خبرگزاری مهر، گروه استانها -امیرماهان محمدی یکتا: در دورانی که شبکه‌های اجتماعی مرزهای بین تخصص حرفه‌ای و برندینگ شخصی را محو کرده، تعداد فزاینده‌ای از پزشکان در استان تهران به «پزشک‌بلاگر» تبدیل شده‌اند و از پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و تلگرام برای نمایش کار خود استفاده می‌کنند.
با این حال، این روند نگرانی‌های جدی در مورد نقض حریم خصوصی ایجاد کرده، زیرا پزشکان اغلب ویدئوهای جراحی را منتشر می‌کنند و بخش‌هایی از بدن بیماران را بدون پوشش مناسب نشان می‌دهند، منتقدان استدلال می‌کنند که این عمل نه تنها اخلاق پزشکی را زیر پا می‌گذارد، بلکه آسیب‌پذیری بیماران را برای منافع تبلیغاتی به کالا تبدیل و نیاز به مقررات سخت‌گیرانه‌تر در فضای دیجیتال سلامت ایران را برجسته می‌سازد.
این پدیده در صنعت پررونق جراحی زیبایی ایران، که ارزشی بیش از یک میلیارد دلار در سال دارد، رواج بیشتری یافته و استان تهران به تنهایی هزاران عمل جراحی را سالانه میزبانی می‌کند، پزشکان متخصص در درمان‌های زیبایی - مانند جراحی بینی، لیپوساکشن و پروتز سینه - اغلب تصاویر «قبل و بعد» یا کلیپ‌های زنده جراحی را برای جذب مشتری منتشر می‌کنند، نظرسنجی سال گذشته سازمان نظام پزشکی نشان می‌دهد که بیش از ۴۰ درصد جراحان پلاستیک از شبکه‌های اجتماعی برای تبلیغات استفاده می‌کنند و اغلب ویدئوهای بیماران را برای نمایش نتایج به کار می‌گیرند، پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام، با بیش از ۵۰ میلیون کاربر ایرانی علی‌رغم محدودیت‌ها، به بیلبوردهای مجازی تبدیل شده‌اند و پست‌ها هزاران لایک و کامنت دریافت می‌کنند.
با این وجود، این شهرت هزینه‌ای دارد، گزارش‌های کمیته اخلاق پزشکی ایران نشان‌دهنده افزایش شکایات است و بیماران ادعا می‌کنند که تصاویر خصوصی‌شان بدون مجوز منتشر شده است، در یک مورد در مهرماه سال جاری، یک متخصص پوست تهران به دلیل انتشار ویدئو لیپوساکشن کامل بدن بیمار، که بخش‌های برهنه را شامل می‌شد، توبیخ و ویدئو پیش از حذف وایرال شد، اما بیمار معتقد بود، که این عمل حریم خصوصی‌اش را نقض کرده و منجر به اتهامات اجتماعی شده است.
موارد مشابه شامل زنان‌پزشکان که زایمان سزارین را به اشتراک می‌گذارند یا اورولوژیست‌هایی که جراحی پروستات را نمایش می‌دهند، اغلب بدون محو کردن نواحی بدن و بی اخلاقی است.
جریمه‌هایی از قبیل اخطار تا تعلیق پروانه طبابت در انتشار پزشک بلاگرهای ناقض قوانین
کد اخلاق پزشکی ایران، بر اساس مقررات سازمان نظام پزشکی سال ۱۳۶۰ و به‌روزرسانی ۱۳۹۷، صریحاً افشای اطلاعات بیمار بدون رضایت را ممنوع می‌کند و محرمانگی را پایه رابطه پزشک-بیمار می‌داند،
دکتر علی انجو، دبیر کمیته اخلاق بالینی وزارت بهداشت، در مصاحبه‌ای با رسانه‌ها گفته است: انتشار تصاویر بیماران، حتی برای اهداف تبلیغاتی، غیراخلاقی است، اگر هویت یا جزئیات خصوصی را فاش کند. این نوعی بهره‌کشی است.
وی تاکید کرده است: نقض‌ها می‌تواند منجر به جریمه‌هایی از اخطار تا تعلیق پروانه شود و سازمان نظام پزشکی بیش از ۵۰۰ مورد را در سال ۱۴۰۳ بررسی کرده است.
علی‌رغم این قوانین، اجرا چالش‌برانگیز است، ناشناسی و سرعت گسترش در فضای مجازی نظارت را دشوار می‌کند و بسیاری از پزشکان ادعا می‌کنند که محتوای ناشناس آموزشی است، مطالعه سال ۱۴۰۲ دانشگاه علوم پزشکی تهران نشان داد، که ۷۰ درصد پزشک‌بلاگرها معتقدند انتشار جراحی‌ها به آموزش کمک می‌کند، اما بیماران اغلب احساس می‌کنند رضایت‌شان تحت فشار بوده است.
این روند بخشی از موج گسترده‌تر پزشک‌بلاگری در استان تهران است، جایی که پزشکان برای رقابت در بازار زیبایی، از محتوای جذاب استفاده می‌کنند.
انتشار تصاویر عریان حتی با اجازه بیمار خلاف قانون، اخلاق و شرع است
یک کارشناس مذهبی و تبلیغی در گفتگو با خبرنگار مهر، انتشار تصاویر عریان را حتی با اجازه بیمار خلاف قانون، اخلاق و شرع می‌داند و پزشک‌بلاگرها را متهم به عریان‌نمایی بیماران و شکستن هنجارهای جامعه و نیز مرزهای دینی و اخلاقی می‌کند.
حجت الاسلام سیدمحسن محمودی اضافه کرد: این امر می‌تواند، فرهنگ عفاف را تضعیف کند و متأسفانه شاهدیم که آشفتگی تبلیغات زیبایی در فضای مجازی برجسته شده است، در حالی که انتشار تصاویر بدون پوشش مناسب نگران‌کننده است.
وی هشدار داد، که این عمل اعتماد عمومی به حرفه پزشکی را خدشه‌دار می‌کند.
این استاد اخلاق حوزه و دانشگاه گفت: رعایت محرمانگی اطلاعات پزشکی بیماران، نه تنها یک اصل بنیادین در اخلاق پزشکی محسوب می‌شود، بلکه از وظایف حرفه‌ای و اخلاقی هر پزشک به شمار می‌آید. این تعهد، سنگ بنای اعتماد بیماران به نظام سلامت و حفظ کرامت انسانی آنان است.
همچنین، بر اساس ماده ۸۸ آئین‌نامه اخلاق پزشکی، فیلم یا تصویر از بیمار تنها با مجوز کتبی و برای اهداف آموزشی مجاز است، نه تبلیغاتی.
انتشار تصاویر خلاف عفت عمومی حتی بدون اعتراض بیمار، توسط پلیس پیگیری می‌شود
سرهنگ محسن بابایی، رئیس پلیس فتای شرق استان تهران، در گفتگو با خبرنگار مهر، انتشار ویدئوهای جراحی بیماران توسط پزشکان در شبکه‌های اجتماعی را که شامل نمایش بخش‌های عریان بدن می‌شود، جرم دانست و تأکید کرد: چنین اقداماتی طبق قوانین جرایم رایانه‌ای مصوب ۱۳۸۸ پیگیری می‌شود.
او جزئیات اقدامات پلیس فتا برای برخورد با این پدیده را تشریح کرد و هشدار داد: این محتواها می‌تواند جنبه عمومی و خصوصی داشته باشد و منجر به برخورد قضائی شود.
سرهنگ بابایی در این گفتگو اظهار کرد: با توجه به اینکه انتشار تصاویر خصوصی افراد هم جنبه عمومی دارد و هم جنبه خصوصی، اگر بدون رضایت افراد منتشر شده باشد، این تصاویر قطعاً از جنبه خصوصی و با شکایت شاکی خصوصی قابل پیگیری است، از سوی دیگر، برخی از این تصاویری که منتشر می‌شود، تحت عنوان تصاویر مبتذل است. ما با آنها برخورد خواهیم کرد که برابر دستور مرجع قضائی، این تصاویر بعد از اینکه رصد می‌شود، به استحضار مرجع قضائی رسانده می‌شود و برابر دستور ایشان، ما بحث برخورد قضائی را حتماً پیگیری می‌کنیم.
وی در ادامه در پاسخ به سؤالی در مورد نقض محرمانگی پزشکی توسط پزشکان برای تبلیغات، افزود: در صورتی که پزشکان برای تبلیغات، تصاویر خصوصی بیماران را منتشر کنند، این عمل نقض محرمانگی پزشکی است،
رئیس پلیس فتا شرق استان تهران در پاسخ به این سوال که «پلیس فتا چگونه رضایت بیمار را بررسی می‌کند تا از بهره‌کشی جلوگیری شود؟» گفت: ما دو حالت داریم، اگر تصاویر خصوصی بدون رضایت بیمار منتشر شده باشد، تحت عنوان شکایت شاکی خصوصی مطرح است که شاکی خصوصی شکایتی را در مرجع قضائی مطرح می‌کند، به پلیس فتا ارجاع می‌شود و ما برابر مستنداتی که وجود دارد، بررسی انجام می‌دهیم. گزارشمان را برای مرجع قضائی ارسال می‌کنیم که دارای عنوان مجرمانه است. از سوی دیگر، این تصاویر اگر حاوی تصاویر مبتذل باشد یا خلاف عفت عمومی باشد، ما در قالب طرح‌های عمومی که در پلیس فتا داریم، اینها رصد می‌شود، به مرجع قضائی می‌رسانیم و برابر دستور با آنها برخورد می‌شود.
وی در پاسخ به این پرسش که «پلیس فتا چه مقرراتی برای نظارت بر پزشک‌بلاگرهایی دارد که ویدئوهای جراحی‌های خصوصی مانند لیپوساکشن یا سزارین را در فضای مجازی منتشر می‌کنند و آیا این اقدام می‌تواند ترویج محتوای نامناسب تلقی شود؟» گفت: حوزه فعالیت بلاگرها تحت یک رصد عمومی توسط پلیس فتا قرار دارد تا این فضا سالم‌سازی شود، این سالم‌سازی می‌تواند همه حوزه‌ها را دربرگیرد، یکی از این حوزه‌ها، مربوط به تصاویر خلاف عفت عمومی و تبلیغات غیرمجاز است و ما با هرگونه محتوای مجرمانه‌ای که توسط این بلاگرها منتشر شود، برخورد می‌کنیم. به‌ویژه تصاویری که خلاف عفت عمومی باشد و حیثیت عمومی را جریحه‌دار کند، تحت نظارت مستمر و مداوم پلیس فتا است.
سرهنگ بابایی در پایان، در پاسخ به این سوال که «اگر بیمار پس از انتشار ویدئوی جراحی خود در شبکه‌های اجتماعی شکایت کند که حریم خصوصی‌اش نقض شده، پلیس فتا چه فرآیندی را برای تحقیق و مجازات پزشک متخلف در پیش می‌گیرد، به‌ویژه اگر پست مربوطه گسترده شده باشد؟» اظهار داشت: همان‌طور که عرض کردم، اگر تصاویر خصوصی بدون رضایت بیمار منتشر شده باشد، موضوع در قالب شکایت شاکی خصوصی مطرح می‌شود. در این صورت، شاکی شکایت خود را در مرجع قضائی مطرح می‌کند، پرونده به پلیس فتا ارجاع داده می‌شود و ما بر اساس مستندات موجود، بررسی‌های لازم را انجام می‌دهیم. گزارش نهایی به مرجع قضائی ارسال می‌شود زیرا این اقدام دارای عنوان مجرمانه است. از سوی دیگر، اگر این تصاویر حاوی مطالب مبتذل یا خلاف عفت عمومی باشد، در چارچوب طرح‌های عمومی پلیس فتا، مورد رصد قرار گرفته و به مرجع قضائی ارجاع داده می‌شود و مطابق دستور، با آن برخورد خواهد شد.
یک کاربر فضای مجازی: اینقدر که بلاگر پزشک داریم، بلاگر آشپز نداریم
در فضای مجازی، پست‌های مردم نشان‌دهنده نارضایتی عمومی از بدن نمایی بیماران است، کاربران موارد نقض را گزارش می‌کنند و خواستار برخورد جدی هستند. یک پست وایرال شده پزشک‌بلاگرها را به سوءاستفاده از بیماران متهم کرده است.
کابر دیگری با تمسخر می‌نویسد: اینقدر که بلاگر پزشک داریم، بلاگر آشپز نداریم.
یک کاربر دیگر با اعتراض به اینکه چرا نظارتی بر رفتار کادر درمان نیست، می‌نویسد: اگر بعد از هر پذیرش بیماری یک فرم آنلاین نظرسنجی برای همراه بیمار ارسال بشه و نتیجه آن به صورت عمومی نمایش داده بشه، شاهد کنترل بیشتری خواهیم بود.
این مسئله نه فقط در استان تهران و کشورمان بلکه بخشی از چالش‌های جهانی است. در ایالات متحده، انجمن پزشکی آمریکا انتشار تصاویر بیماران بدون رضایت را ممنوع کرده و در سال ۲۰۲۴ بیش از ۲۰۰ مورد را بررسی کرده است.
احضار ۱۰۰ پزشک به سازمان نظام پزشکی در رابطه با جرایم فضای مجازی
در کشورمان، با توجه به حساسیت‌های فرهنگی و شرعی، این عمل می‌تواند عواقب قانونی بیشتری داشته باشد، مانند نقض قانون جرایم رایانه‌ای (مصوب ۱۳۸۸) که افشای اطلاعات خصوصی را جرم می‌داند.
سازمان نظام پزشکی ایران در پاسخ به این روند، کمپین‌هایی برای آگاهی‌بخشی راه‌اندازی و در سال ۱۴۰۴ بیش از ۱۰۰ پزشک را احضار کرده است، با این حال، منتقدان معتقدند که نیاز به نظارت سایبری قوی‌تر وجود دارد، زیرا پلتفرم‌های خارجی مانند اینستاگرام خارج از کنترل مستقیم هستند.
در نهایت، این مساله نشان‌دهنده تعارض بین فناوری و اخلاق است، در حالی که شبکه‌های اجتماعی فرصت‌هایی برای آموزش فراهم می‌کنند، سوءاستفاده از آنها اعتماد به سیستم بهداشت را تضعیف می‌کند.
با افزایش نظارت، برخوردهای شدید و بازدارند و در برخی موارد آموزش اخلاقی، باید تعادلی برقرار شود، تا از حریم خصوصی بیماران و نیز حرمت‌های شرعی و اخلاقی در جامعه محافظت شود و پزشکان مسئولیت‌پذیر باقی بمانند.
آینده این روند بستگی به واکنش نهادهای نظارتی دارد، که می‌تواند الگویی برای کشورهای دیگر باشد.
