به گزارش مشرق، در پی ابهاماتی که درباره روز بعد از جنگ در نوار غزه و سرنوشت حکومت در این باریکه وجود دارد، منابع عربی اخیراً سند عربستان سعودی برای روز بعد از جنگ در غزه را منتشر کردند که بر مبنای آن، حماس به حاشیه می‌رود و تشکیلات خودگردان فلسطین دوباره قدرتمند می‌شود. این چشم انداز با رویکرد بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم اشغالگر تلاقی دارد؛ با تفاوت در لفظ اما محتوای تقریباً یکسان.

طرح عربستان برای روز بعد از جنگ در غزه؛ به حاشیه راندن حماس تا قدرت گرفتن تشکیلات خودگردان

در این زمینه روزنامه الاخبار لبنان امروز در گزارشی اعلام کرد: در پایان سپتامبر گذشته، وزارت امور خارجه عربستان سعودی سندی با عنوان «چشم‌انداز عربستان سعودی برای دستیابی به صلح و ثبات در نوار غزه و کرانه باختری» را در میان هیئت‌های خود توزیع کرد.

این سند نشان دهنده چشم انداز ریاض برای روز بعد از جنگ در غزه است که با تقویت نقش جنبش فتح و اصلاح تشکیلات خودگردان فلسطین همراه بوده و در آن آمده است که «این روند به تقویت مشارکت و همکاری با برادران فلسطینی برای ساختن کشوری در مرزهای 1967 به پایتختی قدس شرقی کمک می‌کند».

بر اساس این سند که نسخه‌ای از آن به دست الاخبار رسیده است، «عربستان سعودی معتقد است که رسیدن به این هدف (ثبات در غزه و تشکیل کشور فلسطین) مستلزم به حاشیه راندن نقش حماس در حکومت بوده و دستیابی به صلح در نوار غزه، مستلزم اتحاد صفوف فلسطینیان تحت یک مشروعیت واحد است».

بنابراین عربستان سعودی خواستار کاهش نقش نظامی و اداری حماس شده است. این امر مبتنی بر چشم انداز محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در دوم سپتامبر 2025 است که تاکید می‌کند «رسیدگی به مسئله حماس باید گامی اساسی در جهت ایجاد محیطی امن باشد که به بازسازی و دستیابی به ثبات کمک کند».

این سند عربستان برای آینده غزه شامل چندین هدف راهبردی می‌شود که اولین مورد آن «خلع سلاح تدریجی مقاومت از طریق توافق‌های بین‌المللی و منطقه‌ای» و «وحدت بخشیدن به حکومت» با «حمایت از انتقال اداره غزه به تشکیلات خودگردان فلسطین، به گونه‌ای که وحدت ملی را افزایش دهد» است و در نهایت به «ترویج صلح» با پیوند دادن این تلاش‌ها به «راه حل دو دولتی در عین پایبندی به قطعنامه‌های بین‌المللی برای تضمین حق فلسطینیان در داشتن کشور مستقل خود» خواهد رسید.

ساز و کار اجرایی سند مذکور هم بر اساس «همکاری با تشکیلات خودگردان فلسطین برای تدوین یک طرح انتقالی است که اداره یکپارچه غزه را تضمین کند». در این سند همچنین آمده که «بر هماهنگی تلاش‌های منطقه‌ای با برادرانمان در مصر و اردن برای پایه‌گذاری روند کاهش نفوذ نظامی حماس تاکید می‌شود».

این سند همچنین خواستار استقرار یک هیئت بین المللی موسوم به حافظ صلح در غزه تحت نظارت سازمان ملل «برای محافظت از غیرنظامیان و حمایت از ثبات» است.

سازوکار سند عربستان برای قدرت دادن به تشکیلات خودگردان

در مورد بند مربوط به اصلاح تشکیلات خودگردان فلسطین هم سند مذکور نشان می‌دهد که عربستان به دنبال توانمندسازی این تشکیلات است تا به «نماینده مشروعی تبدیل شود که قادر به رهبری مردم فلسطین به سمت دستیابی به اهدافشان باشد».

در این زمینه، سند عربستان برای روز بعد از جنگ در غزه، به سخنرانی فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه این کشور در مجمع عمومی سازمان ملل در تاریخ 26 سپتامبر 2025 اشاره شده که در آن تاکید کرد «اصلاح تشکیلات خودگردان، ستون اساسی برای دستیابی به وحدت ملی و تضمین یک دولت مؤثر و شفاف است».

در این سند آمده است که «اصلاحات تشکیلات خودگردان از طریق یکپارچگی و اتحاد با حمایت از اصلاحات نهادی با هدف مبارزه با فساد، بهبود عملکرد اداری و تضمین نمایندگی عادلانه برای همه گروه‌های فلسطینی، علاوه بر توانمندسازی اقتصادی با ارائه پشتیبانی و چشم‌اندازهایی برای افزایش توانایی تشکیلات خودگردان در ارائه خدمات اساسی به مردم فلسطین، متحد کردن صفوف فلسطینیان با تشویق گفتگوی ملی برای ادغام همه گروه‌ها زیر چتر تشکیلات خودگردان و در نتیجه تقویت مبارزه ملی، صورت می‌گیرد».

برای اجرای این مفاد، ریاض خواستار ارائه «کمک‌های مالی و برنامه‌ریزی برای حمایت از اصلاحات تشکیلات خودگردان، با همکاری شرکای بین‌المللی»، «برگزاری کنفرانس‌های داخلی و منطقه‌ای برای حمایت از گفتگوی داخلی فلسطین با مشارکت برادران عرب» و «هماهنگی با سازمان ملل متحد و کشورهای اهداکننده برای ایجاد صندوقی برای حمایت از توسعه پایدار در سرزمین‌های فلسطین» شده است.

وزارت خارجه عربستان در این سند تاکید کرد که «ما از برادران خود در تشکیلات خودگردان فلسطین می‌خواهیم در اجرای این چشم انداز مشارکت کنند؛ چرا که به حاشیه راندن نقش حماس در مرحله فعلی و اصلاح تشکیلات خودگردان فلسطین گامی اساسی در جهت ایجاد نهادهای قوی فلسطینی است که قادر به تحقق آرمان‌های فلسطینیان برای یک کشور مستقل فلسطینی باشند».

نسخه شبیه سازی شده از طرح نتانیاهو برای آینده غزه

اما نکته قابل توجه در مورد بندهای این سند، شباهت آنها با چیزی است که در طرح نتانیاهو برای روز بعد از جنگ که در فوریه 2024 به کابینه رژیم صهیونیستی ارائه داد، آمده است.

در هر دوی این طرح‌ها، به «روز بعد از حماس» به عنوان لحظه‌ای برای تغییر شکل نظام سیاسی فلسطین پرداخته شده؛ با این تفاوت که طرح نتانیاهو بر حذف کامل حماس از قدرت و از بین بردن هرگونه ساختار نظامی یا غیرنظامی آن متمرکز بود؛ در حالی که عربستان سعودی خواستار به حاشیه راندن تدریجی نقش این جنبش با «کاهش نقش نظامی و اداری آن» تحت شعار «متحد کردن صفوف فلسطینیان» است.

همچنین در طرح نتانیاهو آمده بود که اداره نوار غزه باید به مقامات محلی با تجربه که ارتباطی با حماس ندارند سپرده شود؛ در حالی که عربستان سعودی خواستار اصلاح و توانمندسازی تشکیلات خودگردان فلسطین است.

در مورد خلع سلاح مقاومت هم هر دوی طرح‌های مذکور، بر خلع سلاح گروه‌های فلسطینی تاکید کرده‌اند؛ به طوری که نتانیاهو خواستار حذف کامل قابلیت نظامی مقاومت فلسطین بود و در سند عربستان، بر خلع سلاح تدریجی مقاومت از طریق توافق‌های بین‌المللی و منطقه‌ای تاکید شده است.

اما یک نکته قابل توجه در این سند عربستان، عدم اشاره به آژانس امداد و کار سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی (آنروا) بود؛ به طوری که ریاض بدون ذکر نام این آژانس حیاتی که موثرترین نقش را در کمک به فلسطینی‌ها به ویژه مردم غزه ایفا می‌کند، تاکید کرد که حمایت از غزه باید از طریق کانال‌های بین‌المللی تحت نظارت سازمان ملل ارائه شود.

این مسئله با دیدگاه نتانیاهو که بر انحلال آژانس آنروا و جایگزینی آن با کمک‌های بین‌المللی اصرار دارد، همسو است. دیدگاه‌های نتانیاهو و عربستان سعودی همچنین در درخواست برای تقویت نقش اعراب در غزه با هم تلاقی دارند.

نتانیاهو در طرح خود از «کمک به کشورهای عربی با تجربه در مبارزه با افراط‌گرایی» در غزه صحبت می‌کند، در حالی که عربستان سعودی به نقش مصر و اردن به عنوان بخشی از «روند کاهش نفوذ نظامی حماس» تکیه می‌کند.

بررسی سند عربستان و طرح نتانیاهو نشان می‌دهد که آنها تنها در دو نکته با هم تفاوت دارند: اول، عربستان سعودی خواستار تشکیل یک کشور فلسطینی در مرزهای 1967 با پایتختی قدس شرقی است، در حالی که نتانیاهو این موضوع را رد می‌کند. دوم، عربستان سعودی روی اعطای نقشی به تشکیلات خودگردان فلسطین در غزه شرط‌بندی می‌کند، موضعی که اسرائیل به شدت آن را رد می‌کند.