خبرگزاری مهر، گروه استانها، مرجان فرهمند: روند افزایش مرگ‌های خاموش در خراسان رضوی به معضلی نگران‌کننده بدل شده است؛ گزارش‌های رسمی از رشد نزدیک به ۲۸ درصدی تلفات ناشی از گاز مونوکسیدکربن در نیمه نخست سال ۱۴۰۴ پرده بر می‌دارد. آماری که نه‌تنها هشداردهنده، بلکه نشانگر ضعف در رعایت ایمنی و نظارت بر وسایل گازسوز است.
در شرایطی که استان هنوز سرمای واقعی را تجربه نکرده، افزایش مرگ‌های خاموش در فصل گرم، زنگ خطری جدی برای خانواده‌ها و نهادهای نظارتی محسوب می‌شود. کارشناسان علت این رشد را در بی‌احتیاطی و استفاده از تجهیزات فاقد استاندارد جست‌وجو می‌کنند.
گزارش‌های رسمی پزشکی‌قانونی بیانگر آن است که خراسان رضوی در شش‌ماهه نخست سال جاری با بیشترین میزان مرگ بر اثر گاز مونوکسیدکربن در پنج سال اخیر روبه‌رو بوده است. از مجموع جان‌باختگان، اکثریت مردان بوده‌اند؛ اما سهم زنان نیز نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.
پدیده مرگ خاموش، برخلاف تصورات عمومی، محدود به زمستان نیست. کارشناسان تأکید دارند که استفاده نادرست از وسایل گازسوز در تابستان نیز می‌تواند زمینه‌ساز گازگرفتگی‌های مرگبار شود، به‌ویژه در فضاهای بسته و فاقد تهویه استاندارد.
افزایش این تلفات در حالی رخ داده که دستگاه‌های مسئول، ازجمله سازمان استاندارد و آتش‌نشانی، به‌صورت مستمر درباره خطرات استفاده از وسایل غیراستاندارد هشدار داده‌اند؛ اما به نظر می‌رسد هشدارها هنوز به رفتار ایمن در سطح خانواده‌ها تبدیل نشده است.
در کنار آمار پزشکی‌قانونی، داده‌های استاندارد و آتش‌نشانی نیز تصویری تکان‌دهنده از وضعیت ایمنی استان ارائه می‌کنند. بیش از ۳۱ هزار بازرسی از واحدهای تولید و عرضه وسایل گازسوز طی یک سال گذشته انجام شده و صدها مورد تخلف شناسایی شده است.
افزایش حوادث مرتبط با نشت گاز و گازگرفتگی در شهر مشهد، طبق آمار آتش‌نشانی، همزمان با رشد فروش وسایل غیراستاندارد اتفاق افتاده است. این هم‌گرایی آماری نشان می‌دهد که ایمنی مصرف‌کننده هنوز در اولویت واقعی تولیدکنندگان نیست.
جامعه خراسان رضوی همواره در فصل‌های سرد با خطر گاز مونوکسیدکربن روبه‌رو بوده است، اما اکنون این خطر به تمام فصول گسترش یافته است. تبیین دلایل این روند نیازمند همکاری بین دستگاه‌های نظارتی، رسانه‌ها و مردم است.
مرگ خاموش نه نتیجه یک حادثه، بلکه حاصل زنجیره‌ای از بی‌توجهی‌هاست: تولید بدون نظارت، فروش بدون استاندارد، نصب توسط افراد غیرمتخصص و بی‌احتیاطی در نگهداری وسایل. ترکیبی که می‌تواند هر خانه‌ای را به محل حادثه تبدیل کند.
افزایش ۲۸ درصدی مرگ‌های خاموش در خراسان رضوی
علی نقش، مدیرکل پزشکی‌قانونی خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: در شش‌ماهه نخست سال ۱۴۰۳، ۱۸ نفر در استان بر اثر گاز مونوکسیدکربن جان خود را از دست داده بودند که از این تعداد ۱۴ نفر مرد و ۴ نفر زن بودند.
مدیرکل پزشکی‌قانونی خراسان رضوی افزود: در شش‌ماهه نخست امسال (۱۴۰۴) این آمار به ۲۳ نفر افزایش یافته که ۱۷ نفر از آن‌ها مرد و ۶ نفر زن بوده‌اند. این یعنی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، شاهد رشد ۲۷/۷۸ درصدی تلفات هستیم.
وی با اشاره به اینکه این آمار در شرایطی ثبت شده که هنوز سرمای هوا آغاز نشده است، گفت: افزایش مرگ‌های خاموش در نیمه نخست سال نشان می‌دهد که حوادث گازگرفتگی تنها به فصل سرما مربوط نیست، بلکه بیشتر به بی‌احتیاطی، استفاده از وسایل غیراستاندارد و رعایت‌نکردن اصول ایمنی برمی‌گردد.
نقش تأکید کرد: هرچند این افزایش تنها معادل پنج نفر نسبت به مدت مشابه سال قبل است، اما نباید از اهمیت آن غافل شد، چراکه حتی یک مورد مرگ بر اثر گازگرفتگی نیز قابل پیشگیری است و باید هشداری جدی برای خانواده‌ها باشد.
مدیرکل پزشکی‌قانونی خراسان رضوی در پایان ابراز امیدواری کرد با رعایت دقیق نکات ایمنی در استفاده از وسایل گازسوز، شاهد تکرار روند افزایشی تلفات در نیمه دوم سال نباشیم.
۳۱ هزار بازرسی از مراکز عرضه و تولید در خراسان رضوی
صادق میرزایی راد، معاون ارزیابی انطباق اداره‌کل استاندارد خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار مهر از انجام بیش از ۳۱ هزار بازرسی از مراکز عرضه و واحدهای تولیدی در یک سال گذشته خبر داد و اظهار کرد: بخش قابل توجهی از این بازرسی‌ها مربوط به وسایل گازسوز و لوازم خانگی بوده و محصولات فاقد علامت استاندارد اجباری توقیف و به مراجع قانونی ارجاع داده می‌شوند.
معاون ارزیابی انطباق اداره‌کل استاندارد خراسان رضوی بیان کرد: اداره استاندارد بر اساس مصوبات شورای‌عالی استاندارد، نظارت بر تولید و عرضه محصولات مشمول استاندارد اجباری را به‌صورت مستمر انجام می‌دهد. تولیدکنندگان موظف‌اند برای محصولات خود پروانه کاربرد علامت استاندارد دریافت کنند و عرضه‌کنندگان نیز تنها مجاز به ارائه کالاهای دارای پروانه معتبر هستند.
وی افزود: کارشناسان ما پس از درخواست یا شناسایی محصول از سطح بازار، با فرایند ارزیابی انطباق ویژگی‌های محصول را با استاندارد ملی مقایسه و در صورت احراز شرایط، پروانه استاندارد صادر می‌کنند. در غیر این صورت، در صورت مشاهده محصول فاقد علامت استاندارد، نسبت به توقیف آن و ارجاع پرونده به مراجع قضائی اقدام می‌شود.
میرزایی‌راد از انجام بیش از ۳۱ هزار بازرسی از مراکز عرضه و تولید در سال گذشته خبر داد و گفت: بخش زیادی از این بازرسی‌ها مربوط به وسایل گازسوز، تجهیزات خانگی و کنترل برچسب انرژی بوده است.
معاون ارزیابی انطباق اداره‌کل استاندارد خراسان رضوی با اشاره به یکی از نقص‌های رایج در بازار گفت: مهم‌ترین تخلف مشاهده‌شده، عرضه محصولاتی است که فاقد پروانه کاربرد علامت استاندارد هستند؛ در حالی‌که تولیدکنندگان دارای پروانه، ملزم به رعایت الزامات استاندارد و تحت نظارت مستمر هستند.
وی تأکید کرد: نصب وسایل گازسوز باید حتماً توسط نمایندگی‌های مجاز و افراد دارای صلاحیت انجام شود. شهروندان نیز در صورت مشاهده یا خرید کالایی مشکوک، می‌توانند با ارسال کد ۱۰ رقمی زیر علامت استاندارد به شماره پیامک ۱۰۰۰۱۵۱۷ از وضعیت مجوز آن مطلع شوند.
میرزایی‌راد از شهروندان خواست در صورت مشاهده تخلف یا مشکل، از طریق سامانه مردم‌دار در سایت سازمان ملی استاندارد ایران شکایت خود را ثبت کنند تا کارشناسان آن را بررسی کنند.
معاون ارزیابی انطباق اداره‌کل استاندارد خراسان رضوی گفت: در استان خراسان رضوی حدود ۹ واحد تولیدی دارای پروانه استاندارد بخاری گازسوز دودکش‌دار هستند و برای سایر وسایل گازسوز ازجمله پکیج و بخاری بدون دودکش نیز پروانه‌های معتبر صادر شده است. همزمان با آغاز فصل سرد، بازرسی‌ها از مراکز عرضه و تولید تشدید شده تا مردم زمستانی ایمن و بدون حادثه را سپری کنند.
افزایش حوادث ناشی از گاز مونوکسیدکربن در مشهد
آتشپاد دوم حسن نجمی، سخنگوی عملیات سازمان آتش‌نشانی مشهد در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به افزایش تماس‌های شهروندان در خصوص نشت گاز مونوکسیدکربن، توصیه‌هایی برای پیشگیری و مواجهه با این حوادث ارائه کرد.
سخنگوی عملیات سازمان آتش‌نشانی مشهد با اشاره به آمار حوادث گاز مونوکسیدکربن در شهر مشهد، گفت: طبق بررسی‌های سایت آمار سازمان، در سال ۱۴۰۳ نزدیک به ۱۳۱ مورد حادثه مرتبط با گاز مونوکسیدکربن به سازمان ما اعلام شد که بخشی از آن‌ها مربوط به بازدید و مشاوره به شهروندان بود. متأسفانه برخی از این حوادث منجر به فوت نیز شده است. وی افزود: از ابتدای سال ۱۴۰۴ تاکنون ۳۵ مورد حادثه مشکوک به نشت گاز مونوکسیدکربن ثبت شده و همکاران ما در محل حاضر و توصیه‌های ایمنی لازم را ارائه کرده‌اند. با شروع فصل سرد، تعداد تماس‌ها و حوادث مرتبط به مراتب افزایش می‌یابد.
وی درباره علت بروز این حوادث بیان کرد: گاز گرفتگی‌ها ممکن است در منازل، خودروها، کامیون‌های بین‌راهی و مجتمع‌های مسکونی رخ دهد و به علت ناقص‌سوزی سوخت‌هایی مثل بنزین، گاز، گازوئیل یا چوب ایجاد شود. بیشترین عوامل شایع شامل استفاده نکردن از دودکش مناسب در وسایل گرمایشی، استفاده از اجاق و پیک‌نیک برای گرم کردن فضاهای بسته و نقص عملکرد موتورخانه‌ها در ساختمان‌های بزرگ مانند بیمارستان‌ها و ادارات است.
نجمی درباره علائم گازگرفتگی هشدار داد: علائم اولیه مشابه سرماخوردگی شامل سردرد، سرگیجه، سنگینی سر، استفراغ و تاری دید است، اما بدون تب. در مراحل شدیدتر، فرد ممکن است درد قفسه سینه، تپش قلب، ضعف عضلانی، گیجی شدید، تنگی نفس و عدم تعادل را تجربه کند. در مراحل حاد، امکان تشنج، بیهوشی و حتی مرگ وجود دارد.
سخنگوی آتش‌نشانی مشهد اظهار کرد: در صورت مشاهده علائم گازگرفتگی، افراد باید سریعاً به محیط باز منتقل شوند، پنجره‌ها باز شود و با اورژانس تماس گرفته شود. در صورت بیهوشی، افرادی که آموزش احیای قلبی ریوی را دیده‌اند می‌توانند تا رسیدن نیروهای امدادی، عملیات احیا را آغاز کنند.
خطر بی‌صدا در خانه‌ها
اگرچه افزایش تلفات تنها پنج مورد نسبت به سال قبل بوده، اما روند صعودی آن خطرناک است. هر مورد مرگ در اثر مونوکسیدکربن، یادآور وظیفه مشترک مردم و مسئولان برای پیشگیری از حوادث قابل کنترل است.
دستگاه‌های مسئول در استان خراسان رضوی به‌صورت همزمان در حال تشدید بازرسی‌ها و اطلاع‌رسانی گسترده هستند. امید است این اقدامات در فصل زمستان، از شکل‌گیری فاجعه‌های انسانی مشابه جلوگیری کند.
گاز مونوکسیدکربن بی‌بو، بی‌رنگ و بی‌مزه است، اما خطر آن واقعی و مرگبار. تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد نادیده‌گرفتن هشدارها می‌تواند جان خانواده‌ها را در سکوت از میان ببرد.
با نگاهی تحلیلی به وضعیت استان، می‌توان دریافت که کاهش این آمار تنها از مسیر فرهنگ‌سازی مستمر و رعایت استانداردها ممکن است. نصب اصولی وسایل گرمایشی و اعتماد به نمایندگی‌های مجاز نخستین گام ایمنی است.
رعایت نکات ساده‌ای همچون نصب درست دودکش، بررسی سلامت بخاری‌ها و تهویه یکنواخت محیط می‌تواند از صدها حادثه جلوگیری کند. هزینه اندک پیشگیری در مقایسه با بهای جبران جان‌های از دست‌رفته، ناچیز است.
خانواده‌ها نباید وجود علامت استاندارد را تنها نشانه ایمنی تلقی کنند؛ بلکه نوع نصب و نگهداری وسایل نیز در جلوگیری از گازگرفتگی نقش حیاتی دارد.
در آستانه فصل سرد، مسئولان خراسان رضوی بار دیگر از شهروندان خواسته‌اند به توصیه‌های ایمنی عمل کنند تا زمستانی بدون حادثه رقم بخورد. ایمنی مسئولیت مشترکی است که غفلت از آن ممکن است به بهای جان انسان‌ها تمام شود.
افزایش ۲۸ درصدی مرگ‌های خاموش در خراسان رضوی، هشداری جدی برای همه خانواده‌هاست؛ هشداری که باید آن را شنید، باور کرد و با رفتار مسئولانه به آن پاسخ داد، تا هیچ خانه‌ای دیگر در سکوت قربانی گاز مونوکسیدکربن نشود.
