نشست «خانواده و پدیده جدانشینی همسران» به همت انجمن جامعه‌شناسی ایران ـ شعبه گیلان ـ و انجمن علمی دانشجویی علوم اجتماعی دانشگاه گیلان، روز سه‌شنبه ۲۲ مهر در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه گیلان برگزار شد. در این نشست، دکتر حمیده محمدزاده، دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی و مدرس دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، به سخنرانی پرداخت و دکتر علی یعقوبی، دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه گیلان، مدیریت جلسه را برعهده داشت.
به گزارش آرمان امروز، در آغاز، دکتر یعقوبی به مفهوم خانواده، تغییرات آن و تفاوت میان «خانه» به‌عنوان مکان فیزیکی و «خانه» به‌مثابه فضای عاطفی پرداخت. او با اشاره به انتقال جامعه از حالت مکانیکی به ارگانیکی در نگاه دورکیم، توضیح داد که خانواده نیز ساختار همگون خود را از دست داده و به‌سمت تنوع و پراکندگی حرکت کرده است. وی پدیده جدانشینی را مفهومی متمایز از ازدواج سفید، طلاق یا خانه مجردی دانست و از پژوهش دکتر محمدزاده درباره «روابط صمیمانه در زندگی جدا از هم» یاد کرد.
دکتر محمدزاده در ادامه، اصطلاح «زندگی جدا از هم»(LAT) را معرفی کرد؛ اصطلاحی که نخستین‌بار در سال ۱۹۷۸ مطرح شد و هنوز تعریف واحدی ندارد. به گفته او، LAT به زوج‌هایی اشاره دارد که با وجود رابطه عاطفی متعهدانه، در یک خانه زندگی نمی‌کنند؛ این زوج‌ها ممکن است متأهل یا نامتأهل، دگرجنس‌گرا یا همجنس‌گرا باشند. او افزود که جدانشینی همسران، پدیده‌ای تاریخی است اما در عصر حاضر، از حالت اضطراری به انتخاب آگاهانه در بخشی از زوجین تبدیل شده است.
وی تأکید کرد که در پژوهش خود، همسرانی را بررسی کرده که به دلایلی جز اختلاف زناشویی ـ مانند شرایط شغلی، ادامه تحصیل، مهاجرت یا مراقبت از والدین سالمند ـ بخشی از سال را جدا از هم زندگی می‌کنند. پرسش اصلی او این بوده است: «چه عواملی در سطوح ساختاری، بینشی و فردی باعث شده برخی زوج‌ها به سمت جدانشینی بروند؟» در مرور ادبیات نظری، او به دو نگاه اشاره کرد: نخست، نظریه فردی‌شدن که بر افول ساختارهای سنتی و افزایش انتخاب‌گری فردی تأکید دارد؛ خانواده در این نگاه به «مقوله زامبی» بدل شده؛ ظاهراً زنده اما از درون دگرگون. نگاه دوم، جدانشینی را یا انتخابی آگاهانه برای حفظ استقلال و صمیمیت می‌داند، یا مرحله‌ای موقت تا بهبود شرایط.
محمدزاده عوامل جدانشینی را به دو دسته اجتماعی‌اقتصادی و فردی تقسیم کرد: از ضرورت‌های شغلی و تحصیلی تا نیاز به خلوت، هویت فردی و پرهیز از یکنواختی. او گفت برخی زوجین نمی‌خواهند میان رابطه یا شغل یکی را انتخاب کنند و با جدانشینی می‌کوشند هر دو را حفظ کنند. درحالی‌که مردان جدانشینی را بیشتر محصول اجبار اقتصادی می‌دانند، زنان آن را فرصتی برای استقلال، شکستن هنجارهای جنسیتی و افزایش کیفیت رابطه تعریف کرده‌اند.
به باور او، جدانشینی در ایران نشانه فروپاشی خانواده نیست، بلکه دگرگونی محتوای آن است؛ یعنی توجه به فردیت، حفظ حریم شخصی، تلاش برای جلوگیری از روزمرگی و بازتعریف نقش‌ها. او افزود که این شکل زندگی هنوز در ایران نادیده گرفته شده، درحالی‌که در غرب حدود ۱۰ درصد زوجین را تشکیل می‌دهد.
