خبرگزاری مهر، گروه استانها - حمیدرضا غفاری قهرودی*: اصفهان استانی است با اقتصادی پویا و متنوع که مزیت رقابتی خود را بر پایه صنعت قوی، میراث فرهنگی بی همتا و موقعیت راهبردی بنا نهاده است.
از صنایع سنگین و بزرگ گرفته تا هنرهای ظریف باعث شده تا این استان ظرفیت‌های فراوانی برای توسعه و سرمایه گذاری دارا باشد.
استان اصفهان در مرکز ایران واقع شده و به عنوان یک کریدور ترانزیتی مهم، شمال را به جنوب و شرق را به غرب کشور متصل می‌کند. این موقعیت، مزیت لجستیکی و تجاری مهمی برای آن ایجاد کرده است.
مردم استان به طور تاریخی به کار و تلاش، تجارت و خلاقیت در هنر و صنعت شهرت دارند. این روحیه کارآفرینی، موتور محرکه بسیاری از کسب و کارهای کوچک و بزرگ است.
قرارگیری استان اصفهان در مرکز ایران، دسترسی مطلوبی به بازارهای داخلی و بین المللی برای صنایع آن فراهم کرده است تا با قابلیت دانشگاه‌های معتبر و وجود نیروی‌های کار ماهر و متخصص فعالیت صنایع مختلف را تسهیل کند.
موضوعی که باعث گردیده تا یکی از صنعتی‌ترین استان‌های کشور محسوب و در بسیاری از حوزه‌های صنعتی دارای رتبه‌های برتر کشوری را احراز کند.
اصفهان در دوره صفویه (به ویژه در زمان شاه عباس اول) به اوج شکوفایی خود رسید و پایتخت ایران بود.
مرکز این استان به "نصف جهان" معروف است، یعنی جایی که نیمی از زیبایی‌ها و عجایب جهان در آن جمع است.
وجود دانشگاه‌های بزرگ و مراکز تحقیقاتی متعدد، استان را به منبع تولید علم و تأمین نیروی انسانی متخصص برای صنایع و ادارات تبدیل کرده است تا یکی از قطب‌های اصلی صنعتی ایران باشد.
وجود صنایع بزرگ و مادر مانند ذوب آهن، پالایشگاه، صنایع دفاع، صنایع پتروشیمی و کارخانه‌های متعدد فولاد و نساجی، ستون فقرات اقتصاد استان را تشکیل می‌دهد.
خوشه‌های صنعتی کوچک‌تر و دانش بنیان مانند صنایع هوافضا، دارو و IT نیز در حال ظهور و تقویت هستند.
استان اصفهان با بناهای تاریخی جهانی یک موزه زنده و قطب اصلی گردشگری بر تارک آسمان آبی جهان خوش می‌درخشد که این پتانسیل عظیم و بی نظیر باعث رونق بخش گردشگری داخلی با رتبه نخست قابلیت‌های کَرد شکَری شبانه در ایران گشته است.
زیرساخت‌های گردشگری کامل آن شامل هتل، اقامتگاه و بوم گردی است که پذیرای مهمانان هستند. حضور غول‌های صنعتی، این استان را به قطب فلزات ایران تبدیل کرده است.
صنعت نساجی آن خصوصاً در کاشان با وجود واحدهای صنعتی فعال، رتبه اول کشور را در تولید انواع فرش ماشینی الیاف و نخ پلی استر به خود اختصاص داده است.
هلدینگ‌های بزرگی در این استان مستقرند که از سهم بالایی در بازار تجارت کشور برخوردارند. هم چنین نیمی از کارگاه‌های ساخت طلا، صنایع دستی و فرش دستباف کشور در استان اصفهان قرار دارد.
اما علی رغم این قابلیت و مزیت‌ها، اصفهان استان تضادها است. از یک سو، با تاریخ غنی، صنعت پیشرفته و نیروی انسانی متخصص خود پتانسیل تبدیل شدن به یک الگوی توسعه پایدار در ایران را دارد. اما از سوی دیگر، بحران آب و مسائل زیست محیطی مانند شمشیری بالای سر این آینده درخشان قرار دارد.
به جرأت می‌توان گفت که مهمترین عامل تعیین کننده برای پیشرفت یا پسرفت آینده اصفهان، مدیریت هوشمندانه و عاجل بحران آب است. بدون حل این مسئله، سایر نقاط قوت نیز در درازمدت تحت تأثیر قرار خواهند گرفت.
آینده اصفهان در گرو یافتن راه حلی پایدار برای تعادل بین صنعت، کشاورزی و محیط زیست است. بحران آب، مهمترین و جدی ترین چالش پیش روی اصفهان است که پیامدهای گسترده‌ای دارد.
خشکی زاینده رود و تالاب گاوخونی، نه تنها اکوسیستم منطقه را برهم زده، بلکه به نماد بحران زیست محیطی استان تبدیل شده است.
برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی باعث فرونشست‌های خطرناکی شده که حتی منجر به تخلیه برخی مدارس در مناطق مسکونی شده است.
تمرکز صنایع سنگین مانند، ذوب آهن هوای این شهر تاریخی را آلوده کرده و سلامت شهروندان را به خطر انداخته است. خشکی زاینده رود تنها یک نماد نیست، که نشانه یک فاجعه زیست محیطی، اقتصادی و مخصوصاً تشدید آلودگی هوا است. این بحران, کشاورزی، محیط زیست، صنایع و حتی آرامش اجتماعی را به شدت تحت تأثیر قرار داده است.
کمبود آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین در دشت اصفهان (یکی از بالاترین نرخ‌ها در جهان) و تغییر الگوی بارش‌ها، آینده استان را به مخاطره انداخته است.
تمرکز گرایی شدید در مرکز استان باعث گردیده تا تقریباً تمامی امکانات اداری، اقتصادی، آموزشی و درمانی در شهر اصفهان متمرکز باشند. این امر باعث مهاجرت از شهرستان‌های دیگر استان به مرکز و تخلیه سایر مناطق شده است.
هم زمان با رشد صنایع و افزایش خودروها، آلودگی هوا در اصفهان به یک معضل جدی برای سلامت تبدیل شده است. پدیده وارونگی در فصول سرد این مشکل را تشدید می‌کند.
فرسودگی بخشی از زیر ساخت‌های، مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به مرکز و شهرهای بزرگ استان و همچنین حضور اتباع خارجی، موجب گسترش حاشیه نشینی و بروز مشکلات اجتماعی زیادی شده است.
بافت تاریخی و باارزش شهرهای استان در حال خالی از سکنه شدن است و به عنوان بافتی فرسوده شناخته می‌شوند که این امر هویت شهر را تهدید می‌کند. از طرفی رشد سریع و برنامه ریزی نشده شهرنشینی، زیرساخت‌های شهری را تحت فشار شدیدی قرار داده است.
برخی از صنایع بزرگ و قدیمی استان با تکنولوژی‌های فرسوده و مصرف انرژی و آب بالا کار می‌کنند که هم به محیط زیست فشار می‌آورند وهم بهره‌وری پایینی دارند.
به دلیل وابستگی برخی صنایع بزرگ به فناوری و مواد اولیه وارداتی، تحریم‌های بین المللی بر تولید و صادرات محصولات اصفهان (مانند فولاد و پتروشیمی) تأثیر منفی گذاشته است.
اگر چه اصفهان قطب صنایع دستی است، اما مشکلاتی مانند نبود بازارهای پایدار صادراتی، رقابت با کالاهای خارجی ارزان قیمت و کم رغبتی نسل جوان به ادامه حرفه پدران، آینده این صنعت ارزشمند را با چالش مواجه کرده است.
نگهداری و مرمت بناهای تاریخی با ارزش این استان در برابر عوامل طبیعی و انسانی، نیازمند توجه و سرمایه گذاری مستمر است.
اصفهان در نگاه بنده استانی است با شکوه تاریخی بی نظیر، پتانسیل صنعتی قوی و سرمایه انسانی متخصص اما این دارایی‌ها به شدت تحت تأثیر چالش‌های زیست محیطی به ویژه بحران آب قرار دارند و آینده آن به مدیریت هوشمندانه این تنش‌ها بستگی دارد.
* کارشناس سیاسی اجتماعی
