به گزارش خبرآنلاین، پاییز که از راه می‌رسد، بوی زعفران در هوای خراسان شمالی می‌پیچد. صدای گام‌های زنان و مردانی که پیش از طلوع خورشید راهی مزارع می‌شوند تا گل‌های بنفش امید را از زمین جدا کنند، نوید روزهای پرکار اما شیرین را می‌دهد.
زعفران این دیار که به‌دلیل برداشت غنچه‌ها پیش از باز شدن و در ساعات ابتدایی روز از کیفیت و عطر بالایی برخوردار است، مشتریانی در آلمان، اسپانیا و کشورهای حاشیه خلیج فارس دارد. با این حال، آن‌سوی زیبایی و ارزش اقتصادی این محصول، مشکلاتی نهفته که از مرحله تولید تا بازارهای جهانی بر دوش زعفران‌کاران سنگینی می‌کند.
رتبه سوم کشوری در تولید زعفران
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی با اشاره به آغاز برداشت این محصول گفت: این استان از نظر سطح زیرکشت و میزان تولید، رتبه سوم کشور را در اختیار دارد و ۹ درصد از زعفران ایران در خراسان شمالی تولید می‌شود.
صفدر صفدری اظهار کرد: سطح زیرکشت زعفران در استان به پنج هزار هکتار رسیده و پیش‌بینی می‌شود حدود ۳۰ تن گل زعفران برداشت شود. هر سال نیز بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ هکتار به اراضی کشت این محصول افزوده می‌شود.
وی ادامه داد: زعفران در مراحل کاشت تا برداشت برای ۳۰۰ هزار نفر روز اشتغال ایجاد می‌کند و به ازای هر هکتار، ۶۰ نفر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم درگیر کار می‌شوند. در این ایام حتی از شهرها و استان‌های همجوار نیز کارگران فصلی برای کمک به زعفران‌کاران وارد می‌شوند.
نیاز به مکانیزه‌سازی فرآیند برداشت و پاک‌کردن
صفدری با تأکید بر اینکه یکی از چالش‌های جدی در حوزه زعفران، فرایند دستی پاک‌کردن گل است گفت: به‌دلیل کمبود نیروی کار، بخش قابل توجهی از گل‌های زعفران استان برای پاک‌کردن به مشهد ارسال می‌شود.
او از شرکت‌های دانش‌بنیان خواست تا در زمینه طراحی و ساخت دستگاه‌های برداشت و پاک‌کردن مکانیزه وارد عمل شوند و افزود: این نوآوری می‌تواند هم بهره‌وری را افزایش دهد و هم هزینه تولید را کاهش دهد.
به گفته وی، ایجاد پالایشگاه گیاهان دارویی برای فرآوری و اسانس‌گیری از زعفران نیز از نیازهای اساسی استان است تا زنجیره ارزش این محصول کامل شود.
کشاورزی قراردادی در زعفران؛ حذف دلالان با پلتفرم پالیز
صفدری از اجرای طرحی نو با عنوان «پلتفرم پالیز» در مزارع زعفران استان خبر داد و توضیح داد: این طرح بر پایه کشاورزی قراردادی شکل گرفته و با ایجاد ارتباط مستقیم میان زعفران‌کاران و بخش خصوصی، حضور واسطه‌ها را از بین می‌برد.
وی افزود: در این شیوه، کشاورزان با گشایش حساب در بانک کشاورزی می‌توانند محصول خود را به‌طور مستقیم به خریداران واقعی عرضه کنند و از نوسانات قیمتی ناشی از فعالیت دلالان در امان بمانند.
وی یادآور شد که در حال حاضر هشت واحد فعال در حوزه خشک‌کردن و بسته‌بندی زعفران در استان فعالیت دارند.
سایه انحصار در صادرات طلای سرخ
یکی از صادرکنندگان محصولات کشاورزی در خراسان شمالی نیز اظهار کرد: بخش قابل توجهی از زعفران تولیدی استان به کشورهای انگلیس، اسپانیا، عراق و امارات صادر می‌شود.
آزاد فتحی افزود: با این حال، چند شرکت محدود به‌صورت انحصاری صادرات زعفران را در اختیار دارند و همین امر باعث شده تا در تعیین قیمت جهانی این محصول نیز نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشند.
وی ادامه داد: صادرات زعفران باید برای تمامی فعالان این حوزه آزاد باشد تا رقابت شکل گیرد و زعفران ایران سهم واقعی خود را در بازارهای جهانی به دست آورد.
فتحی با اشاره به مشکلات رفع تعهدات ارزی گفت: در حالی که بسیاری از کشورها برای صادرات محصولات کشاورزی جوایز ویژه در نظر می‌گیرند، صادرکنندگان ایرانی تنها خواهان تسهیل تعهدات ارزی هستند، نه مشوق مالی.
خراسان شمالی، پیشتاز در عملکرد تولید زعفران
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز درباره عملکرد این محصول در استان گفت: متوسط تولید زعفران در هر هکتار ۵.۹ کیلوگرم است که بالاترین میزان در کشور محسوب می‌شود.
محمد محمدزاده بیان کرد: پیش‌بینی می‌شود امسال بیش از ۲۹ تن زعفران از مزارع استان برداشت شود. بیشترین سطح زیرکشت این محصول در شهرستان فاروج است و پس از آن شهرستان‌های شیروان و اسفراین در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
وی با اشاره به فعالیت هشت واحد صنایع تبدیلی مرتبط با زعفران در استان افزود: علاوه بر تأمین نیاز داخلی، بیش از ۱۰ تن زعفران خراسان شمالی به دیگر استانها و از طریق بورس کالای کشاورزی به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می‌شود.
محمدزاده از انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با یکی از شرکت‌های بزرگ زعفران برای توسعه زنجیره تولید و صادرات خبر داد و گفت: ایجاد بازارچه زعفران، برندسازی، و صادرات بیش از پنج هزار کیلوگرم زعفران نگین از جمله اقدامات اخیر در حمایت از بهره‌برداران است.
طلای سرخ خراسان شمالی این روزها بوی زندگی می‌دهد. اما در کنار رنگ و عطر دل‌انگیز آن، چالش‌هایی نهفته که تنها با ورود فناوری‌های نو، حمایت از صادرکنندگان و حذف واسطه‌ها می‌توان به رونق واقعی این محصول راهبردی در استان و کشور رسید.
46
