنعت معدن و تجارت در گفت وگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضعیت صادرات قم می‌گوید: در ۶ ماهه سال جاری صادارت استان از محل کارت بازرگانی مبلغ ۲۳۶/۷۷۶/۰۰۰ دلار برآورد شده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با رشد ۲۵ درصدی روبرو بوده است.
اکبر ابدالی می افراید: کشورهای عراق؛ امارات؛ افغانستان؛ روسیه و ترکیه و آذربایجان؛ سوریه؛ پاکستان و هم چنین گرجستان و چین ده کشور اول هدف صادرات استان قم به شمار می‌روند و عمده محصولات صادراتی استان محصولات لبنی، مس و مواد پلاستیکی، الیاف، سوخت‌ها و روغن‌های معدنی، محصولات حاصل از تقطیر، قیر و روغن هیدرولیک و دنده هستند.
به گفته وی هم چنین کفش، ماشین آلات و وسایل مکانیکی (دستگاه آب شیرین- ماشین لباسشویی)، محصولات فلزی شامل رول ورق سرد فولادی و محصولات گوناگون صنایع شیمیایی (بالابرنده عدداکتان سوخت-اسپری حشره کش خانگی-روغن انتی استاتیک-ضدیخ از دیگر محصولات صادراتی قم به شمار می‌روند.
هر چند برند صادرات قم فرش زیبای ابریشم دست بافت است و در آمارها مفغفول مانده اما به بهانه روز ملی صادرات جا دارد که با این شعر که «اگر یار هم شویم در این میدان کار؛ جهان می‌شود بازار تولید دیار» را به عرض مسئولان می‌رسانیم تا با حمایت از تولید و حذف برخی قوانین دست و پاگیر دار مسیر را برای تولید و صادرات هموار کنند
ابدالی با اشاره به روند صعودی شاخص‌های صادراتی استان قم اظهار کرد: بر اساس برنامه‌ریزی انجام‌شده، عبور از مرز ۴۰۰ میلیون دلار صادرات تا پایان سال هدف‌گذاری شده و بخش قابل توجهی از این میزان در نیمه نخست سال تحقق یافته است.
وی با بیان اینکه توسعه بازارهای خارجی از محورهای اصلی سیاست‌های صنعتی استان محسوب می‌شود، افزود: واحدهای تولیدی صادرات‌محور در اولویت تخصیص مشوق‌ها، تسهیلات و حمایت‌های استانی قرار گرفته‌اند تا با توان بیشتر در بازارهای منطقه و بین‌المللی حضور یابند.
مدیرکل صمت قم ادامه داد: تمرکز بر بازارهای حوزه اوراسیا و امارات متحده عربی به عنوان کشورهای هدف صادراتی در دستور کار قرار دارد و در این راستا، برنامه‌های متعددی برای شناسایی ظرفیت‌های مغفول صادراتی و گسترش همکاری‌های تجاری در حال اجرا است.
ابدالی با تأکید بر اینکه بخش قابل توجهی از مأموریت‌های اداره کل صمت قم به حوزه صادرات و واردات اختصاص دارد، تصریح کرد: تنها در نیمه نخست سال جاری، بیش از چهار هزار فقره ثبت سفارش برای واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات مورد نیاز واحدهای تولیدی بررسی و تأیید شده که نشان‌دهنده پویایی بخش تولید و اعتماد فعالان اقتصادی به سیاست‌های حمایتی دولت است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به مصوبات سفر اخیر رئیس‌جمهور به قم گفت: در جریان این سفر، رقم قابل توجهی از منابع تسهیلاتی به طرح‌های توسعه‌ای صنایع استان اختصاص یافت که اجرای آن می‌تواند موجب جهش تولید و تسریع در روند افزایش صادرات شود.
طی شش‌ماهه نخست امسال حدود یک‌هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان تسهیلات به ۲۴۴ طرح صنعتی فعال تخصیص یافت
مدیرکل صنعت، معدن و تجارت قم ادامه داد: در قالب جلسات ستاد تسهیل و رفع موانع تولید استان، تنها در شش‌ماهه نخست امسال حدود یک‌هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان تسهیلات به ۲۴۴ طرح صنعتی فعال تخصیص یافته که این میزان معادل کل تسهیلات پرداختی سال گذشته است و بیانگر عزم جدی استان در حمایت از تولیدکنندگان است.
وی همچنین با اشاره به نقش بخش معدن در اقتصاد استان اظهار داشت: با همکاری دستگاه‌های تخصصی و بخش خصوصی، اکتشاف معادن فلزی جدید در قم در حال انجام است که این اقدام می‌تواند زمینه‌ساز تحولی قابل توجه در حوزه معدن و اشتغال‌زایی شود.
ابدالی در ادامه، تأمین انرژی پایدار را یکی از دغدغه‌های مهم فعالان صنعتی دانست و بیان کرد: تخصیص سهمیه ارزی جهت واردات پنل‌های خورشیدی برای تأمین انرژی پاک صنایع، از جمله طرح‌هایی است که در حال پیگیری و اجرای مراحل اجرایی آن با تعامل دستگاه‌های مرتبط است.
مدیرکل صمت قم در پایان عنوان کرد: توسعه صادرات، افزایش بهره‌وری واحدهای تولیدی، فراهم‌سازی زیرساخت‌های انرژی و حمایت هدفمند از سرمایه‌گذاران، چهار محور اصلی برنامه‌های امسال صنعت، معدن و تجارت قم است و با هم‌افزایی دولت، بخش خصوصی و نهادهای مالی، دستیابی به اهداف پیش‌بینی‌شده دور از انتظار نخواهد بود.
