خبرگزاری مهر – گروه استانها، علی ستاری: در دل جزیره قشم، جایی میان آب‌های نیلگون خلیج فارس و خاک گرم و طلایی روستای سهیلی، زندگی با ریتم دریا و نسیم درهم آمیخته است. اینجا جایی است که درختان شگفت‌انگیز حرا از دل آب شور سر برمی‌آورند و با ریشه‌هایی تنیده در گل، حیات را معنا می‌کنند. جنگل‌های حرا، که کارشناسان آن را یکی از مهم‌ترین ذخیره‌گاه‌های زیستی ایران می‌دانند، نه‌تنها زیستگاه پرندگان مهاجر و آبزیان بی‌شمارند، بلکه تکیه‌گاه فرهنگی و اقتصادی مردم محلی نیز به شمار می‌روند.
روستای سهیلی، قلب تپنده‌ی این اکوسیستم آبی، در سال‌های اخیر به عنوان یکی از روستاهای جهانی گردشگری شناخته شده است؛ اما آنچه این روستا را از دیگر نقاط جزیره متمایز می‌کند، تنها طبیعت خیره‌کننده‌اش نیست، بلکه شیوه‌ی زیستن مردم آن با طبیعت است. مردمان سهیلی آموخته‌اند که توسعه، اگر با احترام به زمین و دریا همراه نباشد، پایداری نخواهد داشت. آنان باور دارند که پاسداری از حرا، پاسداری از زندگی است.
در این روستا، گردشگری با محیط زیست گره خورده و حفاظت از جنگل به یک آئین بومی تبدیل شده است. هر سال، از کوچک‌ترین کودک تا سالخورده‌ترین صیاد، در طرح‌های مردمی کاشت نهال حرا شرکت می‌کنند؛ آئینی که نسل به نسل ادامه یافته و امروز به نمادی از همدلی مردم و طبیعت بدل شده است. صدای پاروها و قایق‌های بی‌صدا در میان آبراه‌های سبز، نشانه‌ای از گردشگری پایدار است که بدون آزار پرندگان مهاجر یا برهم زدن آرامش جنگل، به حیات خود ادامه می‌دهد.
ابراهیم خانگاه، فعال محیط‌زیست و گردشگری، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر از ویژگی‌های این زیست‌بوم منحصربه‌فرد و نقش مردم محلی در حفاظت از آن سخن گفت.
درختانی که با آب شور زنده‌اند
ابراهیم خانگاه گفت: جنگل حرای سهیلی حدود ۲۲ هزار هکتار وسعت دارد و در شمال جزیره قشم و در محدوده تالاب بین‌المللی خورخوران گسترده شده است. درختان این جنگل از گونه Avicennia marina هستند که در فارسی به آن حرا می‌گوئیم. ویژگی منحصربه‌فردشان این است که می‌توانند در آب شور دریا زندگی کنند و حتی بخشی از شوری آب را تصفیه می‌کنند.
او درباره سازوکار طبیعی این تصفیه توضیح داد: ریشه‌های سوزنی‌شکل حرا که از دل گل بیرون آمده‌اند، نقش فیلتر را دارند. این ریشه‌ها حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد نمک موجود در آب را از خود عبور نمی‌دهند و آب نسبتاً شیرین‌تری را به ساقه و برگ می‌رسانند. باقی نمک نیز به‌صورت کریستال‌های ریز از پشت برگ درخت خارج می‌شود. همین ویژگی است که باعث شده درخت حرا بتواند در محیطی زندگی کند که بسیاری از گیاهان دیگر توان تحمل آن را ندارند.
زیبایی چهار فصل و عطر بهار در میان دریا
این فعال محیط زیست در ادامه افزود: درختان حرا همیشه‌سبز هستند و فصل خزان ندارند. در فصل بهار شکوفه‌هایی زرد و نارنجی رنگ روی شاخه‌ها می‌رویند که بسیار خوشبو و معطرند. همین گل‌ها زنبورهای عسل را از کوهستان‌های اطراف به اینجا می‌کشانند. زنبورها روی شاخه‌های حرا کندو می‌سازند و از شهد گل‌های آن عسلی تولید می‌کنند که هم طعم منحصربه‌فردی دارد و هم خاصیت درمانی بالایی.
خانگاه اضافه کرد: میوه‌ی حرا شبیه چغاله بادام است. از روغن دانه‌هایش برای درمان زخم معده استفاده می‌شود و عصاره‌ی برخی بخش‌های درخت هم در طب سنتی به‌عنوان مسکن درد دندان کاربرد دارد. مردم محلی این دانش را از نسل‌های گذشته به ارث برده‌اند.
تالاب بین‌المللی خورخوران؛ بهشت پرندگان مهاجر
به گفته خانگاه، جنگل حرای سهیلی تنها محل رویش درخت نیست، بلکه زیستگاهی است برای صدها گونه جانوری؛ این جنگل‌ها بخشی از تالاب بین‌المللی خورخوران هستند که در فهرست کنوانسیون جهانی رامسر ثبت شده و یکی از اجزای ژئوپارک جهانی قشم به حساب می‌آید. شبکه‌ای از آبراه‌های باریک و گسترده در میان این جنگل جریان دارد و همین تنوع زیستگاهی باعث حضور گونه‌های مختلفی از ماهی‌ها، میگوها، سخت‌پوستان، نرم‌تنان و دوزیستان شده است.
او با اشاره به حضور پرندگان مهاجر گفت: در طول سال به‌ویژه در زمستان، دسته‌های بزرگی از پرندگان مهاجر از شمال ایران، سیبری و آسیای مرکزی به این منطقه می‌آیند. فلامینگوها، پلیکان‌ها، گیلانشاه بزرگ، ابروسفیدها، سلین‌ها و حتی عقاب دریایی دم‌سفید و شاهین بحری از جمله گونه‌هایی هستند که اینجا را برای زمستان‌گذرانی انتخاب می‌کنند. وجود آرامش و نبود شکارچی، جنگل حرا را به پناهگاهی امن برای آنها تبدیل کرده است.
پیوند گردشگری و محیط زیست
خانگاه با تأکید بر اهمیت گردشگری پایدار در منطقه گفت: جنگل حرا یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی جزیره قشم است. هر سال هزاران گردشگر داخلی و خارجی برای دیدن این منظره بدیع با قایق وارد آبراه‌های جنگل می‌شوند. در کنار لنج‌های سنتی، ما خدمات جدیدی مثل آلاچیق‌های شناور راه‌اندازی کرده‌ایم که آلایندگی بسیار کمتری دارند. این آلاچیق‌ها برای گروه‌های ۱۰ تا ۱۲ نفره طراحی شده‌اند و تجربه‌ای متفاوت از سفر در دل جنگل آبی را فراهم می‌کنند.
او افزود: در این تورها علاوه بر بازدید، به مسافران درباره اکوسیستم حرا آموزش داده می‌شود تا بدانند این جنگل فقط منظره‌ای دیدنی نیست، بلکه قلب تپنده‌ی حیات در خلیج فارس است.
طرح کاشت نهال با مشارکت کودکان
خانگاه در ادامه گفت‌وگو به برنامه‌های بومیان برای احیای جنگل اشاره کرد و اظهار داشت: هر سال بخشی از درآمد گردشگری صرف اجرای طرح‌های محیط زیستی می‌شود. مهم‌ترین طرح، کاشت نهال حرا توسط کودکان روستای سهیلی است. ما بذرهای حرا را در فصل مناسب جمع‌آوری می‌کنیم و آنها را در اختیار کودکان قرار می‌دهیم تا در خانه بکارند و مراقبت کنند. وقتی نهال‌ها به اندازه کافی رشد کردند، در برنامه‌ای گروهی دوباره به جنگل بازگردانده می‌شوند.
او ادامه داد: سالانه حدود ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ اصله نهال حرا به‌دست همین کودکان در بسترهای گلی کاشته می‌شود. این کار نه‌تنها به احیای جنگل کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود نسل جدید قدر طبیعت را بداند و نسبت به محیط زیست احساس مسئولیت پیدا کند.
خانگاه در پایان گفت‌وگو خطاب به گردشگران گفت: جنگل حرا فقط میراث جزیره قشم نیست، میراث تمام ایرانی‌هاست. وقتی به اینجا می‌آیید، یادتان باشد که این درختان در دل آب شور زنده مانده‌اند تا به ما یاد بدهند در سخت‌ترین شرایط هم می‌شود سبز بود. مراقبشان باشیم.
احترام به محیط زیست، جوهره گردشگری سهیلی است
روستای سهیلی در جزیره قشم نه فقط به‌خاطر جنگل‌های شگفت‌انگیز حرا، بلکه به سبب نوع نگاه مردمش به طبیعت، شهرت جهانی یافته است. در سفری به این روستای دوستدار محیط‌زیست، با عبدالمجید صلغی، رئیس شورای اسلامی روستای سهیلی گفت‌وگو کردیم تا از راز ماندگاری جنگل‌های حرا و مشارکت مردم در حفاظت از آن بیشتر بدانیم.
خبرنگار مهر: سهیلی یکی از روستاهای شاخص در داوری جهانی گردشگری شناخته شده است. از نگاه شما، عامل اصلی این موفقیت چیست؟
صلغی: یکی از شاخصه‌های اصلی سهیلی در داوری جهانی، احترام به محیط زیست بود. ما از همان سال نخست گردشگری، تصمیم گرفتیم طبیعت را محور توسعه قرار دهیم. به همین خاطر، برنامه‌ی کاشت نهال‌های حرا را آغاز کردیم؛ بومیان در فصل برداشت میوه‌های حرا، بذرها را جمع‌آوری می‌کنند، در خانه‌ها پرورش می‌دهند و پس از دو یا سه ماه، نهال‌های آماده را در نقاط نیاز جنگل می‌کارند. این کار دیگر فقط یک برنامه نیست، تبدیل به یک رسم بومی شده است.
خبرنگار مهر: آمارها نشان می‌دهد حجم بالایی از نهال‌کاری هر سال انجام می‌شود. این عدد دقیقاً چقدر است؟
صلغی: بله، هر سال حدود ۲۰۰ هزار نهال حرا در سهیلی کاشته می‌شود. این روند بیش از ۱۵ سال است ادامه دارد. تقریباً هر خانواده در این طرح شرکت می‌کند و چند ده نهال می‌کارد. مردم خودشان احساس مالکیت و مسئولیت نسبت به طبیعت دارند. همین باعث شده جنگل‌های حرا در سهیلی هر سال جوان‌تر و گسترده‌تر شوند.
خبرنگار مهر: در سال‌های اخیر، موضوع گردشگری پایدار در سهیلی زیاد مطرح شده است. شنیده‌ایم که شما حتی در نوع قایق‌ها هم تغییراتی ایجاد کرده‌اید.
صلغی: درست است. در سال ۱۳۹۸ تصمیم گرفتیم استفاده از قایق‌های بی‌صدا را آغاز کنیم. صدای موتور قایق‌ها گاهی پرندگان را می‌ترساند و آرامش جنگل را برهم می‌زند. ما نمی‌خواستیم گردشگری به قیمت آزار طبیعت تمام شود؛ این قایق‌ها در قالب تعاونی اداره می‌شوند. سود حاصل از گردشگری میان همه قایقران‌ها تقسیم می‌شود. مثلاً اگر تعاونی ۱۴۵ قایق داشته باشد و سالانه ۱۴۵ میلیون تومان درآمد کسب کند، هر قایقران یک میلیون تومان سهم می‌برد. دهیاری فقط کار ساماندهی و اخذ عوارض را انجام می‌دهد؛ اصل درآمد برای مردم است.
خبرنگار مهر: اخیراً رویداد «چی‌چکا سهیلی حرا» هم برگزار شد. از این برنامه بیشتر بگویید.
صلغی: «چی‌چکا» به زبان محلی یعنی «نفس دوباره» و هدف ما همین بود؛ نفس تازه دادن به زیست‌بوم حرا. در این رویداد، پنج هزار اصله نهال حرا کاشته شد. نکته زیبا این است که در این طرح، نه فقط بزرگ‌ترها، بلکه کودکان، قایق‌داران و همه مردم سهیلی و حتی روستای همسایه، هفت‌رنگو، حضور داشتند. در مرحله نخست، سه هزار نهال اهدایی از اداره منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان توسط مردم و قایق‌داران کاشته شد. در مرحله دوم، کودکان سهیلی وارد عمل شدند. آنها شهریورماه بذرهای حرا را از جنگل جمع‌آوری کرده بودند، در خانه نگهداری کردند و دو ماه بعد خودشان نهال‌ها را به ساحل بردند و با دقت بی‌نظیری کاشتند.
خبرنگار مهر: این همه مشارکت مردمی در یک روستای کوچک واقعاً تحسین‌برانگیز است. به نظر شما رمز این همراهی چیست؟
صلغی: رمز کار، «اعتماد» است. مردم می‌دانند اگر طبیعت حفظ شود، زندگی خودشان هم پایدار می‌ماند. ما در سهیلی یاد گرفته‌ایم که توسعه باید با محیط زیست هماهنگ باشد، نه در برابر آن.
خبرنگار مهر: در پایان، اگر بخواهید سهیلی را در یک جمله توصیف کنید، چه می‌گوئید؟
صلغی: سهیلی روستایی است که با طبیعت نفس می‌کشد.
