عطا نویدی: آواز جانمایه و یکی از ارکان اساسی موسیقی ایرانی است. موسیقی ایرانی بیش از آنکه «سازی» باشد؛ «آوازی»ست. هر کجا در تاریخ موسیقی ایران موسیقی به دلیل نگاه‌های تندرو ممنوعیت داشت، آواز در قالب‌های گوناگون مذهبی از جمله تعزیه یا نوحه و ... رپرتوار موسیقی را حفظ کرد. آواز یکی از اصلی ترین دلایل بقا و ماندگاری موسیقی ایران است و از این رو توجه به این میراث ضروری‌ست.
شاید در هیچ برهه از تاریخ معاصر به اندازه‌ی دهه‌ی اخیر به آواز کم توجهی نشده است. آواز ایرانی که روزگاری اوج توانایی یک خواننده محسوب می شد امروز در سایه بی توجهی رسانه‌ها، ارتباط‌اش با مخاطب قطع شده و موجب بیگانگی نسل‌های جدید با این هنر ارجمند را فراهم کرده‌است. بسیاری از خوانندگان موسیقی ایرانی در این شرایط به تصنیف و ترانه‌خوانی روی آوردند و رفته‌رفته نیز به سمت آثار پاپ- سنتی کشیده شده‌اند تا سالن‌های خود را پر کنند و از مخاطب‌های میلیونی برخوردار شوند؛ که البته در این راه موفق هم بودند و جنبه‌های اقتصادی – و نه هنری- پرباری نیز داشته‌اند. اما معدود هنرمندانی در این عرصه هستند که با پایمردی در حوزه موسیقی ایرانی هنوز تن به بازاری شدن آواز ندادند و سعی دارند گوهر و اصالت موسیقی ایرانی را در آثارشان حفظ کنند.
مجتبی عسگری که خاستگاه تولد و موسیقی‌اش شهر اصفهان است، در اوایل دوران تلمذش از استادان برجسته‌ی آواز اصفهان بهره برد و در ادامه به تهران آمد و از محضر هنرمندان برجسته ای در این راه استفاده کرد. نقطه پایان دوران آموزش آوازش را در کارگاه آواز استاد محمدرضا شجریان گذراند و امروز نزدیک به چهل عنوان اثر در بازار موسیقی دارد که بخش قابل توجی از آن متمرکز بر آواز ایرانی‌ست. عسگری برگزیده چند دوره جایزه باربد و جشن خانه موسیقی را نیز در کارنامه خود دارد.
مجتبی عسگری خواننده و مدرس آواز ایرانی درباره‌ی کمرنگ شدن آواز در آثار موسیقی گفت: من عمیقاً معتقدم نه اشکال از بدنه‌ی موسیقی ما نه از بدنه‌ی آواز است. از لحاظ فنی فکر می‌کنم مهم‌ترین دلیل، رسانه است.ما در کشوری زندگی می‌کنیم که موسیقی در اولویت‌های آخر حاکمان قرار دارد و به هنر، به‌ویژه موسیقی ایرانی، هیچ بهایی داده نمی‌شود. وقتی این نوع موسیقی به گوش مردم نمی‌رسد و فرهنگ‌سازی برای شنیدنش صورت نمی‌گیرد، نباید انتظار داشته باشیم آواز جایگاه پررنگی میان مردم عامه داشته باشد.
*هیچ تریبونی برای ارائه و معرفی آواز وجود ندارد
این خواننده موسیقی ایرنی گفت: در گذشته، پیش از انقلاب، برنامه‌های تخصصی درباره‌ی موسیقی ایرانی و آواز وجود داشت. اما امروز ما هیچ برنامه‌ی جدی در این زمینه نداریم. فقط یک برنامه‌ی موسیقی در شبکه چهار هست، آن هم دیر وقت پخش می‌شود و بسیاری از مردم حتی خبر ندارند که چه زمانی پخش می‌شود. وقتی هم دعوت می‌کنند، اجازه نمی‌دهند بیش از چند کلمه درباره‌ی آواز صحبت کنیم. بارها گفته‌ام اگر بستری رسانه‌ای برای معرفی آواز وجود داشت، مطمئن باشید تأثیرش در عرض شش ماه تا یک سال دیده می‌شد. اما متأسفانه چنین تریبونی نداریم تا این رکن مهم و اساسی رپرتوار موسیقی ایرانی را به گوش مردم برسانیم.
*نگاه تازه در طراحی و اجرای آواز لازم است
این هنرمند ادامه داد: از سوی دیگر، نوع آوازهایی که امروز اجرا می‌شود کمتر تنوع دارد. در گذشته آوازخوان‌های متعددی با رنگ‌ها و جنس‌های مختلف صدا وجود داشت. امروز کمتر داریم. باید بپذیریم که روزگار تغییر کرده و شاید لازم باشد در شعر، طراحی و نوع اجرای آواز نیز نگاهی تازه‌تر داشته باشیم.
وی تأکید کرد: اما من معتقدم اگر آوازی خوب با صدایی درست و ویژگی‌های فنی لازم اجرا شود، مردم حتماً دوستش خواهند داشت. اصلاً اعتقاد ندارم که مردم از آواز فاصله گرفته‌اند؛ برعکس، اگر گوششان با آن آشنا شود، تأثیر می‌پذیرند.
*وجود هنرجویان جوان آواز نشان از علاقمندی مردم دارد
این مدرس آواز با اشاره علاقه‌مندی نسل جوان گفت: یکی از دلایلی که می‌توانم برای اثبات این حرف بیاورم، وجود نسل جدیدی از خوانندگان است. امروز حدود هفت تا ده نفر از ما بطور جدی در زمینه‌ی آواز کار می‌کنیم و هر کدام بین ۷۰ تا ۲۰۰ هنرجو داریم. این نشان می‌دهد خانواده‌ها و جوانان هنوز به آواز علاقه‌مندند. اغلب این هنرجویان نوجوان یا جوان هستند، نه افراد مسن، و این نشانه‌ی امید است.
وی افزود: در شهرهای مختلف نیز دوستان زیادی داریم که اگرچه شاید شهرتی ندارند، اما هنرجویان بسیاری دارند. این‌ها همه گواه علاقه‌مندی مردم به آواز ایرانی، به‌ویژه آواز دستگاهی است.
*برنامه تخصصی برای معرفی آواز وجود ندارد
این هنرمند گفت: متأسفانه صدا و سیما نه‌تنها در این زمینه فعالیت نمی‌کند، بلکه گاهی سنگ‌اندازی هم می‌کند. همه‌چیز محدود شده به تصنیف، ترانه و فضاهای مجازی.
او ادامه داد: با این حال، من بدبین نیستم. بارها در اجراهایم دیده‌ام که افرادی که هیچ آشنایی با موسیقی ایرانی نداشتند، پس از شنیدن آواز، شیفته شدند و تازه فهمیدند آواز چیست. اما نبود برنامه‌های تخصصی باعث شده که معرفی این نوع موسیقی تنها به تلاش‌های شخصی ما محدود شود.
وی خاطرنشان کرد: متأسفانه آهنگسازان و نوازندگان هم تحت‌تأثیر شرایط روز، گاهی آواز را از برنامه‌ها حذف می‌کنند. بارها بحث کرده‌ام که چرا باید خودمان به بدنه‌ی موسیقی خودمان لطمه بزنیم. حتی در بین موزیسین‌های جدی هم این طرز فکر نفوذ کرده است.
مجتبی عسگری گفت: یکی از ویژگی‌های آلبوم جدیدی که اخیرا با سامان صادقیان کار کرده ایم و قرار است بزودی منتشر شود این است که به آواز بها داده‌ایم و من دوست دارم در آینده درباره‌ی بخش آوازی آن بیشتر صحبت کنیم.
*از کنسرت و اجرا نمی توان درآمد پایداری داشت
او در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به وضعیت امروز موسیقی و چالش‌های معیشتی هنرمندان گفت: نکته‌ی دیگری که نباید نادیده گرفت، مسئله‌ی معیشت است. در نسل ما، بسیاری از خوانندگان چون اهل بازار و مارکتینگ نیستند، بیشتر از راه آموزش زندگی خود را می‌گذرانند. اگر معلم نبودیم و درس نمی‌دادیم، گذران زندگی ممکن نبود. از کنسرت و اجرا نمی‌توان درآمد پایداری داشت، اما از آموزش چرا. خدا را شکر، هنرجو داریم و در حد گذران زندگی می‌گذرد.
او افزود: با این حال، می‌دانم برخی از هم‌نسلان من روزگار سختی دارند، چون شاگرد کمتر دارند و بستری برای فعالیت رسمی وجود ندارد. در گذشته، موسیقیدان یا خواننده می‌توانست با خیال راحت کارش را انجام دهد، اما امروز چنین نیست.
*نباید خودمان آواز را حذف کنیم
این خواننده‌ی آواز ایرانی در ادامه درباره رویکرد خود به اجرا گفت: خودم از جمله خوانندگانی هستم که به مقوله‌ی آواز در هر اجرا – چه صحنه‌ای، چه ضبطی بسیار اهمیت می‌دهم. گاهی حتی کار به بحث کشیده می‌شود، چون معتقدم نباید خودمان آواز را حذف کنیم.
وی درباره فعالیت آموزشی خود نیز اظهار کرد: در آموزش هم همین‌طور؛ من اصلاً کلاس تصنیف‌خوانی ندارم. اگر کسی برای کار تصنیف بیاید، قبول نمی‌کنم، چون تخصصم آواز است و باور دارم رسالت من آموزش این رکن اصلی موسیقی ایرانی است، نه صرفاً پول درآوردن. به این موضوع عمیقاً معتقدم و با وجود تمام سختی‌ها پایش ایستاده‌ام.
*هنرجویانِ امروز موسیقی گوش نمی‌کنند
عسگری در بخش دیگری از سخنانش به یکی از دغدغه‌های خود در زمینه‌ی آموزش اشاره کرد و گفت: در مقوله‌ی آموزش، مسئله‌ای که همیشه من را آزار داده، این است که هنرجویان گوش نمی‌دهند. نسل ما چون نوار و صفحه به‌سختی به دست می‌آورد، با جان و دل گوش می‌داد. من خودم نوارهای اساتیدی چون آقای شجریان، ناظری و افتخاری را بارها گوش داده‌ام و مو به مو حفظ هستم.
وی تأکید کرد: اما امروز، با وجود این‌همه امکانات، هنرجویان کمتر یک اثر را از ابتدا تا انتها گوش می‌دهند. شاید از میان ده‌ها هنرجو، تعدادشان به انگشتان یک دست هم نرسد که یک آلبوم را کامل شنیده باشند. درحالی‌که به باور من، موسیقی پیش از آنکه یادگرفتنی باشد، شنیدنی است. ذهن باید از طریق گوش با موسیقی آشنا شود تا آماده‌ی یادگیری شود.
این مدرس آواز در پایان خاطرنشان کرد: متأسفانه این حوصله از بین رفته و نسل جدید کمتر گوش می‌دهد. این مسئله ریشه در شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشور دارد که تأثیر مستقیمی بر هنر و موسیقی ما گذاشته است.
*انتشار «خورشید من» با محوریت آواز ایرانی
این هنرمند با اشاره به فعالیت‌های موسیقایی خود در سال جاری گفت: امسال تا اینجا سال پرکاری را پشت سر گذاشتم. کنسرت هایی را در شهر اصفهان با حضور و هنرمندان این شهر برگزار کردم. همچنین در تهران و چند شهر نیز با ارکستر ملی یکی دو برنامه داشتم و در شیراز و چند برنامه متفرقه دیگر حضور پیدا کردم.
او در ادامه درباره فعالیت‌های ضبط آثار خود گفت: اثر در دستگاه سه گاه به آهنگسازی حمیدرضا حسن پور که در شهر اصفهان اجرا کردیم، در حال ضبط است.اثر دیگری با با آقای سعید هنرمند دارم که پروژه‌ای بسیار سنگین برای ضبط است. ایشان از هنرمندان اصفهان هستند و در گذشته آلبومی با عنوان «گمشده دل» با ایشان کار کرده بودم. این دومین همکاری رسمی ماست. اواخرآبان ماه هم قرار است در کرج کنسرتی به سرپرستی و آهنگسازی آقای آرمین جوانبخت داشته باشم.
مجتبی عسگری در خصوص جدید ترین اثر خود که قرار است هفته جاری منتشر شود نیز گفت: در حال حاضر از اثری از آقای سامان صادقیان به نام «خورشید من» که مراحل ضبط و میکس آن به پایان رسیده و در دست انتشار است.
۵۹۲۴۳
