مسعود بیات در گفتگو با خبرنگار مهر، ایران را از آغاز تاریخ یکی از قدرت‌های تعیین‌کننده در معادلات جهانی دانست و تأکید کرد: در طول قرون متمادی، ایران نه‌تنها مرکز ثبات و تعادل در میان شرق و غرب بوده، بلکه هیچ‌گاه تسلیم بی‌قید و شرط قدرت‌های خارجی نشده است.
وی با اشاره به جایگاه تاریخی ایران در دوران باستان گفت: در دوره هخامنشیان، ایران ابرقدرت شرق بود و در سوی دیگر جهان، یونان به عنوان قدرت غرب شناخته می‌شدند. پس از آن، از دوران اشکانیان تا سقوط امپراتوری بیزانس در سال ۱۴۵۳ میلادی، ایران همچنان قدرت برتر شرق باقی ماند و در مقابل بیزانس که قدرت برتر غرب بود، نقش موازنه‌گر ایفا کرد.
استاد تاریخ دانشگاه زنجان افزود: در هیچ مقطع تاریخی، ایران تسلیم بی‌قید و شرط هیچ نیروی خارجی نشده است. اگر به کشورهای همسایه نگاه کنیم، تقریباً تمامی آن‌ها در برهه‌هایی از زمان تحت اشغال بیگانگان قرار گرفته‌اند، اما ایران همواره با اتکا به اراده و هویت ملی خود در برابر هر متجاوزی ایستاده است.
وی با تأکید بر اهمیت موقعیت ژئوپولیتیک ایران گفت: ایران در قلب جهان باستان قرار داشت؛ مسیری که شرق و غرب را به هم پیوند می‌داد. از همین رو، هر قدرتی که قصد نفوذ به شرق یا غرب را داشت، ناگزیر از گذر از ایران بود. این موقعیت استراتژیک باعث شد که ایران همواره بازیگر اصلی صحنه سیاست جهانی باشد. البته همین ویژگی، کشور را در معرض تهاجم قدرت‌های بزرگ قرار داده است؛ اما در هیچ مقطعی نتوانستند ایران را از پا درآورند.
این استاد تاریخ در ادامه با اشاره به نقش استان زنجان در پاسداری از حاکمیت ملی اظهار داشت: زنجان همواره همچون دیگر استان‌های ایران، در برهه‌های حساس تاریخی نقش مؤثری در دفاع از تمامیت ارضی کشور ایفا کرده است.
بیات افزود: یکی از نمونه‌های برجسته این نقش، مقاومت مردم زنجان در برابر نفوذ نیروهای شوروی پس از جنگ جهانی دوم بود. زنجانی‌ها با همت و بصیرت، دوشادوش نیروهای ملی در برابر منویات حزب توده و طرح‌های توسعه‌طلبانه شوروی ایستادند.
نویسنده کتاب انقلاب اسلامی در زنجان گفت: اگر آن ایستادگی تاریخی و بصیرت مردم زنجان نبود، چه بسا پس از معاهده ترکمانچای، ایران بار دیگر با تهدیدی جدی علیه تمامیت ارضی خود مواجه می‌شد. بنابراین، سهم زنجانی‌ها در حفظ استقلال و یکپارچگی ایران بسیار ارزشمند و تاریخی است.
بیات تأکید کرد: حفظ کیان ایران و صیانت از تمامیت ارضی، پرچمی است که گذشتگان با فداکاری برافراشته‌اند و نسل امروز وظیفه دارد با آگاهی، وحدت و عشق به میهن، آن را برافراشته نگه دارد و به نسل‌های آینده بسپارد.
