خبرگزاری مهر، گروه استانها: سطح آب سد امیرکبیر در روزهای اخیر به پایین‌ترین حد چند دهه‌ی گذشته رسیده است؛ آن‌قدر پایین که خطوط سفید و خاکیِ روی بدنه‌ی کوه، مرز بین آب‌های رفته و باقی‌مانده را فریاد می‌زنند. دریاچه‌ی فیروزه‌ای‌رنگ حالا بی‌جان‌تر از همیشه در میان سنگ‌های خشک بدل شده و در پایین‌دست، رودخانه‌ی کرج به مشابه جوی‌ای آرام‌تر از همیشه می‌گذرد.
درحالی‌که انتظار می‌رفت فصل پاییز بخشی از ذخایر آبی سد امیرکبیر را جبران کند، اما تراز آب این سد حیاتی هنوز در پایین‌ترین سطح سال‌های اخیر باقی‌مانده است.
سد کرج به حجم مُرده رسید؛ ۶.۵ درصد ظرفیت سد پر است
بر اساس اعلام مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای البرز، تنها حدود ۶.۵ درصد ظرفیت سد امیرکبیر پر است. این یعنی مخزنی که ظرفیت ۱۸۰ میلیون مترمکعبی دارد، حالا کمتر از ۱۲ میلیون مترمکعب آب در خود جای‌داده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۸۵ درصد کاهش داشته است.
سد امیرکبیر که در سال ۱۳۴۰ به بهره‌برداری رسیده، وظیفه‌ی تأمین آب شرب بخش بزرگی از تهران و البرز را بر عهده دارد. اکنون اما خط قرمز هشدار برای آن روشن‌تر از همیشه است.
بااین‌حال داوود نجفیان، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان البرز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه اوضاع در سد طالقان کمی بهتر است، گفت: حجم سد طالقان نسبت به سال گذشته ۴۰ درصد کاهش داشته است.
وی بابیان اینکه بیش از ۷۰ درصد منابع تأمین آب شرب استان البرز از منابع آب زیرزمینی است، گفت: ۳۰ درصد باقی‌مانده از مجموع آب‌های سطحی از دو سد امیرکبیر (کرج) و سد طالقان تأمین می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان البرز بابیان اینکه ششمین سال پیاپی خشک‌سالی را طی می‌کنیم، تنها راه مدیریت شرایط فعلی را صرفه‌جویی دانست و از مشترکین خواست تا حداقل ۲۰ درصد مصرف آب خود نسبت به گذشته را کاهش دهند.
نجفیان در ادامه به چگونگی توزیع منابع آبی استان در بخش‌های مختلف پرداخت و گفت: ۳۳ درصد از منابع استانی صرف آب شرب، ۴ درصد بخش صنعت و ۶۳ درصد صرف کشاورزی می‌شود.
وی با اشاره به سرانه بالای مصرف آب شرب در ایران، گفت: متوسط مصرف آب در دنیا برای هر نفر حدود ۱۲۰ لیتر در روز است اما این عدد در ایران برای هر نفر بین ۲۴۰ لیتر تا حتی در بعضی مناطق ۴۰۰ لیتر در روز متغیر است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان البرز بابیان اینکه آمار نشان از مصرف بالای مشترکین خانگی می‌دهد، گفت: با توجه به کمبود بارش‌ها و پیش‌بینی ادامه روند در هر دو سناریوی خوش‌بینانه و بدبینانه اوضاع منابع آبی خوب نیست و ما نیاز به صرفه‌جویی مشترکین خانگی تا حداقل ۲۰ درصد برای مدیریت بحران پیش رو هستیم.
نجفیان در ادامه در پاسخ به پرسشی در رابطه با نقش حکمرانی آب در مدیریت منابع آبی، گفت: این موضوع مفصلی است اما به‌طور خلاصه قطعاً نقص و کاستی‌هایی طی سال‌های گذشته وجود داشته که سبب وخیم‌تر شدن اوضاع امروز شده است.
وی در خاتمه بابیان اینکه بارگذاری جمعیت بسیار بالا در استان‌های البرز و تهران سبب شده تا منابع آبی این منطقه کفاف جمعیت آن را ندهد، عنوان کرد: بااین‌حال سالانه در البرز بیش از ۱۲۰ هزار نفر جمعیت به استان افزوده می‌شود.
سدسازی‌های بی‌رویه و توهم پرآبی
حسین آخانی، کارشناس محیط‌زیست و عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، حکمرانی نادرست منابع آبی را عامل وضعیت امروز برشمرد و گفت: اشتباهاتی مثل توسعه شهری، تراکم فروشی و پذیرش بی‌رویه جمعیت در استان‌های البرز و تهران، توسعه کشاورزی و سدسازی بیش‌ازحد از مهم‌ترین عوامل وضعیت امروز است.
وی معتقد است سدسازی‌های فراوان در کشور که یکی از مصادیق فساد آب نیز هست، سبب ایجاد توهم پرآبی شده که این در حالی است؛ ایران در طی تاریخ خود همواره سرزمینی خشک و کم آب بوده است.
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران گفت: افزایش جمعیت بی‌رویه در تهران و البرز سبب شده تا منابع آبی را از دیگر مناطق به این دو شهر بیاوریم و این خود سبب نا ترازی آب شده و خواهد شد.
آخانی با اشاره به هدر رفت زیاد آب در بخش کشاورزی، گفت: جهاد کشاورزی باید با مدیریت صحیح چه در انتخاب نوع کشت محصول و چه در انتخاب روش آبیاری محصول به کشاورز کمک کند تا مانع از هدر رفت آب شود.
وی در ادامه به صادرات ۶ میلیارد دلاری محصولات کشاورزی به برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس، گفت: امروزه به صادرات کشاورزی باید به‌مثابه صادرات آب نگاه کرد و باید مدیریت صحیحی در این رابطه انجام پذیرد.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه تنها راه عبور از وضعیت فعلی مدیریت مصرف آب و صرفه‌جویی است، گفت: باید دعا کنیم تا با بارش باران بخشی از این کمبودها جبران شود.
این در حالی است که بر اساس برآورد کارشناسان هواشناسی، احتمال تداوم کم‌بارشی در ادامه آبان ماه و آذرماه وجود دارد و این یعنی ذخیره سد امیرکبیر در ورودی زمستان نه‌تنها افزایش نخواهد یافت، بلکه ممکن است کاهش بیشتری را تجربه کند.
آسمان بدون بارش حداقل تا پایان آبان
کامران حق آبی، مدیرکل هواشناسی استان البرز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر به پیش‌بینی وضعیت آب‌وهوا در روزهای پیش رو پرداخت و گفت: از دوشنبه تا پنجشنبه (۱۹ تا ۲۲ آبان ماه) آسمان استان در بیشتر ساعات صاف تا کمی ابری همراه با افزایش غبار رقیق پیش‌بینی می‌شود.
وی اظهار کرد: بررسی نقشه‌های پیش‌یابی حاکی از پایداری نسبی هوا در استان البرز است و طی این مدت، وزش باد ملایم، غبار محلی و در برخی ساعات رشد محدود ابر در سطح استان پیش‌بینی می‌شود.
مدیرکل هواشناسی استان البرز بابیان اینکه طی هفته پیش رو و حتی پایان آبان ماه بارش بارانی پیش‌بینی نمی‌شود، گفت: بررسی نقشه‌های پیش‌یابی نیز حاکی از بارش کم باران آذرماه است اما امیدواریم با نزدیک شدن به سه ماه پایانی سال حجم بارش‌ها افزایش پیدا کند.
سد امیرکبیر در عطش پاییز
طبق برآوردها، در صورت تداوم خشکی، مخزن سد تا پایان پاییز ممکن است به حداقل مطلق خود برسد.
کارشناسان می‌گویند «احیای ظرفیت سد در کوتاه‌مدت ممکن نیست» و تنها راه، مدیریت هوشمند تقاضا و کاهش مصرف خانگی و صنعتی است.
باوجود همه هشدارها، هنوز چشمان مردم البرز و تهران به این دریاچه‌ی نیمه‌جان دوخته‌شده است؛ جایی که هر قطره‌اش، وزنه‌ای در تعادل زندگی شهری است.
سد امیرکبیر اکنون نه‌فقط یک سازه‌ی مهندسی، بلکه شاخصی از تاب‌آوری در برابر تغییر اقلیم است.
اگر اصلاح الگوی مصرف و مدیریت منابع به اولویت تبدیل نشود، دیواره‌ی بلند این سد شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور، شاهد بزرگ‌ترین آزمون کم‌آبی در تاریخ معاصر ایران باشد.
