به گزارش فارس، ماجرا با تأسیسِ اوپن‌ای‌آی در دسامبر ۲۰۱۵ شروع می‌شود. این مؤسسه با هدفِ «تضمینِ منفعت عمومیِ هوش عمومی مصنوعی» بنیان نهاده شد و حامیان برجسته‌ای داشت. پژوهش‌های بنیادیِ اوپن‌ای‌آی در سال‌های پس از تأسیس، زمینه‌سازِ تولید مدل‌هایی شد که هسته اصلیِ موج جدیدی از خدمات و محصولات هوش مصنوعی را تشکیل دادند.
این مسیر با انتشار مقاله جی‌پی‌تی-۳ و در دسترس قرار گرفتنِ واسط برنامه‌نویسیِ کاربردی آن در تابستان ۲۰۲۰، و سپس با عرضه عمومی چت‌جی‌پی‌تی در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲ که توجه عمومی و تجاری را به شدت افزایش داد، ادامه یافت. این جهش، اوپن‌ای‌آی را به خط مقدمِ تجاری‌سازیِ سریع منتقل کرد.
هم‌زمان با رشد اوپن‌ای‌آی، گروهی از محققان ارشد آن مجموعه، از جمله داریو و دانیلا آمودی، تصمیم گرفتند مسیری مستقل را با تمرکز شدید بر ایمنی و قابلیتِ هدایت مدل‌ها دنبال کنند. نتیجه این جدایی، تأسیسِ اَنتروپیک در اوایل ۲۰۲۱ بود.
رقابت: دو مسیرِ سرعت و ایمنی در هوش مصنوعی
اختلافِ اصلی بین این دو مسیر، در اولویت‌ها و شیوه‌های فنیِ متفاوتشان نمایان است. اوپن‌ای‌آی به سرعت به سمتِ تجاری‌سازی و بزرگ‌سازیِ مقیاس فناوری حرکت کرد و همکاری و سرمایه‌گذاری‌های عظیم، از جمله با مایکروسافت، ساختارِ مالی و فنیِ لازم برای رشد را فراهم کرد.
مایکروسافت از ابتدای سال ۲۰۱۹ همکاری خود را آغاز کرد و در ژانویه ۲۰۲۳ اعلام کرد که سرمایه‌گذاری چندساله و چندمیلیارد دلاری خود در اوپن‌ای‌آی را گسترش می‌دهد. این گام، توان فنی و زیرساختی آن را تقویت کرد و راه را برای تجاری‌سازیِ سریع‌تر هموار ساخت.
در مقابل، اَنتروپیک شیوه پژوهشی و محصولیِ متفاوتی را در پیش گرفت. تیم پژوهشی وابسته به اَنتروپیک در تاریخ ۱۵ دسامبر ۲۰۲۲ مقاله‌ای با عنوان «هوش مصنوعیِ قانون‌نامه‌ای» منتشر کرد که روشی را معرفی می‌کرد که به‌جای تکیه صرف بر داده‌های ترجیحیِ انسانی، از یک مجموعه قواعد یا «قانون‌نامه» برای هدایت رفتار مدل استفاده می‌کرد.
آغاز: تأسیس اوپن‌ای‌آی و جهش با جی‌پی‌تی
رقابتِ این دو شرکت در عرصه محصول نیز آشکار است. اَنتروپیک در ۱۴ مارس ۲۰۲۳ محصول خود به نام «کلاد» را معرفی کرد که مستقیماً در برابر چت‌جی‌پی‌تی قرار گرفت و واسط تجاری مخصوص به خود را ایجاد کرد. علاوه بر این، در مارس ۲۰۲۴ اَنتروپیک از خانواده کلاد ۳ رونمایی کرد که نشان‌دهنده ادامه توسعه و تلاش برای رقابت فنی در بازار بود.
در طرف دیگر، اوپن‌ای‌آی با عرضه محصولاتِ خانواده جی‌پی‌تی و همکاری‌های گسترده با شرکای ابری و نرم‌افزاری، مسیرِ نفوذِ تجاری را دنبال کرد. سرمایه‌گذاری‌های کلان نیز نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرد.
اَنتروپیک نیز توانست ائتلافی بزرگ از سرمایه‌گذاران و تأمین‌کنندگانِ زیرساخت را جذب کند. آمازون در ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۳ اعلام کرد که تا ۴ میلیارد دلار در اَنتروپیک سرمایه‌گذاری کرده و خدمات وب آمازون را به‌عنوان زیرساخت اصلیِ این شرکت انتخاب می‌کند.
بحرانِ حکمرانی در نوامبر ۲۰۲۳
پیچیدگیِ دراماتیک این روایت اما در نوامبر ۲۰۲۳ رخ داد. در ۱۷ نوامبر همان سال، هیئت‌مدیره اوپن‌ای‌آی اعلام کرد که سم آلتمن را به دلیل «عدم شفافیت مداوم در ارتباطات» از سِمتِ مدیرعاملی برکنار کرده است. این تصمیم بلافاصله واکنش گسترده‌ای در درون شرکت و در سطح بازار به دنبال داشت.
گزارش‌ها نشان می‌دادند که تقریباً تمامی کارکنان اوپن‌ای‌آی تهدید به استعفا کردند و مایکروسافت، که یکی از سرمایه‌گذاران اصلی بود، نقش واسطه و فشار را ایفا کرد. در طولِ دوره کوتاهی که تنش بالا گرفت، مذاکرات فشرده، فشار عمومی و تهدید فروپاشی تیم تحقیقاتی سبب شد تا طی روزهای ۲۰ تا ۲۱ نوامبر، توافقی برای بازگرداندن آلتمن حاصل شود.
این توافق با تغییراتی در ترکیب هیئت‌مدیره و وعده انجام تحقیق مستقل همراه بود که نشان داد بحران مدیریتی فراتر از یک مشکل داخلی بود و آزمونی بر ساختار حکمرانی فناوری‌های نوظهور محسوب می‌شد. پس از این بحران، اوپن‌ای‌آی اقداماتی برای اصلاح ساختار حکمرانی و افزایش شفاف‌سازی انجام داد تا اعتماد کارکنان و سهام‌داران را بازگرداند.
چشم‌اندازِ اخلاقی و فنیِ رقابت
از یک منظر، رقابت میان اوپن‌ای‌آی و اَنتروپیک بازتابِ بازارِ نوآوری است: نوآوریِ سریع با سرمایه‌گذاری‌های کلان و عرضه محصول در مقابل توسعه محتاطانه با تأکید بر ایمنیِ محاسباتی و اخلاقی. اما این رقابت سؤال‌های اساسی‌تری را نیز مطرح می‌کند.
این سؤال‌ها شامل میزان شفافیت و ساختار حکمرانی لازم برای شرکتی است که در آستانه توسعه فناوری‌های بسیار قدرتمند قرار دارد و همچنین چگونگی ایجاد تعادل میان نیاز به نوآوری سریع و ضرورت تضمین امنیت و منفعت عمومی است. سم آلتمن در صفحات رسمی اوپن‌ای‌آی مأموریت بنیادی شرکت را این‌گونه بیان کرده است: «مأموریت ما این است که اطمینان حاصل کنیم هوش عمومی مصنوعی، سامانه‌های هوش مصنوعی که عموماً از انسان‌ها باهوش‌تر هستند، به نفع همه بشریت باشد.»
در مقابل، اَنتروپیک با تأکید بر این اصل که «هوش مصنوعی باید نیروی پیشرفت انسانی باشد، نه خطر آن»، رویکرد ایمنی‌محور خود را در سند راهبردی شرکت مستند کرده است. داریو آمودی در مصاحبه‌ها به تشریح روش «هوش مصنوعی قانون‌نامه‌ای» پرداخته و گفته است: «ما این روش را داریم به طوری که نه تنها از داده‌های ترجیحی استفاده می‌کنیم بلکه یک فرایند پس از آموزش داریم که در آن مدل علیه خود تعلیم می‌بیند.»
جمع‌بندی دو قطبِ اثرگذار
آنچه از مجموعه این رویدادها و بیانیه‌ها استنباط می‌شود این است که «نبردِ خالقان هوش مصنوعی» فراتر از یک نزاع شرکتی یا رقابت بازاری است. این رقابت در واقع نمایشِ دو نگرشِ رهبری در مورد چگونگی هدایت تحولی است که پیامدهای اجتماعیِ عمیقی در پی دارد.
اوپن‌ای‌آی و سم آلتمن مسیر سریع‌تری را به سمت تولید و توزیع فناوری انتخاب کردند و بر شراکت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های عظیم تکیه کردند. اَنتروپیک و آمودی‌ها اما تأکید کردند که ایمنی و روش‌شناسی فنیِ منظم باید در اولویت قرار گیرد.
این دستاورد توسط رویکردِ «قانون‌نامه‌ای» پیگیری شد. در پایان، بحران نوامبر ۲۰۲۳ نشان داد که پرسش‌های مربوط به حکمرانی و شفافیت نه تنها یک بحث نظری نیستند، بلکه می‌توانند مسیر یک شرکت و حتی سرنوشت فناوری را به طور کلی دگرگون سازند.
