خبرگزاری مهر، گروه استانها - سکینه اسمی: پارک ملی دریاچه ارومیه به مساحت ۵۴۰۰ کیلومترمربع و با داشتن آب شور، بزرگترین دریاچه ایران به شمار می‌رود یا می‌رفت، هم اکنون در بدترین وضعیت خشک شدن قرار دارد و عملاً این تالاب بین المللی به صورت کامل خشک شده است.
تاکنون عوامل و علل متعدد از جمله خشکسالی، تبخیر آب، توسعه بی رویه کشاورزی و استفاده نادرست از آب دریاچه برای کشت محصولات زراعی پرآب بر برای خشک شدن دریاچه ارومیه عنوان می‌شود اما مهمترین دلیلی که این عوامل را تشدید کرده نبود سیاست‌های مدیریتی درست و پایدار است.
تاکنون هیچکدام از وعده‌های دولت‌های گذشته در زمینه احیای دریاچه ارومیه جوابگو نبوده و دولت چهاردهم نیز با عدم تأمین اعتبار طرح‌های احیای آب پاکی را برای اندک امید باقی مانده روی دست مردم منطقه ریخته است.
به گفته متخصصان هر چند کم آبی و کاهش بارش‌ها موجب بروز بحران خشکسالی در کشور و کاهش آب سدها و تالاب‌ها شده اما این عامل تنها ۲۰ تا ۳۰ درصد در خشک شدن این تالاب بین المللی تأثیرگذار است و مهمترین عامل توسعه نامتوازن و مصرف بی رویه آب در بخش کشاورزی از اصلی ترین عوامل بروز بحران خشک شدن دریاچه ارومیه شده است.
بخش کشاورزی با ۹۲ درصد، بزرگترین مصرف کننده آب به شمار می‌رود و بیش از ۸۰ درصد منابع آب هم به دلیل استفاده نکردن از تکنولوژی‌های پیشرفته آبیاری و رعایت نکردن الگوی کشت صحیح در مناطق مختلف، در این بخش به هدر می‌رود.
از دهه ۸۰ تاکنون سطح زیر کشت کشاورزی چندین برابر ظرفیت منابع آبی منطقه و حوضه آبریز دریاچه ارومیه افزایش یافته و این موضوع مصرف آب را افزایش داده است، در بسیاری از مناطق آذربایجان غربی همچنان کشاورزان از شیوه‌های سنتی برای کشت و آبیاری محصول استفاده می‌کنند و این روش‌ها بیشترین سهم مصرفی آب را به دنبال دارد.
حق آبه دریاچه ارومیه سال گذشته تخصیص نیافت
مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در خصوص آخرین وضعیت دریاچه با بحرانی خواندن وضعیت موجود این تالاب بین المللی گفت: هم اکنون بر اساس آخرین آمار آب منطقه‌ای دریاچه ارومیه کمتر از ۴۰ میلیون مترمکعب آب دارد و سال گذشته حق آبه دریاچه ارومیه تخصیص نیافت.
سعید عیسی پور در گفتگو با خبرنگار مهر حق آبه سالانه دریاچه ارومیه در کل حوضه را ۳.۲ میلیارد مترمکعب عنوان کرد و گفت: سال گذشته تنها ۱۰ درصد شامل ۴۷۰ میلیون مترمکعب توسط وزارت نیرو حق آبه دریاچه ارومیه تخصیص یافت که رقمی بسیار ناچیز و تأثیرگذار در وضعیت فعلی بحرانی دریاچه است.
وی وضعیت فعلی دریاچه ارومیه و بحران‌های ناشی از عواقب خشک شدن آن را مورد تاکید قرار داد و گفت: در حال حاضر کم بارشی و کاهش بارش‌ها تنها ۲۰ تا ۳۰ درصد در به وجود آمدن شرایط فعلی دریاچه ارومیه تأثیرگذار است و مهمترین دلیل خشک شدن دریاچه ارومیه مصرف حق آبه آن در سایر بخش‌ها به خصوصی کشاورزی است.
عیسی پور با بیان اینکه حوضه دریاچه ارومیه یک حوضه بسته است اگر بارشی هم اتفاق بیافتد منابع آبی را درست مدیریت و مصرف نکنیم بازهم دریاچه ارومیه به وضع موجود دچار می‌شود، گفت: هم اکنون ۱۰۰ سد بزرگ و کوچک در حوضه آبریز دریاچه ارومیه وجود دارد و عملاً آبی برای دریاچه ارومیه نمی‌ماند.
مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در خصوص اینکه امیدی به احیای دریاچه ارومیه وجود دارد یا نه، گفت: امید همیشه برای احیای دریاچه ارومیه وجود دارد و با توجه به تبعات منفی خشک شدن آن چاره‌ای جز احیا نداریم اما با اقدامات انجام شده نمی‌توان امیدوار بود باید طرح‌های مصوب در ستاد احیا وارد فاز عملیاتی شود.
توسعه غلط و ناپایدار بخش کشاورزی عامل خشک شدن دریاچه ارومیه
عیسی پور با اشاره به ظرفیت و منابع آبی محدود حوضه آبریز دریاچه ارومیه گفت: متخصصان از دهه‌های پیش حتی قبل از انقلاب نسبت به توسعه بی رویه، غلط و ناپایدار بخش کشاورزی در این حوضه هشدار داده بودند اما اراضی کشاورزی همچنان به صورت بی رویه توسعه یافته است.
وی با بیان اینکه اراضی کشاورزی در دهه‌های گذشته در این حوضه ۲۵۰ هزار هکتار بود ولی امروز به بیش از ۸۰۰ هزار هکتار رسیده است، گفت: هر هکتار اراضی کشاورزی ۸ تا ۱۰ هزار مترمکعب آب مصرف می‌کند اگر این آمار را در میزان اراضی ضرب کنیم به خوبی رقم آب مورد نیاز به دست می‌آید که با توجه به منابع آبی بسیار زیاد است.
عیسی پور با بیان اینکه تمام آب تجدیدپذیر این حوضه در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، خاطرنشان کرد: این در حالی است که ظرفیت و پتانسیل تولید آب کم است و در سال‌های اخیر نیز کم بارشی به این بحران دامن زده است و عملاً در سال‌های اخیر آبی وارد دریاچه ارومیه نشده است.
وی شرط احیای دریاچه ارومیه را تلاش دولت با همراهی و مشارکت مردم دانست و گفت: بدون همراهی و مشارکت مردم به خصوص کشاورزان نمی‌توان به احیای دریاچه ارومیه امیدوار بود هر چند فرایند سختی به همراه هزینه زیاد پیش روی دولت قرار دارد.
شناسایی ۸۳ هزار چاه مجاز و غیرمجاز در حوضه دریاچه ارومیه
مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در ادامه با اشاره به شناسایی ۸۳ هزار حلقه چاه مجاز و غیرمجاز در حوضه دریاچه ارومیه گفت: این آمارهای رسمی وزارت نیرو است در حالی که آمار بیش از این تعداد است و متأسفانه حفر این چاه‌ها موجب کم شدن آب در سفره‌های زیرزمینی شده است.
وی در خصوص اقدامات کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه گفت: بعد از انتخاب استاندار آذربایجان غربی به عنوان دبیر این کارگروه از بهمن ماه سال گذشته اقدامات زیادی از جمله تشکیل دفتر برنامه ریزی و تلفیق، استفاده از ظرفیت‌های علمی و دانشگاهی از جمله دانشگاه تبریز، ارومیه و سایر دانشگاه‌های کشور و برخی طرح‌های اجرایی برای احیای دریاچه ارومیه انجام شد.
عیسی پور با اشاره به تصویب طرح‌هایی برای احیای دریاچه ارومیه در کارگروه ملی نجات دریاچه گفت: متأسفانه با وجود تصویب این طرح‌ها و مصوب شدن بودجه آنها در سازمان برنامه و بودجه تاکنون دولت ریالی برای این طرح‌ها اختصاص نداده است.
مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه لایروبی رودخانه‌های منتهی به دریاچه، اتمام تصفیه خانه تبریز و خط انتقال پساب آن، آبیاری نوین را از مهمترین طرح‌های مصوب این کارگروه عنوان کرد و گفت: در صورت عدم تأمین اعتبار از سوی دولت نمی‌توان این طرح‌ها را اجرا کرد و در نتیجه وضعیت فعلی دریاچه ارومیه نیز تشدید می‌شود.
وی با اشاره به طرح آبیاری تحت فشار در شبکه مهاباد، میاندوآب و بالو گفت: این طرح‌ها به دلیل عدم تأمین اعتبار که رقم ناچیزی است راکد مانده است هر چند در نامه‌ای به رئیس جمهور در خصوص تأمین اعتبار طرح‌های احیای دریاچه ارومیه تاکید شده اما تاکنون ریالی پرداخت نشده است.
طوفان نمکی نه تنها مهاجرت بلکه تمدن منطقه را نابود می‌کند
عیسی پور در ادامه با بیان اینکه با اتمام تصفیه خانه و خط انتقال ۱۵۰ میلیون مترمکعب پساب به سمت دریاچه ارومیه سرازیر می‌شود، گفت: اجرای طرح الگوی کشت، مدیریت منابع آبی در بخش کشاورزی و اجرای طرح آبیاری تحت فشار می‌تواند ۵۰ تا ۶۰ درصد مصرف آب را کاهش دهد و باید این طرح‌ها اجرایی شوند.
وی در خصوص تبعات منفی بحران خشک شدن دریاچه ارومیه گفت: اولین و مهمترین عامل بحرانی خشک شدن دریاچه ارومیه طوفان‌های نمکی است که نه تنها در بعد محلی و ملی مردم منطقه را تهدید می‌کند بلکه ابعاد آن فراملی بوده و می‌تواند کشورهای منطقه را نیز تحت تأثیر قرار دهد. با وقوع طوفان‌های نمکی نه تنها شاهد مهاجرت اهالی منطقه بلکه نابودی تمدن نیز خواهیم بود.
مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در خصوص تثبیت نقاط بحرانی طوفان‌های نمکی در دریاچه ارومیه گفت: در سال‌های اخیر ۲۰ تا ۳۰ درصد این نقاط شناسایی و تثبیت شده‌اند که شامل محیط‌های پیرامونی هستند اما با توجه به وسعت بالای دریاچه ارومیه سطح و عمق نمک آن بسیاری از نقاط غیرقابل تثبیت هستند و راهی جز احیا در این مناطق نداریم.
دریاچه ارومیه ۶.۵ میلیارد تن رسوب نمک دارد
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه هم اکنون ۶.۵ میلیارد تن رسوب نمک در دریاچه ارومیه داریم گفت: با ادامه روند فعلی خشک شدن دریاچه ارومیه، کانون‌های ریزگرد نمکی دوباره فعال شده که انتظار می‌رود برای جلوگیری از افزایش ریزگردها دریاچه آبگیری شود تا دیگر شاهد این گرد و غبار و صدمات بیشتر به محیط زیست نباشیم.
حجت جباری با بیان اینکه در خصوص مهار کانون‌های بحرانی طوفان‌های نمکی دریاچه ارومیه در سال‌های گذشته طرح‌های طرح قرق و حفاظت فیزیکی سواحل دریاچه ارومیه با هدف حفظ سواحل و عرصه‌های آسیب‌پذیر و مستعد فرسایش و تسهیل رویش پوشش گیاهی طبیعی در منطقه انجام شده است.
وی با بیان اینکه در زمینه اجرای این طرح، از هرگونه تخریب و شخم غیرمجاز، برداشت مصالح، چرای دام و برداشت علوفه جلوگیری شده است و هم اکنون طرح‌های متعددی از سوی منابع طبیعی و آبخیزداری استان در دست اجراست.
جباری در خصوص برداشت نمک از دریاچه ارومیه گفت: پس از بررسی و پایش نسبت به صدور مجوز برداشت نمک اقدام می‌شود، از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان استعلام‌های لازم به عمل می‌آید و سپس در قالب هر مجوز برداشت ۲۰ هکتاری نمک از بستر دریاچه ارومیه صادر می‌شود و امسال تاکنون ۶ مجوز برداشت نمک از بستر دریاچه ارومیه صادر شده است.
وی با بیان اینکه تاکنون در وسعت ۵۳۰ هکتاری از دریاچه ارومیه مالچ پاشی و کاشت گونه‌های درختچه‌ای برای تثبیت مناطق بحرانی طوفان‌های نمکی انجام شده است، گفت: از این میزان ۵۰ هکتار مالچ پاشی و مابقی مربوط به کاشت گونه‌های درختچه‌ای بوده است اما با توجه به وضعیت دریاچه ارومیه این روند باید ادامه یابد.
وقت مرثیه خواندن برای دریاچه نیست
عدم پرداخت ریالی از سوی دولت برای اجرای طرح‌های احیا از سوی عیسی پور در حالی مطرح می‌شود که استاندار آذربایجان غربی اواخر هفته گذشته در آئین کلنگ زنی یک طرح کشاورزی گفت: با توجه به پیگیری رئیس جمهور، از تمام ظرفیت‌ها و طرح‌های علمی برای احیای دریاچه ارومیه استفاده می‌شود.
رضا رحمانی، با بیان اینکه وقت مرثیه خواندن برای دریاچه نیست، این زندگانی ما است و همه باید به میدان بیایند، اظهار کرد: رئیس‌جمهور شخصاً در این قضیه پیگیر بوده و گفته که از هر ظرفیتی که می‌توانید استفاده کنید.
وی با تاکید بر اینکه هر طرح علمی که مورد تأیید باشد، تحت هر شرایطی انجام خواهد شد تا دریاچه احیا شود، عنوان کرد: در جریان سفر اخیر رئیس جمهور به استان تفاهم‌نامه‌هایی با سازمان فائو و دانشگاه‌های ارومیه و تبریز منعقد شده و عملیات لایروبی رودخانه‌ها، اصلاح الگوی کشت، انسداد کانال‌ها و انهار برای جلوگیری از مصرف بی‌رویه آب و هدایت آب رودخانه‌ها به سمت دریاچه در دستور کار قرار دارد.
همچنین اول آبان ماه سال جاری در جریان سفر رئیس جمهور به آذربایجان غربی ۷ تفاهم نامه همکاری با هدف مدیریت مصرف منابع آب برای احیای دریاچه ارومیه امضا شد.
این هفت تفاهم نامه شامل راه اندازی مجتمع منسوجات با مشارکت طرف تجاری ترک، توسعه مبادلات مرزی و تجارت دیجیتال، احیای دریاچه ارومیه با مشارکت دانشگاه‌های ارومیه و تبریز، طرح استفاده از دانش روز و هوش مصنوعی برای احیای دریاچه ارومیه و برنامه مدیریت یکپارچه منابع آب در حوزه دریاچه ارومیه است.
باید منتظر ماند و دید وعده‌های دولت چهاردهم آبی برای دریاچه ارومیه می‌شود یا حرف‌ها در حد وعده باقی مانده و دریاچه ارومیه همچنان با شرایط بحرانی به خاطر می‌پیوندند یا نه؟
