نگار علی- حمید فتاحی یکی از چهره‌های کلیدی در تنظیم‌گری و زیرساخت‌های ارتباطی کشور است که در حال حاضر معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (رگولاتوری) است. در شرایطی که کیفیت اینترنت به دغدغه اصلی مردم تبدیل شده و نارضایتی‌ها از سرعت پایین، اختلالات مکرر و «ناترازی» در شبکه‌های ثابت و سیار افزایش یافته است، در کافه خبر به سراغ رئیس سازمان تنظیم مقررات رفتیم. با توجه به نقش محوری فتاحی در نظارت بر تعهدات اپراتورها، پیگیری دلایل افت کیفیت، و برنامه‌ریزی برای توسعه زیرساخت‌ها (مانند فیبر نوری و ۵G)، با او به گفتگو نشسته‌ایم تا پشت پرده این مشکلات، موانع موجود (از جمله قطعی برق و تحریم‌ها) و راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت دولت برای برون‌رفت از بحران فعلی را جویا شویم؛ مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:
اعتراف به «افت کیفیت»؛ اینترنت ایران یک‌شبه درست نمی‌شود
رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در ابتدا و در پاسخ به این پرسش که چرا نارضایتی‌ها از کاهش کیفیت اینترنت رشد چشمگیری داشته است، گفت:« با توجه به فراگیری استفاده از فضای مجازی و ارتباطات در میان مردم و نفوذ اینترنت در تمام لایه‌های زندگی، کیفیت اینترنت به موضوعی بسیار حائز اهمیت تبدیل شده است. کیفیت پایین اینترنت بلافاصله احساس می‌شود و با اعتراض کاربران همراه است. ما نیز از طریق سامانه‌های نظارتی در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و سامانه ۱۹۵، این افت کیفیت را رصد می‌کنیم و با طی فرایندهای نظارتی، آن را به گوش اپراتورها می‌رسانیم؛ در نهایت، نتیجه این پیگیری‌ها به اطلاع کاربران خواهد رسید.»
او در ادامه افزود:«کاهش کیفیت در حوزه ارتباطات، موضوعی نیست که یک‌شبه ایجاد شده باشد و نمی‌توان به سرعت آن را برطرف کرد. همان‌قدر که زمان برده است تا این ظرفیت در کشور دچار آسیب شود، همان‌قدر نیز زمان لازم است تا کیفیت ارتباطات در کشور به وضعیت مطلوب برسد. با این حال، هنر ما در این است که این افت کیفیت را در کوتاه‌ترین زمان ممکن مدیریت کنیم.»
اینترنت هم به درد «بحران برق» دچار شد
فتاحی در ادامه و در پاسخ به این پرسش که وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات رادیویی چه راهکارهایی را برای ارتقا کیفیت اینترنت به کار گرفته‌اند، گفت:«کیفیت ارتباطات، در دستور کار اصلی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی قرار گرفته است. از ابتدای حضور خود در سازمان تنظیم مقررات رادیویی، به واسطه ماموریتی که داریم، مبنی بر نظارت بر حوزه پروانه اپراتورهای ارتباطی و تعهدات آن‌ها در پروانه، کارگروهی مشخص، حول محور پایش و پیگیری کیفیت شبکه ارتباطات تشکیل داده‌ایم.»
او در ادامه افزود:«بررسی‌های صورت‌گرفته نشان می‌دهد که عوامل و دلایل متعددی در کاهش کیفیت ارتباطات کشور مؤثرند. مهم‌ترین عامل، عدم سرمایه‌گذاری و توسعه به موقع است؛ به این معنا که در سال‌هایی که توسعه و سرمایه‌گذاری زیرساخت‌ها به موقع صورت گرفته، مردم سرویس نسبتاً خوبی دریافت می‌کردند و رضایت نسبی و مطلوبی داشتند. اما به مرور زمان و با توقف این سرمایه‌گذاری یا کاهش سرعت آن، و در کنار افزایش میزان مصرف مردم، این توازن به هم خورده است و ناترازی اینترنت و ارتباطات در حال شکل‌گیری است. این اصطلاح این روزها بسیار به گوش می‌رسد. ما در حوزه برق نیز از آنجا که توسعه به موقع اتفاق نیفتاده و مصرف افزایش چشمگیری داشته، دچار ناترازی شده‌ایم. در حال حاضر، در حوزه اینترنت و ارتباطات نیز وارد فضای ناترازی شده‌ایم؛ به این معنا که زیرساخت ثابت است، مصرف افزایش پیدا می‌کند و کیفیت کاهش می‌یابد. دلایل این عدم سرمایه‌گذاری متعدد است که شناسایی شده و برای رفع موانع آن برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته است.»
خاموشی ۱۰ تا ۱۵ درصد سایت‌های اینترنت در کشور
معاون وزیر ارتباطات در ادامه در پاسخ به این پرسش که قطعی‌های برق چه آسیب‌هایی را به کیفیت اینترنت در کشور وارد آورده است، گفت:«خود بحث ناترازی انرژی و قطعی برق اثرات مخربی بر کیفیت اینترنت و ارتباطات داشته است. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، در هر لحظه در کشور بین ۱۰ تا ۱۵ درصد سایت‌های ارتباطی اپراتورهای سیار به خاطر قطعی برق خاموش هستند. این خاموشی دلایل متعددی دارد: برخی به فرسودگی باتری‌های ذخیره‌ساز انرژی برمی‌گردد، برخی باتری‌ها دچار سرقت شده‌اند و برخی دیگر به دلیل قطعی‌های متعدد آسیب دیده‌اند، چراکه این ابزارها شرایط نگهداری خاصی دارند و در آن شرایط استاندارد باید از آن‌ها مراقبت شود؛ در غیر این صورت دچار آسیب می‌شوند.»
او در ادامه افزود:«قطعی برق و ناترازی انرژی همچنین منجر به آسیب دیدن تجهیزات مخابراتی شده است. هنگام قطعی برق، دستگاه‌ها دچار شوک الکتریکی می‌شوند و جایگزین کردن آن‌ها برای اپراتور، دردسرهایی ایجاد می‌کند. اپراتورهای ما همچنین با تداخلات فرکانسی بسیار شدید دست و پنجه نرم می‌کنند. این تداخلات باعث اختلالات شدیدی حتی در ارتباطات نسل ۲ و تماس‌های صوتی می‌شوند و تجربه کاربری را به شدت کاهش می‌دهند و تماس‌های صوتی با اختلال مواجه می‌شود.»
حکم قلع و قمع سایت‌های اینترنت لغو شد
حمید فتاحی در ادامه در خصوص سایر دلایل افت کیفیت اینترنت در کشور گفت:« از دیگر عوامل کاهش کیفیت اینترنت و ارتباطات، می‌توان به تحریم‌ها و دشواری واردات تجهیزات ارتباطات و مخابراتی، تأمین ارز و ثبت سفارش برای تأمین تجهیزات، و موضوعات بین دستگاهی و حقوقی مانند قلع و قمع سایت‌های ارتباطی و احکامی که دستگاه‌های قضایی و شهرداری‌ها صادر می‌کنند، اشاره کرد. به عنوان مثال، من از ابتدای امروز در خانه خود هستم. در حالی که در ابتدا سرویس خوبی داشتم، ناگهان با افت کیفیت و عدم آنتن‌دهی مواجه شدم و این موضوع من را معترض کرد. اما در پشت صحنه، سایت ارتباطی یکی از اپراتورها به واسطه یک حکم صادره، مانند ماده ۱۰۰ شهرداری، قلع و قمع شده است و این امر باعث اختلال در ارتباطات شده است.»
او در ادامه افزود:«برای تمام این عوامل، تدابیری اندیشیده شده و راه‌حل‌هایی اتخاذ شده است. برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده تا این موانع به مرور برطرف شوند؛ برخی در کوتاه‌مدت و برخی در بلندمدت. در کوتاه‌مدت، در تفاهم‌نامه‌ای که وزارت ارتباطات با شهرداری تهران انجام داده، با همکاری شهرداری، قلع و قمع سایت‌ها متوقف شده است و تغییر باتری سایت‌ها به صورت ویژه در دستور کار قرار گرفته است. سایت‌هایی که دچار مسئله باتری هستند، برای اینکه در زمان قطعی برق، تجهیزات آسیب نبینند و مردم بتوانند تا مدت کوتاهی ارتباطات خود را حفظ کنند، تغییر باتری در دستور کار قرار گرفته است. شهر تهران به صورت ویژه در اولویت قرار گرفته و فرآیند نوسازی باتری‌ها به اتمام رسیده و به سراغ سایر استانها و مراکز آن‌ها رفته‌ایم.»
فتاحی در ادامه افزود:«باتری‌های تجهیزات نگه‌دارنده انرژی در سایت‌های ارتباطی برای روزی که قطعی برق و ناترازی انرژی داریم، طراحی نشده‌اند؛ این باتری‌ها برای مواقع خاص طراحی شده‌اند تا در صورت قطع برق شهری، تجهیزات با مدیریت منطقی برق‌رسانی شوند و دچار شوک الکتریکی نشوند و قطعی برق به آن‌ها آسیب نرساند. اگر این باتری‌ها نوسازی شوند، می‌توانند برای نیم تا یک ساعت تجهیزات را برق‌رسانی کنند و به پایداری ارتباطات کمک کنند.»
آغاز انقلاب فیبر نوری و 5G در کشور
معاون وزیر ارتباطات در ادامه و در پاسخ به این پرسش که وزارت ارتباطات چه پروژه‌هایی را به شکل جدی در دست پیگیری دارد، گفت:«در میان‌مدت، در بحث توسعه زیرساختی، وزارت ارتباطات دو پروژه مهم را در دستور کار قرار داده است: توسعه نسل پنجم ارتباطات و توسعه فیبر نوری.»
او در ادامه گفت:«پروژه فیبر نوری از دو تا سه سال گذشته در وزارت ارتباطات آغاز شده و تدابیر مناسبی اتخاذ شده و با پیگیری جدی پیش رفته است و پوشش‌های خوبی در سطح کشور ایجاد شده است. در دوره جدید وزارت ارتباطات، تغییر رویکرد جدی ایجاد شده که هدف آن رساندن سریع‌تر سرویس به خانه مردم است. رویکرد بر توجه و تمرکز بیشتر بر اتصال بوده، مقررات به این سمت اصلاح شده و مشوق‌های لازم برای اپراتورهای پیمان‌کار پروژه در نظر گرفته شده تا روند توسعه سرعت بگیرد. امیدواریم با سرعت بسیار خوبی، اتصال دائمی شود و مردم مفهوم اتصال از طریق فیبر نوری را درک کنند. با سرعت و کیفیتی که ارتباطات مبتنی بر فیبر نوری ارائه می‌دهد، این تغییرات احساس خواهد شد و مردم کیفیت خوب را لمس خواهند کرد.»
فتاحی در ادامه افزود:«در خصوص سایت‌های اینترنت نسل پنجم، مزایده فرکانس ۵جی اتفاق بسیار خوبی بود. این فرایند مدت‌ها به تعویق افتاده بود و اکنون فرکانس‌های ۵جی به اپراتورها واگذار شد و اپراتورها با خیال راحت درگیر خرید تجهیزات هستند و تعهدات خود نسبت به توسعه نسل پنجم اینترنت را انجام می‌دهند. این دو پروژه اصلی، فضای ارتباطی کشور را دگرگون خواهند کرد و سرعت قابل‌توجهی را در اختیار مردم قرار می‌دهند.»
رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در پاسخ به این پرسش که آیا ارائه خدمات اپراتورها مورد بررسی قرار می‌گیرد یا خیر، گفت:« ما دائماً تعهدات پروانه‌ای اپراتورها را رصد می‌کنیم و اختیارات جریمه و سایر ابزارهای تنبیهی که در اختیار ما به عنوان نماینده حاکمیت قرار دارد، به کار گرفته می‌شود تا سرویس‌های باکیفیتی در اختیار مردم قرار گیرد.»
عامل اصلی استقبال نکردن از فیبر نوری «فیلترشکن‌ها» هستند
معاون وزیر ارتباطات در ادامه و در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود افزایش کیفیت اینترنت در صورت استفاده از سرویس فیبر نوری، هوز استقبال چشمگیری از این سرویس از سوی مردم صورت نگرفته است، گفت:« عوامل مختلفی در استقبال کاربران از سرویس جدید دخیل هستند. فیبر نوری نیز یک سرویس جدید است و استقبال کاربران از آن به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ این عوامل شامل موضوعات اقتصادی، کیفیت، سرعت، سهولت، سازگاری با تغییرات و تجهیزات است.»
او در ادامه افزود:«یکی از این عوامل می‌تواند محدودیت‌های اینترنت باشد. ما بارها اعلام کرده‌ایم که گسترش استفاده از فیلترشکن‌ها به واسطه محدودیت‌های اینترنتی، نتایج خوبی نداشته است. هرچه فراگیری استفاده و کاربرد کاربران از ابزار فیلترشکن بیشتر شده، آسیب‌های جانبی بیشتری مشاهده شده که یکی از آن‌ها اختلال و کاهش کیفیت در دسترسی به شبکه و اینترنت است.»
فتاحی در ادامه افزود:«از سوی دیگر، گلایه‌هایی از کاربران داریم که حجم‌هایی که خریداری کرده‌اند، با آنچه مصرف می‌کنند همخوانی ندارد؛ بررسی‌های کارشناسی انجام شده و بخشی از این عدم همخوانی به استفاده از ابزارهای فیلترشکن بازمی‌گردد.»
پشت‌پرده «فیلترینگ گسترده»؛ حمله سایبری ناخواسته از موبایل میلیون‌ها کاربر
رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در پاسخ به این پرسش که فیلترینگ گسترده چه آسیب‌هایی را در ارائه خدمات به کاربران وارد آورده است، گفت:« حملات سایبری و اینترنتی ناخواسته از تلفن‌های همراه کاربران اتفاق می‌افتد. بدون اطلاع کاربران، نصب ابزارهای فیلترشکن روی گوشی آن‌ها باعث می‌شود حملاتی ناخودآگاه انجام شود و حریم خصوصی کاربران در معرض خطر قرار گیرد. همه این‌ها آسیب‌هایی است که ناشی از گسترش استفاده از فیلترشکن‌ها بوده و یکی از نتایج اعمال محدودیت‌های گسترده است.»
چرا اینترنت ایران برخلاف تمام دنیا ۷۰ درصد سیار است؟
معاون وزیر ارتباطات در پاسخ به چرایی عدم تناسب در استفاده از سرویس‌های سیار و ثابت، گفت:« بحث عدم تناسب استفاده از سرویس‌های سیار در کنار سرویس‌های ثابت نیز بسیار اهمیت دارد. بیش از ۷۰ درصد بار مصرف کاربران بر روی شبکه‌های سیار است و نزدیک به ۳۰ درصد آن بر شبکه ثابت. این فاصله به دلیل کیفیت پایین ارتباطات مبتنی بر مس است.»
او در ادامه افزود:«در دنیا، وضعیت برعکس است؛ در سایر کشورهای جهان، کاربران هرجا که امکان اتصال به اینترنت ثابت داشته باشند، به آن متصل می‌شوند و این کار را به دلیل قیمت مناسب‌تر، کیفیت بالاتر و سرعت بهتر انجام می‌دهند اما در کشور ما به دلیل توسعه نامناسب و به موقع، کاربران به سراغ اپراتورهای سیار رفته‌اند.»
«گلایه‌های بی‌شمار» کاربران در اوج قطعی ۱۰ تا ۱۵ درصدی سایت‌ها
فتاحی در ادامه در پاسخ به این پرسش که در چند وقت اخیر با افزایش قطعی‌های برق و محدودیت‌های اینترنت، حجم شکایت‌های کاربران تغییر کرده است، گفت:« به‌ویژه در زمان قطعی برق و اختلال ارتباطات، ما در سامانه‌های خود شاهد گلایه‌ها و شکایت‌های بی‌شماری هستیم و نمودارهای مربوط به در دسترس بودن سایت‌های ارتباطی نشان می‌دهد که وضعیت نسبت به گذشته مطلوب نیست. در هر لحظه بین ۱۰ تا ۱۵ درصد سایت‌های ارتباطی ما قطع هستند و این موضوع موجب افزایش گلایه‌ها و شکایت‌های مردم شده است.»
حکمرانی در دام فیلترینگ؛ چرا اصرار بر فیلترینگ، امنیت ملی را تهدید می‌کند؟
رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در پاسخ به این پرسش که در بحث امنیت ملی و فیلترینگ، آیا فیلترینگ می‌تواند عاملی برای تهدید امنیت ملی باشد، گفت:« این نظریه شامل دو بخش اجتماعی و فنی است. حکمرانی در همه جای دنیا پذیرفته شده و تردیدی به آن وارد نیست؛ در تمام کشورها در حوزه حکمرانی فضای مجازی، تدابیر ویژه‌ای اتخاذ می‌شود. اما اگر بخواهیم تمام بار حکمرانی را بر فیلترینگ متمرکز کنیم، مشکلاتی که پیش‌تر به آن‌ها اشاره شد ایجاد خواهد شد. ما آسیب‌هایی را از فراگیری فیلترشکن‌ها شاهد بوده‌ایم. تعداد حملاتی که از داخل کشور به سایر مقاصد انجام می‌شود، توسط شرکت ارتباطات زیرساخت به صورت زنده در یک تارنمای اینترنتی به نمایش گذاشته شده است. این حملات عمدتاً به‌صورت ناخواسته از گوشی کاربرانی صورت می‌گیرد که فیلترشکن نصب کرده‌اند. گروهی از کاربران که به آن‌ها زامبی سایبری گفته می‌شود، از گوشی‌هایشان برای حملات استفاده می‌شود بدون اینکه خودشان آگاه باشند. این اتفاق توان گوشی‌ها را تحلیل می‌دهد، میزان مصرف حجم بسته‌های کاربران را افزایش می‌دهد و مسائل امنیتی ایجاد می‌کند. بنابراین هر اقدامی که منجر به کاهش استفاده از فیلترشکن‌ها شود، گامی به سمت ارتقای حکمرانی در فضای مجازی و کاهش آسیب‌های مذکور خواهد بود.»
او در ادامه افزود:«در بخش اجتماعی، کسب‌وکارها و اشتغال‌هایی که در این فضا ایجاد شده‌اند باید مورد توجه قرار بگیرند تا آسیب نبینند. موضوع فیلترینگ باید واکاوی شود و نکات مثبت و منفی آن به‌طور همزمان بررسی گردد. حکمرانی موضوعی تردیدناپذیر است که امروز تقریباً در ابزار فیلترینگ خلاصه شده، در حالی که ظرفیت‌های بیشتری برای آن وجود دارد و با بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها می‌توان از بروز آسیب‌ها جلوگیری کرد.»
گزارش رسمی از تأثیر رفع فیلترینگ واتساپ بر مصرف فیلترشکن‌ها
معاون وزیر ارتباطات در پاسخ به این پرسش که آیا آماری از تغییرات استفاده از فیلترشکن‌ها پس از رفع فیلترینگ واتساپ، وجود دارد، گفت:«پس از رفع فیلترینگ واتساپ، گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد میزان استفاده کاربران از فیلترشکن‌ها به شکل چشمگیری کاهش یافته است. کاربری که تنها به یک پلتفرم خاص برای ارتباط نیاز دارد، در صورت رفع فیلتر دیگر نیازی به فیلترشکن نخواهد داشت و آسیب‌هایی که پیش‌تر ذکر شد برای او رخ نمی‌دهد، کیفیت ارتباطات خود را حفظ می‌کند و هزینه کمتری متحمل می‌شود.»
حمید فتاحی در ادامه و در پاسخ به این پرسش که کدام منطقه در کشور بیشترین ناترازی اینترنت را تجربه می‌کند، گفت:«شهر تهران بیشترین سطح ناترازی در حوزه ارتباطات را تجربه می‌کند. تهران به دلیل جمعیت بالا و تشدید ناترازی انرژی و قطعی برق در این شهر، در اولویت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی قرار دارد.»
جنگ تعرفه اینترنت میان اپراتورها و رگولاتوری آغاز شد
رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در پاسخ به این پرسش که بررسی درخواست افزایش تعرفه‌های بسته‌های اینترنتی در چه مرحله‌ای قرار دارد، گفت:«در دوره قبلی وزارت ارتباطات، تصمیم به افزایش تعرفه بسته‌های اینترنتی گرفته شد و اپراتورها نیز بر اساس آن تعهداتی ارائه دادند. درخواست افزایش تعرفه دائماً از سوی اپراتورها مطرح می‌شود و دلیل آن افزایش هزینه‌هاست. طبق گزارش‌ها، بیش از ۶۵ درصد از هزینه‌ها، مربوط به سرمایه‌گذاری ارزی اپراتورهاست و با افزایش نرخ ارز، این هزینه‌ها کاملاً ملموس هستند. همچنین هزینه‌های مربوط به نیروی انسانی و سایر بخش‌ها نیز در حال افزایش است. این گزارش‌ها به‌طور مداوم برای ما ارسال می‌شوند و اپراتورها در کنار آن‌ها درخواست افزایش قیمت اینترنت دارند. اخیراً اپراتورها درخواست افزایش ۷۵ درصدی تعرفه اینترنت را مطرح کردند، اما این افزایش تعرفه مورد قبول ما واقع نشد و موضع سختی در قبال آن‌ها اتخاذ شد.»
«معیشت مردم» چگونه اپراتورها را مجبور به عقب‌نشینی کرد؟
او در ادامه در خصوص دلایل عدم پذیرش افزایش تعرفه‌ها، دو موضوع را مطرح کرد:
۱. عدم رضایت کاربران از کیفیت: زمانی که سرویس مناسبی به کاربر ارائه می‌دهید، افزایش تعرفه با افزایش کیفیت قابل توجیه است، اما وقتی کیفیت خدمات رضایت‌بخش نیست و افکار عمومی از سرویس ارائه شده راضی نیستند، افزایش تعرفه دشوار خواهد بود.
۲. توجه به موضوع اقتصادی و معیشت مردم: مردم در سبد خانوار هزینه‌های مختلفی دارند و درخواست افزایش قیمت مداوم منطقی و معمول نیست.
«اینترنت» باید در سبد معیشت مردم بماند
فتاحی در ادامه افزود:«دو کفه ترازو وجود دارد: یکی نیاز اپراتورها برای سرمایه‌گذاری و توسعه و دیگری کاربران که از کیفیت خدمات رضایت ندارند و با مسائل اقتصادی و معیشتی مواجه‌اند. تنظیم این دو کفه بر عهده سازمان تنظیم مقررات است، به‌گونه‌ای که سرکوب تعرفه منجر به نابودی بازار ارتباطات و زیان‌ده شدن آن نشود و سرمایه‌ها به جای اقتصاد دیجیتال، وارد بخش‌های پربازده دیگر نشوند. نباید اجازه دهیم مردم احساس کنند اپراتورها هزینه‌های خود را از جیب آن‌ها تأمین می‌کنند و خدمات بی‌کیفیت با هزینه بالا ارائه می‌دهند. ما باید به جمع‌بندی برسیم که فشار اقتصادی به مردم وارد شود، زیرا دسترسی به شبکه امروز یک کالای لوکس نیست، بلکه از نیازهای اصلی کاربران است و نباید مسیر توسعه اپراتورها متوقف شود.»
بحران کیفیت اینترنت در ایران ریشه‌ای چندلایه دارد که صرفاً فنی نیست. در یک کفه ترازو، سوءمدیریت سال‌های گذشته (توقف سرمایه‌گذاری) و بحران‌های ملی (مانند ناترازی برق) وجود دارد که منجر به ناترازی ۷۰ درصدی به نفع شبکه‌های سیار و افزایش شکایات شده است. در کفه دیگر، سیاست‌های حکومتی قرار دارد؛ جایی که «فیلترینگ گسترده» به آسیب‌های جدی فنی و امنیتی (مانند تبدیل کاربران به زامبی‌های سایبری و مصرف حجم ناخواسته) منجر شده است. سازمان تنظیم مقررات با رد درخواست افزایش تعرفه ۷۵ درصدی اپراتورها، تلاش کرده تا فشار اقتصادی را از دوش مردم بردارد، اما حل بلندمدت مشکل، به توسعه جدی فیبر نوری و ۵G و تغییر رویکرد در حکمرانی اینترنت نیاز دارد تا ضمن کاهش استفاده از فیلترشکن‌ها، توسعه زیرساخت‌ها نیز ادامه یابد و بازار ارتباطات از نابودی نجات پیدا کند.
۲۲۷۲۲۷
