به گزارش خبرنگار مهر، استاد رضا روزبه زنجانی یکی از برجسته‌ترین و مؤثرترین شخصیت‌های معاصر ایرانی است که زندگی‌اش تجسم حقیقی تلاقی عمیق علم نوین، حکمت اسلامی، و عمل تربیتی متعهدانه بود. او که تحصیلات عالی خود را در رشته فیزیک به پایان رساند و در علوم حوزوی تا مراتب عالی فقه، اصول، کلام و تفسیر تبحر داشت، به‌جای پذیرش مناصب دانشگاهی با حقوق کلان، عمری کوتاه اما پربرکت را وقف آموزگاری و بنیان‌گذاری ساختار تعلیم و تربیت نوین اسلامی کرد. کارنامه علمی و عملی او در تأسیس و مدیریت مدرسه علوی تهران، الگویی ماندگار در تاریخ فرهنگ و آموزش کشور بر جای گذاشت.
شکل‌گیری شخصیت چندوجهی
استاد روزبه در اردیبهشت سال ۱۳۰۰ شمسی، همزمان با ولادت امام رضا (ع)، در شهر زنجان و در خانواده‌ای اصیل، متدین و اهل مبارزه دیده به جهان گشود. پدرش کربلایی محمود خیاط، فرزند حجت‌الاسلام شیخ جواد زنجانی، از شاگردان میرزا محمدتقی شیرازی، بود و این پیشینه مذهبی عمیق، تأثیری شگرف بر مسیر زندگی او نهاد.
روزبه در دوران نوجوانی و جوانی، به‌طور همزمان، دو مسیر آموزشی کاملاً متفاوت اما مکمل را با جدیت تمام پیمود. در بُعد علوم جدید، او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را به پایان برد و همواره در کلاس‌ها به‌عنوان دانش‌آموز ممتاز شناخته می‌شد. پس از اتمام دوره متوسطه، چند سالی به تدریس در دبستان توفیق زنجان مشغول شد که این تجربه، علاقه او به حرفه معلمی را تثبیت کرد. با مهاجرت به تهران در اوایل دهه ۱۳۳۰ شمسی، وارد دانشکده علوم شد و رشته فیزیک را برای تحصیلات عالی برگزید. وی در این حوزه زیر نظر اساتیدی چون دکتر کمال‌الدین جناب تخصص یافت و بعدها نیز در نگارش مقالات علمی در حوزه فیزیک مشارکت داشت.
در بُعد علوم سنتی و حوزوی، او همزمان با تحصیلات آکادمیک، نزد پدر، عموی خود و اساتیدی همچون حاج شیخ حسین دین‌محمدی و سید محمود موسوی زنجانی، علوم حوزوی ازجمله فقه، اصول، فلسفه، کلام، ادبیات عرب و تفسیر قرآن را تا سطوح عالی به اتمام رساند. مطالعات عمیق و تسلط وی بر زبان‌های عربی و فرانسه نشان از ذهن کاوشگر و همه‌جانبه‌نگر او داشت. او با این دو بال علم روز و معارف دینی عمیق، توانست به شخصیتی استثنایی تبدیل شود که می‌توانست در دنیای مدرن زندگی کند و در عین حال عمیقاً دین‌دار و مسلمان باشد.
آموزگاری به‌عنوان مقصد نهایی و الگوی عملی
اگرچه تخصص آکادمیک رضا روزبه فیزیک بود و مطالعات فلسفی و کلامی داشت، اما او در نهایت آموزگاری را به‌عنوان رسالت اصلی خود انتخاب کرد و این انتخاب، روح کارنامه عملی او را شکل داد.
مدیریت مدرسه علوی: ۱۷ سال تعهد انسانی
مهم‌ترین بخش فعالیت عملی استاد، مدیریت دبیرستان علوی تهران بود. این مرکز آموزشی در سال ۱۳۳۵ شمسی با همت مردان صالح و خوش‌نام تأسیس شد و استاد روزبه تا آخرین روزهای حیات خود، به‌مدت ۱۷ سال، مدیریت آن را بر عهده گرفت. او دبیرستان علوی را بر اساس روش علمی متقن و مبانی و دیدگاه‌های اسلامی اداره کرد و توانست الگویی برای دیگر مؤسسان مدارس اسلامی ارائه دهد.
زندگی استاد در مدرسه علوی خلاصه‌شده بود. او پدر، استاد، مربی اخلاق و الگوی فضائل برای شاگردانش بود. ویژگی‌های اخلاقی او همچون نظم و دقت بالا، تواضع، فروتنی، صداقت در گفتار و عمل، و قناعت، مستقیماً در محیط مدرسه بازتاب می‌یافت. روزبه از نخستین افرادی بود که صبحگاه وارد مدرسه می‌شد و شبانگاه با آخرین گروه مدرسه را ترک می‌کرد. او در زنگ‌های تفریح به‌جای استراحت، میان دانش‌آموزان می‌رفت و محرم اسرار آنان بود.
استاد با وجود توانایی و پیشنهادهای متعدد برای تدریس با حقوق کلان در دانشگاه‌ها، در مدرسه علوی با حقوقی بسیار محدود که تنها کفاف زندگی ساده‌اش را می‌داد، فعالیت می‌کرد. این روحیه قناعت و اخلاص، سبب جذب شخصیت‌های علمی و روحانی متعهدی چون شهید دکتر بهشتی، شهید مطهری، و شهید باهنر شد تا آنان نیز بخشی از وقت خود را به‌صورت افتخاری به تدریس در علوی اختصاص دهند. این امر، سطح علمی و مذهبی دبیرستان علوی را چنان ارتقا داد که از نظر قبولی در دانشگاه‌ها به ردیف نخست رسید و از یک مرکز آموزشی به کانون تربیت مبلغ و نیروی متعهد تبدیل شد.
آثار علمی-تربیتی
استاد روزبه عمر کوتاه خود را بیش از آنکه صرف تألیف کند، صرف تعلیم و تربیت نسل جوان کرد؛ ازاین‌رو کثیرالتألیف نبود. با این حال، معدود آثار باقی‌مانده از وی، حاصل تجربه عملی او در عرصه آموزش است:
عربی آسان (دو جلد): کتابی در صرف و نحو که با همکاری سیدکاظم موسوی برای درس عربی دبیرستان علوی تألیف شد و به‌دلیل استفاده از شیوه‌های نوین، به‌سرعت در مدارس اسلامی جای خود را باز کرد.
روش آسان در تعلیم قرآن: دیگر اثر مشترک با سیدکاظم موسوی.
خداشناسی: این کتاب را در سال‌های پایانی عمرش تدوین و در پایه‌های آخر دبیرستان تدریس کرد که پس از وفات ایشان منتشر شد و نمایانگر پیوند عمیق او میان فیزیک و فلسفه در بستر نگاه توحیدی بود.
اگرچه استاد روزبه در قامت یک روحانی سنتی نبود، اما فردی آگاه به زمان و مقتضیات روزگار بود و مبارزات خود را از مسیر تربیتی هدایت می‌کرد. سابقه مبارزاتی او به سال ۱۳۲۴ شمسی در زنجان بازمی‌گردد که به‌دلیل اعتقادات راسخ دینی، توسط دموکرات‌ها به زندان افتاد و حتی تا مرز اعدام پیش رفت.
در برابر پهلوی، او هرگز به‌طور علنی در صف فعالان سیاسی شناخته نمی‌شد، اما مخالفت او آشکار بود. او تا جایی که ممکن بود از اجرای دستورات رژیم، مانند نصب عکس شاه در مدرسه، خودداری می‌کرد. هجوم مکرر ساواک به مدرسه علوی گواه بر فعالیت‌های تربیتی ضد استبدادی او بود. دیدگاه استاد این بود که اگر مدرسه علوی بسته شود، هر یک از شاگردان تربیت‌شده در آن، خود یک مدرسه علوی خواهند بود و این نشان می‌دهد که او تربیت نسلی آگاه را بر حفظ ساختمان و تشکیلات ظاهری ترجیح می‌داد.
میراث یک عمر آموزگاری مخلصانه
کارنامه علمی و عملی استاد رضا روزبه تصویری از یک دانشمند فیزیک را به نمایش می‌گذارد که با آگاهی کامل از علوم روز، به‌عمد مسیر فلسفه و تربیت دینی را برگزید. او سرانجام در سال ۱۳۴۷ شمسی، در اثر تماس با تشعشعات رادیواکتیو در آزمایشگاه فیزیک، بیمار شد و پس از تحمل درد ناشی از سرطان، در ۲۱ آبان ۱۳۵۲ دار فانی را وداع گفت. فوت او نشانگر این حقیقت تلخ بود که او حتی برای انجام وظیفه علمی خود در آزمایشگاه، سلامتی خود را فدا کرد.
او با نماز آیت‌الله گلپایگانی در قبرستان نوی قم به خاک سپرده شد، اما میراث او در قالب نسل‌ها شاگردان متعهد و الگوی موفق مدرسه علوی باقی ماند. استاد روزبه با زندگی‌اش اثبات کرد که می‌توان در بالاترین سطح علمی مدرن، عمیق‌ترین باورهای دینی و فلسفی را در آغوش گرفت و رسالت خویش را در خدمت به خلق، و در حوزه تأثیرگذار تعلیم و تربیت، جستجو کرد. او حقیقتاً فیزیکدانی بود که آموزگاری را برگزید تا نسلی با علم و ایمان را تربیت کند.
