نوروز در تقویم خرید ایرانی‌ها، همیشه یکی از مهم‌ترین زمان‌های خرید و رونق بازار بوده است. اما در چند سال اخیر، پدیده‌ای وارداتی به نام بلک فرایدی هم به این تقویم اضافه شده؛ رویدادی که در ابتدا تنها در فروشگاه‌های آنلاین کشور مطرح بود، حالا به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از پرهیجان‌ترین مناسبت‌های خرید سال ایرانیان است.

سوال اینجاست که چرا این رویداد تازه‌وارد توانسته تا این اندازه در رفتار خرید مردم اثر بگذارد و حتی در برخی موارد، توجه بیشتری از نوروز به خود جلب کند؟

تغییر در الگوی خرید: از سنت تا تخفیف

بازار خرید شب عید که زمانی رونق اصلی فروش پایان سال را در دست داشت، این روزها رقیب تازه‌ای به نام بلک فرایدی را پیش روی خود می‌بیند. در حالی‌ که خریدهای نوروزی معمولاً بدون تخفیف همراه‌اند، بلک فرایدی با موجی از تخفیف‌های چشمگیر توانسته توجه بسیاری از خریداران را به خود جلب کند. به همین دلیل، بخشی از مردم ترجیح می‌دهند خریدهای اصلی خود را به فصل حراج‌های بلک فرایدی موکول کنند تا بتوانند هزینه‌های پایان سال را به‌صرفه‌تر مدیریت کنند.

خرید عید نوروز همیشه شلوغ و پرطرفدار بوده، اما افزایش تقاضا برای خرید عید معمولاً به بالا رفتن قیمت‌ها منجر می‌شود. در مقابل، بلک فرایدی که هر سال در آستانه‌ی سال نو میلادی برگزار می‌شود، بر پایه‌ی تخفیف‌ شکل گرفته است. این روز در بسیاری از کشورها برای خالی کردن انبارها و تحریک تقاضا طراحی شده و در ایران هم به تدریج به فرصتی برای خرید اقتصادی‌تر تبدیل شده است.

طبق داده‌های پلتفرم‌های فروش آنلاین، میزان تراکنش‌ها در بلک فرایدی‌های اخیر ایران سالانه بین ۲۰ تا ۳۰ درصد رشد داشته است. کارشناسان علت این رشد را ترکیبی از تورم بالا، کاهش قدرت خرید و تمایل مردم به یافتن زمان‌هایی برای خرید به صرفه هوشمندانه می‌دانند.

در نتیجه، در حالی که اقلام خریدهای نوروزی بیشتر به کالاهای ضروری محدود می‌شوند، بلک فرایدی با تمرکز بر محصولات ضروری و غیرضروری مانند لوازم دیجیتال، پوشاک و خدمات گردشگری، جایگاه متفاوتی در ذهن خریداران پیدا کرده است.

آیا تخفیف های بلک فرایدی ایرانی واقعی ست؟

فلسفه‌ی اصلی بلک فرایدی بر پایه‌ی منطق اقتصادی و مدیریت بازار شکل گرفته است، نه هیجان تبلیغاتی. این رویداد که تقریباً یک ماه پیش از سال نو میلادی برگزار می‌شود، در کشورهای توسعه‌یافته ابزاری است برای تخلیه‌ی موجودی انبار، بازگرداندن نقدینگی به جریان مالی و ایجاد تعادل در زنجیره‌ی تأمین پیش از شروع خریدهای سال نو میلادی.

اما در ایران، شرایط اقتصادی و رفتار بازار مسیر کاملاً متفاوتی را رقم زده است. در بازاری که تورم دائمی و نوسان قیمت‌ها وجود دارد، نگه داشتن کالا در انبار به‌جای زیان، نوعی سودآوری محسوب می‌شود. فروشنده‌ای که امروز کالا را نمی‌فروشد، احتمالاً چند هفته بعد با افزایش قیمت و سود بیشتر مواجه می‌شود. در چنین ساختاری، فلسفه‌ی «تخفیف برای گردش مالی» بی‌معنا می‌شود، چون تخفیف دادن در واقع به معنای از دست دادن سود آینده است.

به همین دلیل، بلک فرایدی در ایران بیشتر به یک نمایش تبلیغاتی شباهت دارد تا تصمیمی مدیریتی. تخفیف‌ها در بسیاری از موارد ساختگی‌اند؛ قیمت‌ها پیش از حراج بالا می‌روند و سپس با برچسب «۵۰ درصد تخفیف» به همان عدد قبلی بازمی‌گردند. نتیجه، رویدادی است که ظاهری جذاب دارد اما محتوایی اقتصادی در پشت آن نیست.

بلک فرایدی در حوزه سفر و گردشگری

در حالی‌که در بسیاری از بخش‌های بازار، بلک فرایدی به رویدادی تبلیغاتی و اغلب غیرواقعی تبدیل شده است، در صنعت گردشگری ماجرا تا حدی متفاوت است.

زمان برگزاری بلک فرایدی، یعنی آذرماه که با کاهش طبیعی تقاضای سفر همزمان است و بازار گردشگری به‌طور معمول در رکود می‌رود، تخفیف نه ابزاری تبلیغاتی، بلکه به عاملی محرک برای رونق بازار و گردشگری در فصل رکود تبدیل می‌شود.

برای نمونه، در اولین حضور جاجیگا در بلک فرایدی که در سال ۱۴۰۳ اتفاق افتاد، تخفیف‌هایی بین ۳۰ تا ۹۰ درصدی برای اجاره ویلا و اقامتگاه ارائه شد. این تخفیف‌ها بر اساس کاهش تقاضای فصلی و به‌منظور رونق بازار طراحی شده بودند. چنین تجربه‌ای نشان داد که اگر این رویداد به‌درستی مدیریت شود، می‌تواند به ابزاری مؤثر برای توسعه‌ی گردشگری داخلی در زمان‌های غیر پیک سفر تبدیل شود.

تخفیف‌های صوری؛ چالش اعتمادسازی

با وجود رشد چشمگیر بلک فرایدی در ایران، بخشی از تخفیف‌ها همچنان واقعی نیستند. بسیاری از فروشگاه‌ها قیمت کالاها را پیش از آغاز این رویداد افزایش می‌دهند تا تخفیف‌ها چشمگیرتر به نظر برسند، موضوعی که به «تخفیف صوری» شهرت دارد.

بر اساس گزارش تسنیم به نقل از اتاق اصناف ایران، بیشتر تخفیف‌های اعلام‌شده در بلک فرایدی سال گذشته واقعی نبوده‌اند. این مسئله موجب کاهش اعتماد مصرف‌کنندگان شده و فلسفه‌ی اصلی بلک فرایدی، یعنی ایجاد فرصت برای خرید مقرون‌به‌صرفه را زیر سوال برده است.

هرچند برخی فروشگاه‌ها همچنان به تخفیف‌های صوری متوسل می‌شوند، کسب‌وکارهایی نظیر ترب و جاجیگا با استفاده از مکانیزم‌های طراحی‌شده و سیستم‌های داده‌محور، از بروز این مشکل جلوگیری می‌کنند. این پلتفرم‌ها با پایش قیمت‌ها، ثبت تاریخی تخفیف‌ها و شفافیت در اعلام میزان واقعی کاهش قیمت، اطمینان می‌دهند که تخفیف‌ها واقعی و قابل اعتماد باشند و مشتریان بتوانند با خیال راحت خرید کنند.

چطور اروپایی‌ها در دل قزوین ساکن شدند؟ / ماجرای عجیب اهالی روستای زرگر