خبرگزاری مهر، گروه استانها - هیفاء پردل: به جرأت می‌توان گفت که دین اسلام به عنوان کامل‌ترین و آخرین دین الهی به زن جایگاه مهمی داد، آیه‌های قرآنی که در شأن و منزلت زنان نازل شده سند محکمی است که می‌توان بر آن تکیه کرد، چرا که طبق آیه ۱۳ سوره حجرات «یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبایل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقاکم» خدواند در این آیه می‌فرمایند، ای مردم ما شمار را از مرد و زنی آفریدیم و تیره‌ها و قبیله‌هایی قرار دادیم، تا یکدیگر را بشناسید، گرامی‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست.
نگاه اسلام و غرب به جایگاه زن دارای شباهت‌ها و تفاوت‌های مهمی است اما نحوه اجرا و بازنمایی آن در رسانه‌ها متفاوت است، در اسلام تاکید بر ارزش‌های خانوادگی و اجتماعی زن است در کنار حفظ حقوق و جایگاه او در جامعه زن در رسانه‌های اسلامی همواره به عنوان مادر، همسر و فردی حرفه‌ای معرفی می‌شود که هویت مستقلش با ارزش‌های اخلاقی و دینی هم راستا است.
در مقابل رسانه‌های غربی بیشتر بر برابری جنسیتی و استقلال فردی تاکید دارند و زن با هویتی جدا از خانواده معرفی می‌شود در این رسانه‌ها توجه به جذابیت ظاهری و جنسی نیز به عنوان یکی از محورهای اصلی نمایش زن دیده می‌شود و بسیاری اوقات نگاهی ابزاری و تجاری بر نقش او سایه می‌افکند.
با وجود این همه تفاوت‌ها زنان هر دو جامعه تحت تأثیر گفتمان مسلط اجتماعی و رسانه‌ای خود هستند، رسانه‌ها بازتاب دهنده ارزش‌ها، هنجارها و گفتمان‌های غالب اند و نقش تعیین کننده‌ای در شکل دهی هویت؛ ارزش‌ها و جایگاه زن در اجتماع دارند در قم بانوی موفقی است که در کنار نقش مقدس مادری و پایبندی به حجاب در عرصه رسانه و فعالیت‌های اجتماعی حضوری فعال و تأثیر گذار دارد و بدون اینکه نقش مادری و مسئولیت‌های خانوادگی مانع حضور فعال او در رسانه‌ها و حوزه‌های علمی و اجتماعی باشد.
نگاهی تطبیقی به جایگاه زن در غرب و اسلام
اعظم ربانی یکی از بانوان موفق رسانه‌ای قم همراه با پایبندی به ارزش‌های اسلامی مانند عفاف و حجاب و نقش مادری در عرصه‌های اجتماعی دیگر هم حضوری چشمگیر دارد وی گوید: مدرس رسانه و فضای مجازی هستم، در کنار آن من مادر سه فرزند هستم و این نقش را ارزشمندترین جایگاه زندگی خود می دانم، بنده در کنار این فعالیت‌ها حافظ قرآن و مدرس قرآن کریم هم هستم و به عنوان استاد حوزه به تبیین معارف دینی می‌پردازم.
اعظم ربانی بیان می‌کند: در راستای فعالیت‌های رسانه‌ای مستمر اخیر به عنوان دبیر رویداد رسانه‌ای «جمعیت» در مهرماه ۱۴۰۴ ایفای نقش نمودم که این رویداد با استقبال گسترده و دریافت حدود ۳۰۰ اثر به یکی از رویدادهای مهم رسانه‌ای در حوزه جمعیت تبدیل شد هم چنین سوابق من شامل کسب رتبه در میان خبرنگاران قم در جشنواره رسانه‌ای ابوذر، روایت جهاد، زائران کریمه و هم چنین طنین و یادگار ماندگار حاج شیخ را می‌توان نام برد.
این بانوی موفق رسانه‌ای در ادامه در پاسخ به این سوال که مادری محدودیتی برای فعالیت رسانه‌ای شما ندارد؟ گفت: صادقانه بگویم، حفظ تعادل میان نقش مادری و مسئولیت‌های شغلی به‌ویژه در حرفه‌ی پویایی مثل خبرنگاری، ساده نیست؛ اما باور دارم هر زنی با برنامه‌ریزی، همراهی خانواده و اعتماد به توانایی‌هایش می‌تواند از پس آن بربیاید.
ربانی می‌افزاید: برای من، برنامه‌ریزی انعطاف‌پذیر اصل مهمی است و در طول هفته، زمان‌هایی مشخص برای کار و خانواده تعیین می‌کنم، اما همواره آماده‌ی تغییرات غیرمنتظره‌ام و خبرنگاری یعنی در لحظه آماده بودن، و مادری هم پر از اتفاقات پیش‌بینی‌نشده است؛ پس یاد گرفته‌ام بین این دو جریان، شنا کنم نه اینکه با آنها بجنگم.
به گفته این بانوی قمی، به‌علاوه مرزبندی آگاهانه میان خانه و کار برایم حیاتی است و وقتی کنار خانواده‌ام هستم، تمام تمرکزم را به آنها می‌دهم تلفن را کنار می‌گذارم، خبرها را می‌بندم و واقعاً حاضر می‌شوم و در مقابل، وقتی پشت میز کارم هستم، با تمام وجود درگیر حرفه‌ام می‌شوم و از انرژی همان عشق مادری برای پیگیری سوژه‌ها و روایت حقیقت بهره می‌برم.
وی با اشاره به همراهی همسرش در فعالیت‌های مختلف می‌گوید: به تقسیم مسئولیت باور دارم، از همراهی همسرم بسیار بهره‌مندم و سعی کرده‌ام حس مسئولیت‌پذیری را در فرزندانم پرورش دهم و این همکاری، نه‌تنها باری از دوش من برمی‌دارد، بلکه باعث رشد و همدلی بیشتر در فضای خانواده نیز می‌شود.
وی می‌افزاید: مهمترین آموزه‌های اسلامی که در کار خبرنگاری بنده مؤثر بوده، مواردی مانند، صداقت و امانتداری در خبرنگاری، که این آموزه‌های دینی، مرا به انتشار اخبار دقیق و بررسی شده، ملزم می‌کند؛ دیگری عدالت و انصاف است که بر اساس آیه‌ی شریفه؛ «یا أیها الذین آمنوا کونوا قوامین بالقسط»، باعث می‌شود به همه جنبه‌های یک موضوع بپردازم و صدای همه طرف‌ها را بشنوم.
وی به حوزه فرهنگ اشاره و بیان می‌کند: مورد سوم، امر به معروف و نهی از منکر است که به عنوان خبرنگار، احساس مسئولیت می‌کنم تا در قبال اشاعه فرهنگ صحیح و جلوگیری از انتشار مطالب مضرّ، به تعهّد خود عمل کنم؛ بر اساس آیه شریفه؛ «یا أیها الذین آمنوا کونوا قوامین بالقسط»، باعث می‌شود به همه جنبه‌های یک موضوع بپردازم و صدای همه طرف‌ها را بشنوم؛ مورد سوم، امر به معروف و نهی از منکر است که به عنوان خبرنگار، احساس مسئولیت می‌کنم تا در قبال اشاعه فرهنگ صحیح و جلوگیری از انتشار مطالب مضرّ، به تعهّد خود عمل کنم.
این فعال رسانه‌ای در ادامه در پاسخ به خبرنگار مهر، درباره مقایسه او در ارتباط جایگاه زن در رسانه‌های غربی و ایرانی گفت: باید اعتراف کنم که هر دو مدلی که مطرح کردید، در بستر تاریخی، فرهنگی و سیاسیِ متفاوتی شکل گرفته‌اند و در خصوص تفاوت‌های کلیدی مثلاً می‌توان به نقش زن ایرانی به عنوان محور خانواده با هویتی مستقل؛ اما در چارچوب ارزش‌های دینی و ملی اشاره کرد، در حالی که زن در رسانه‌های غربی به عنوان فردی مستقل با هویت جدا از خانواده و اولویت بر استقلال فردی شناخته می‌شود.
ربانی افزود: تفاوت دیگری که برای این دو دسته می‌توان نام برد، در معیارهای جلوه‌گری است، به این صورت که زنان در رسانه‌های ایران، بر پوشش و عفاف به عنوان بخشی از هنجارهای اجتماعی و رسانه‌ای تأکید دارند؛ در حالی که در رسانه‌های غربی، بر جذّابیت جنسی و ظاهری به عنوان یکی از محورهای اصلی جذب مخاطب تمرکز دارند.
وی عنوان کرد: دیگر تفاوت‌های جایگاه زنان در رسانه‌های ایرانی و غربی، به نوع نگاهی که به او می‌شود، می‌توان اشاره کرد که به زن ایرانی، نگاهی والا و تقدّس‌گرا به عنوان مادر و همسر در کنار نگاه حرفه‌ای می‌شود؛ اما به زن غربی، نگاهی کالاگونه و ابزاری به ویژه در تبلیغات و برخی برنامه‌ها می‌شود اما آخرین موردی که به ذهن بنده می‌رسد محدودیت‌هایی است که به دلیل خطوط قرمز شرعی و فرهنگی برای زنان ایرانی وجود دارد؛ اما این محدودیت‌ها برای زنان غربی که تحت تأثیر قوانین سکولار و گاه سرمایه‌سالارانه هستند، کمتر وجود دارد.
وی در ادامه صحبت‌های خود به شباهت‌های موجود بین رسانه‌های ایرانی و غربی هم اشاره و عنوان کرد: در خصوص مشابهت‌ها هم یک مورد به ذهنم می‌رسد و آن هم، تأثیرپذیری زنان دو جامعه از گفتمان مسلّط است، به عبارت دیگر، رسانه‌های هر دو طرف، تا حدّ زیادی، بازتاب‌دهنده گفتمان سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه خود هستند.
حاساگیچ بانوی بوسنیایی که برشی از زندگی زنان در جامعه غربی را روایت می‌کند، معتقد است که حجاب تضمین کننده جذابیت‌های زنان است که باید زنان ایرانی آن را حفظ کنند چرا که برهنگی و آزادی‌های بی قدی و شرط زنان در جامعه اروپایی باعث شده است که جذابیت آنها در خانه کاسته و در بیرون از خانه با آزارهای بسیاری روبرو شوند.
روایتی از واقعیت‌های یک زن اروپایی
خانم آرمیناهاساگیچ که اهل بوسنی و هرزگوین است نگاه به چهره معصوم این بانو خاطرات تلخ جنگ بوسنی که از فجیع‌ترین جنگ‌ها و نسل کشی‌های قرن بیستم از سوی اروپا علیه مسلمانان است را یادآوری می‌کند، جنگی خانمانسوز که از پنجم اوریل سال ۱۹۹۲ تا ۱۴ دسامبر ۱۹۹۵ ادامه یافت و طی آن بیش از ۱۰۰ هزار نفر جانشان را دست دادند و چه زنان پاک دامنی در این جنگ به آنها تجاوز وحشیانه شد و اگر حضور ایران اسلامی در بوسنی نبود و طرح دیتون امضا نمی‌شد مسلمانی در این کشور باقی نمی‌ماند.
این بانوی بوسنیایی به روایتی از واقعیت‌های زندگی زنان در جامعه غربی اشاره کرد و گفت: زندگی زنان بوسنیایی را باید به دو بخش تقسیم کرد بخشی قبل از جنگ صرب علیه بوسنی و برخی بعد از جنگ باید به آن توجه کرد زن بوسنی در یک نظامی زندگی می‌کند که در آن نظام کاملاً مرد سالاری است.
آرمینا حاساگیچ که اکنون با یک همسر ایرانی ازدواج کرده و در قم ساکن است زن غربی را چنین روایت می‌کند: در دوران جنگ زنان بوسنی بسیار آسیب دیدند در جریان همین نسل کشی‌ها و فجایع تلخ جنگ به بسیاری از زنان بوسنی تجاوز وحشینانه شد که کمتر در تاریخ ثبت شد از این فجایع فرزندانی بی هویت به دنیا آمدند.
به گفته وی؛ بعد از جنگ، زنان بوسنی هنوز نسبت به حجاب خود ارزش قائل بودند که ناگهان بعد از آمدن تبلیغات سینما؛ رسانه غرب و هم چنین فضای مجازی ایده‌های سکولار پدید آمد و بحث استقلال زنان پیش آمد و دیدگاه‌ها تغییر یافت موفقیت زنان را تنها در استقلال مالی می‌دانند و فشار اجتماعی بر زنان بیشتر شد تا جایی که از او نقش مادری و همسرداری را گرفت.
آرمینا حاساگیچ می‌افزاید: هر چند زنان بوسنی تا حدودی توانسته‌اند حجاب خود را حفظ کنند اما از فلسفه حجاب و پوشش خود اطلاعی ندارند امروز در جامعه غربی تعریف درستی از زن موفق نداریم آنها زن موفق را در استقلال مالی و برهنگی می‌دانند و امید دارم زنان ایرانی از این تجربه تلخ عبرت گرفته و با حفظ جایگاه و شأن خود آسیب‌هایی که به زن در جوامع غربی وارد شده است گرفتار نشوند..
تفاوت نگاه‌ها به زن در ایران و غرب
این بانوی اهل بوسنی تفاوت تعریف زن در رسانه‌های غربی و ایرانی را این چنین عنوان می‌کند: تعریف زن موفق تعریف زن موفق در نظام اسلامی با نظام سرمایه داری متفاوت است در نظام سرمایه داری زن تنها باید در استقلال مالی و سیاست موفق باشد در حالی که زن را به سمت رسیدن به جایگاه‌های والا در سیاست و اجتماع تشویق می‌کند اولویت او نقش مادری و همسرداری است امروز زن غربی در منجلاب برهنگی گرفتار است.
هاساگیچ به جریان شعار زن، زندگی و آزادی هم اشاره و می‌افزاید: در اغتشاشات برخی زنان ایرانی جو زده شدند و با لج بازی سیاسی خود را در معرض هجمه‌های رسانه‌های غربی قرار دادند، آنها نتوانسته‌اند درک درستی از فرهنگ خود داشته باشند در حالی که رسانه‌های غربی خود را دلسوز آزادی زن ایرانی که در جایگاه بالایی قرار دارد معرفی می‌کنند در قبال زنان غزه سکوت اختیار کرده‌اند.
این بانوی بوسنیایی گفت: من چند سال در قم زندگی می‌کنم خوشبختانه زنان در قم جایگاه سنتی و ارزش‌های اسلامی خود را حفظ کرده‌اند و امید است هر کس که رسانه و تریبونی دارد نسبت در حفظ این بافت سنتی و مذهبی تلاش کند.
