خبرگزاری مهر، گروه استانها - مریم اسدی عیسوند: دزفول، شهری که از دل خاک حاصلخیز خوزستان، هر بهار و پاییز رنگ زندگی می‌گیرد، امروز بر سر دو راهی میان خام‌فروشی و ارزش‌آفرینی ایستاده است. هر دانه چغندری که از خاک این دیار سر برمی‌آورد، گواهی از تلاش کشاورزانی است که با دستان خود طلا می‌کارند و حاصل زحمات‌شان را روانه کارخانه‌هایی در دیگر استانها می‌بینند اما اکنون نسیم امید دوباره در حال وزیدن است.
احداث کارخانه قند دزفول، تنها یک پروژه صنعتی نیست؛ تجلی اراده مردم و دولتمردانی است که می‌خواهند «زنجیره تولید» را تا پایان در وطن حفظ کنند. این کارخانه اولین مجموعه طراحی‌شده در دو پله صنعتی در ایران است؛ مجهز به نیروگاه بخار ۱۴ مگاواتی و مصرف بهینه آب حدود ۶۳ مترمکعب بر ثانیه که نمایانگر تلفیق دانش و توان فنی ایرانیان در قلب شمال خوزستان است.
دزفول باغستانی از فرصت‌هاست؛ سرزمینی که اگر صنایع تبدیلی آن بال بگیرد، می‌تواند از دل خاک، اشتغال، ارزش افزوده و عدالت اقتصادی برویاند. گزارش حاضر تلاشی است برای ترسیم مسیر این تحول؛ از نگاه کارشناسان، کشاورزان و تصمیم‌گیران توسعه.
قطب کشاورزی با سه میلیون تن تولید خام
بهمن دریکوندی، رئیس اتاق اصناف کشاورزی دزفول در گفتگو با خبرنگار مهر با تأکید بر ظرفیت بالای منطقه گفت: شهرستان دزفول سالانه بیش از سه میلیون تن محصول زراعی و باغی تولید می‌کند و از جایگاه مهمی در تأمین امنیت غذایی کشور برخوردار است اما ضعف صنایع تبدیلی و تکمیلی موجب شده این ظرفیت عظیم در مسیر توسعه ملی به‌درستی به کار گرفته نشود.
وی افزود: بخش قابل توجهی از تولیدات شهرستان از جمله گندم، سبزیجات، خرما، مرکبات و محصولات دامی به‌صورت خام به سایر استانها ارسال می‌شود. نبود سردخانه، بسته‌بندی و کارخانه‌های فرآوری سبب شده کشاورزان از ارزش افزوده واقعی تولید خود محروم مانده و انگیزه خود را از دست بدهند.
به گفته دریکوندی، اکنون تنها چند واحد محدود صنایع غذایی با ظرفیت پایین فعالیت دارند و این ضعف ساختاری، کشاورزی دزفول را در چرخه‌ای از ناپایداری نگه داشته است.
وی، توسعه صنایع تبدیلی را «ضرورت غیرقابل تعویق» برای دزفول دانست.
نقش صنایع تبدیلی در تعادل الگوی کشت
دریکوندی تأکید کرد: الگوی کشت سالم زمانی معنا پیدا می‌کند که تناسبی میان نوع محصول، ظرفیت فرآوری، بازار مصرف و مزیت نسبی منطقه وجود داشته باشد. وجود صنایع تبدیلی باعث می‌شود کشاورز بتواند بر اساس تقاضای واقعی تولید کند، محصولش را به‌موقع بفروشد و از مهاجرت روستایی جلوگیری شود.
وی ادامه داد: ایجاد کارخانه‌های فرآوری مانند قند دزفول نوعی تضمین بازار برای کشاورزان است؛ زیرا با کاهش ضایعات، افزایش بهره‌وری منابع و تثبیت اشتغال محلی، هم اقتصاد خانواده‌ها را تقویت می‌کند و هم سیاست‌های کشت متنوع را ممکن می‌سازد.
رئیس اتاق اصناف کشاورزی دزفول درباره راهکارها گفت: حمایت دولتی و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در احداث واحدهای فرآوری، اعطای تسهیلات بلندمدت کم‌بهره، معافیت‌های مالیاتی، آموزش فنی و بازاریابی، ایجاد زنجیره ارزش از مزرعه تا بازار و توسعه زیرساخت‌ها از جمله راه، برق، گاز و اینترنت در مناطق روستایی از ضروریات این مسیر است.
وی تأکید کرد: تشکیل خوشه‌های تخصصی صنایع غذایی و شهرک‌های صنعتی در دزفول می‌تواند هزینه تولید را کاهش دهد و نظارت را آسان کند. چنین گام‌هایی به معنای تحقق عدالت اقتصادی در میان تولیدکنندگان است.
دلایل شکست طرح‌های پیشین
دریکوندی در ادامه گفت: بسیاری از پروژه‌های صنایع تبدیلی در دزفول به‌دلیل بروکراسی اداری، استعلامات طولانی و نبود همکاری مسئولان محقق نشده‌اند. سرمایه‌گذاران واقعی درگیر کاغذبازی و بی‌توجهی دستگاه‌ها می‌شوند و انگیزه ادامه کار را از دست می‌دهند.
وی افزود: تخصیص نادرست تسهیلات، نبود نظارت پس از پرداخت و سپردن وام‌ها به افراد غیرمتخصص از دیگر عوامل شکست این پروژه‌هاست. ضعف آموزش، کمبود نیروی فنی و ناآشنایی سرمایه‌گذاران با فرآیندهای بازاریابی نیز مانع اصلی توسعه پایدار است.
همچنین فقدان زیرساخت‌های اساسی مانند سردخانه، حمل‌ونقل مناسب و مسیرهای صادراتی موجب شده تولیدکننده عملاً قدرت رقابت نداشته باشد.
حلقه مفقوده توسعه شمال خوزستان
دریکوندی یادآور شد: یکی از پروژه‌های حیاتی که هنوز در مرحله وعده باقی مانده، پایانه صادرات محصولات کشاورزی شمال خوزستان است. این طرح می‌توانست واسطه‌گری را کاهش داده و صادرات مستقیم محصولات دزفول را ممکن کند، اما عدم هماهنگی بین دستگاه‌ها و تغییر مدیریت‌ها آن را متوقف کرده است.
به گفته وی، در میان مدیران و نمایندگان سابق و فعلی، عباس پاپی‌زاده از معدود مسئولانی است که برای توسعه صنایع تبدیلی دلسوزانه عمل کرده و پیگیر ساخت کارخانه قند دزفول به‌عنوان صنعت راهبردی منطقه بوده است؛ اقدامی که اکنون ثمرات آن به چشم می‌خورد.
به گزارش خبرنگار مهر، پروژه کارخانه قند دزفول با ظرفیت تولید ۱۲ هزار تن شکر در زمینی به وسعت ۹۳ هکتار در حال اجراست. بنا به گفته مدیرعامل شرکت، این نخستین کارخانه دوپله‌ای طراحی‌شده در کشور است و مجهز به نیروگاه بخار ۱۴ مگاواتی خواهد بود. بهره‌مندی از سیستم تصفیه صنعتی و مصرف بهینه آب نیز از ویژگی‌های منحصر به‌فرد آن به شمار می‌رود.
در حال‌حاضر چغندر برداشت‌شده از مزارع دزفول برای فرآوری به ۱۲ کارخانه در استان‌های دیگر ارسال می‌شود؛ انتقالی پرهزینه که علاوه بر اتلاف محصول، موجب تأخیر در پرداخت و مشکلات حسابداری برای کشاورزان شده است. افتتاح کارخانه قند دزفول قرار است برای همیشه به این وضعیت پایان دهد.
عباس پاپی‌زاده، نماینده مردم دزفول در مجلس، سال گذشته در گفت‌وگو با خبرنگاران اظهار کرده بود که کارخانه قند شهدای دزفول به دلیل وقفه ۱۸ ماهه در ساخت، با مشکل تأمین مالی مواجه شده است اما با پیگیری‌های نمایندگان و توافق با ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، روند تأمین سرمایه بار دیگر فعال شد.
وی گفته بود که بنیاد مستضعفان نیز قرار است در این پروژه مشارکت کند و شرکت توسعه نیشکر خوزستان با سرمایه‌گذاری ۳۰ درصد سهام برای جلوگیری از تعطیلی طرح وارد عمل شده است. پاپی‌زاده تصریح کرد: این کارخانه، یکی از بزرگ‌ترین واحدهای صنایع تبدیلی کشور با ظرفیت روزانه یک هزار و ۳۰۰ تن شکر است و فاز نخست آن ۹۰۰ شغل مستقیم ایجاد خواهد کرد.
اقتصاد شیرین در سایه قند دزفول
عباس نادری، کارشناس کشاورزی و توسعه روستایی در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن تمجید از راه‌اندازی این کارخانه گفت: احداث کارخانه قند دزفول نقطه اتصال میان «تولید و فرآوری» است و موجب تقویت زنجیره ارزش کشاورزی خواهد شد. به گفته او، هر هکتار چغندر قند حدود ۷۵ تن محصول می‌دهد و با وجود حجم تولید بالا، انتقال آن به استان‌های دیگر زیان‌بار است.
نادری توضیح داد: وجود کارخانه در منطقه، باعث صرفه‌جویی در هزینه حمل، کاهش ضایعات محصول و سرعت در پرداخت مطالبات کشاورزان می‌شود. این امر اعتماد تولیدکننده به بازار را افزایش داده و انگیزه کشت چغندر را در تناوب زراعی بالا می‌برد.
وی افزود: این کارخانه تنها محدود به تولید شکر نیست؛ بلکه می‌تواند مبنای توسعه صنایع جانبی مانند الکل‌سازی، خوراک دام و محصولات فرعی باشد که در آینده به تنوع اشتغال و درآمد کمک شایانی خواهد کرد.
نادری تأکید کرد که اگر مدیریت تولید و بازار در کنار هم قرار گیرد، دزفول می‌تواند به قطب شیرینی ایران بدل شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: «قند دزفول» نه تنها نماد توسعه صنعتی است بلکه از منظر اجتماعی نیز مؤثر خواهد بود؛ زیرا با تثبیت اشتغال در روستاهای اطراف، جلوگیری از مهاجرت و تقویت اعتماد عمومی به نظام تولید ملی را به همراه دارد. به بیان دیگر، هر بسته شکر تولیدشده در دزفول، عصاره امنیت اقتصادی یک منطقه است.
خوزستان و مسیر خودکفایی
با تکمیل کارخانه‌های قند، خوراک دام، بسته‌بندی و صنایع غذایی در شمال خوزستان، استان می‌تواند از وابستگی به فروش خام محصولات خارج شود و گام بلندی به سوی اقتصاد دانش‌بنیان بردارد. اهمیت این تحولات در ایجاد اشتغال پایدار، جلوگیری از هدررفت منابع و افزایش درآمد سرانه شهروندان انکارناپذیر است.
خوزستان، استانی که همواره منبع انرژی ایران بوده، اکنون می‌تواند با تکیه بر صنایع شیرین و تحول‌آفرین خود به قطب کشاورزی فرآوری‌شده تبدیل شود. توسعه کارخانه قند دزفول، نمونه‌ای است از این تغییر نگاه راهبردی؛ حرکتی از تولید خام به تولید ارزشمند، از اشتغال مقطعی به اشتغال پایدار.
دزفول اگر مسیر خود را با اتکا بر دانش فنی، حمایت دولت و مشارکت بخش خصوصی ادامه دهد، نه فقط طعم شیرینی را به اقتصاد ایران بازمی‌گرداند، بلکه نشان می‌دهد توسعه واقعی از دل خاک و عرق پیشانی کشاورز برمی‌خیزد. آینده خوزستان در سایه چنین طرح‌هایی، روشن‌تر و شیرین‌تر از همیشه خواهد بود.
