به گزارش همشهری آنلاین با تصویب پروژه توانمندسازی و کارآفرینی زنان عشایر حامل میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی را به‌عنوان گامی پیشرو در مسیر توسعه فرهنگی، سلسله نشست‌هایی هدف آن تقویت نقش جوامع محلی، گردآوری و انتقال دانش زیسته، و پیوند دوباره میان سیاست‌گذاری و فرهنگ آغاز شده‌است.
قائم‌مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور در این نشست با اشاره به جایگاه ویژه زنان عشایر، آنان را نه فقط حافظان زبان، هنر و آیین، بلکه ستون‌های ناپیدای زیست‌پذیری جوامع عشایری دانست و گفت: «زنان عشایر عنصری تعیین‌کننده در پایداری اجتماعی و اقتصادی هستند. توسعه پایدار از درون فرهنگ و از دل جوامع زنده می‌روید. زمان آن رسیده است که دانش بومی و خرد اقلیمی در کنار علم نوین در قلب برنامه‌های توسعه و سیاست‌گذاری فرهنگی کشور جای گیرد. میراث زنده عشایر نه تنها بخشی از گذشته، بلکه راهنمای آینده است؛ آینده‌ای که در آن، زیستن در توازن با طبیعت، هم‌پای پیشرفت، ارزشمندترین میراث ما برای فرزندان‌مان خواهد بود. به دنبال ایجاد یک شبکه بین‌المللی برای تبادل تجارب و دانش بومی، زمینه همکاری‌های فرامرزی و یادگیری متقابل هستیم تا زنان حامل میراث فرهنگی ناملموس بتوانند صدای خود را در مقیاس منطقه‌ای و جهانی بلندتر کنند و الگویی الهام‌بخش برای پایداری فرهنگی و معیشتی جوامع محلی باشند.»
علی دارابی ادامه داد: «امیدوارم بتوانیم در مانایی، پویایی و بالندگی جامعه عشایری با تاکید بر زنان عشایر و توسعه مهارت‌ها، حرف و ایجاد اشتغال و در یک کلمه نقش آنان در پایداری نظام تولید و سبک زندگی و نقش محوری آنان در کانون خانواده را به درستی شناسیم و به سهم خود صیانت و پاسداری کنیم.»
بازشناسی خرد زیسته مردم عشایر در توسعه پایدار
رئیس مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی گفت: «مروری بر مطالعات کوچ‌نشینی و عشایر ایران مرور آیینی است برای بازشناسی خرد زیسته مردمانی که هزاران سال پیش تا کنون، قبل از آنکه واژه پایداری در ادبیات توسعه معنا یابد، آن را در جان خویش زندگی کرده‌اند. کوچ‌نشینی، حرکت، اما در آن تاملی ژرف نهفته است. سفر است اما به سوی ماندگاری است. کوچ همان پیوند جاودانه انسان با اقلیم و همان گفتگوی دیرینه‌ای است که از زاگرس تا البرز، از سبزه‌زارهای خراسان تا دشت‌های فارس نسل به نسل تکرار شده و هنوز جاری است.»
آتوسا مومنی ادامه داد: «عشایر ایران وارثان خرد اقلیمی هستند. میان خاک و آسمان، میان فصل و راه، سازگاری را شناخته و آن را به آیین زندگی بدل کرده‌اند. دانش بومی آنان همواره چراغی بوده برای زیستن متوازن با زمین. امروز جهان در برابر چالش‌های اقلیمی ایستاده است و دانش عشایر خود پاسخی است به پرسش این زمان چگونه می‌توان در دل تغییر پایدار ماند.»
پیام دبیر کنوانسیون ۲۰۰۳ یونسکو
فومیکو اوهیناتا، دبیر کنوانسیون ۲۰۰۳ یونسکو در پیام خود برای این نشست گفت: «میراث فرهنگی مربوط به کوچ نشینی و دامداری، چه در قالب مهارت‌های موسیقی یا صنایع دستی، بخشی غنی و پویا از میراث فرهنگی آسیای غربی و مرکزی است. منطقه‌ای که از دیرباز چهارراه تمدن‌ها بوده است. حتی در جهانی که با شتاب به سوی شهرنشینی پیش می‌رود، سنت‌های کوچ نشینی همچون تخیل و ستایش ما را برمی‌انگیزند. این میراث دیرینه سرچشمه از همبستگی و مایه غرور ملی برای کشورهای گوناگون این پهنه مشرق زمین سرفراز است. افزون بر این می‌دانیم که دانش‌ها و سنت‌های زیسته عشایری و شبانی نقشی اساسی در پاسخ به چالش‌های توسعه پایدار از جمله معیشت و امنیت غذایی ایفا می‌کنند. تا آنجا که سازمان ملل متحد سال ۲۰۲۶ را به عنوان سال بین‌المللی مراتب و جوامع شبان معرفی کرده است. با این حال همانگونه که در مورد اشکال میراث زنده صادق است حاملان و کنشگران این میراث نیز با چالش‌هایی روبه رو هستند به ویژه در زمینه سازگاری روش‌های انتقال دانش و مهارت‌هایشان با شیوه‌های نوین زندگی امروز به ویژه در زمینه سازگاری روش‌های انتقال. ما خرسندیم که می‌بینیم مرکز میراث ناموس تهران با برگزاری این نشست و کارگاه تخصصی گامی ارزشمند در مسیر پاسداری از این میراث گران سنگ برداشته است. در سال ۲۰۲۳ ما یادداشت راهنمای ابعاد اقتصادی پاسداری از میراث ناملموس را به کمیته بین دولتیوانسیون ارائه کردیم و هدف از این سند پرداختن به چالش‌هایی است که جوامع در ایجاد تعادل تعادل میان پرهیز از تجاری‌سازی تجاری‌سازی‌های افراطی و سوءاستفاده فرهنگی از یک سو و دستیابی به منافع عادلانه و پایدار است. در میان آنان زنان نقش بنیادین ایفا می‌کنند زنانی که در بسیاری از جوامع همزمان با تامین معیشت خانواده‌های خود دانش‌ها فنون و آیین‌های فرهنگی را به نسل‌های آینده منتقل می‌کند.»
فرهنگ عشایر راهگشاست
معاون فرهنگی اجتماعی معاون اول ریاست جمهوری نیز در این نشست با اشاره به اینکه در مدارس عشایری بهمن بیگی تحصیل کرده‌است، گفت: «عشایر را نه فقط به عنوان یک گروهی که سبک زندگی غیر ثابت دارند، بلکه به عنوان جمعیتی که پیوند خونی، تعلقات ملی، تعلقات فرهنگی و تعلقات عاطفی با یکدیگر دارند، ببینیم و بدانیم که عشایر حافظ یک فرهنگ هستند.»
سید ضیا هاشمی با اشاره به اینکه، شهری شدن نتوانسته در تعامل و پیوند و رابطه معقولی که عشایر با طبیعت دارند، خللی ایجاد کند، افزود: «به همین دلیل است که فرهنگ عشایر برای ما راهگشا، الهام‌بخش و نجات‌بخش است زیرا عشایر در پیوند مستقیم با طبیعت حافظ طبیعت هستند. هنر عشایر در پوشاک، خوراک، ترانه‌ها و موسیقی، متل‌ها و افسانه‌ها و قصه‌ها روایتگر میراث فرهنگی ناملموسی است که ما از آن متاثر هستیم. این سرمایه غنی امروز هم می‌تواند معیشت ساز و اقتصاد پرداز باشد، به شرطی که نگاه درست داشته باشیم.»
هاشمی پیشنهادهای خود را چنین ادامه داد: «در سطح جهانی، دیپلماسی فرهنگی در حوزه عشایر جریان‌ساز باشد. دوم اینکه برای بهره گیری از فرهنگ و تاثیرپذیری از این فرهنگ ناملموس در تعامل با دانشگاه باشیم و مهارت‌های کارآفرینی را تقویت کنیم.»
مهارت‌های کارآفرینی عشایر
معاون صنایع دستی وزیر میراث فرهنگی، گردشگردی و صنایع دستی در این نشست صحبت‌های خود را با مفهوم توسعه پایدار آغاز کرد و گفت: «توسعه در دنیای امروز بر سه پایه رفاه، رضایت و معنا استوار است. جامعه عشایری ما هم رفاه دارد چون می‌داند با خشم طبیعت چطور برخورد کند، هم رضایت دارد، چون در چینش اجتماعی هر فردی جای خودش رو دارد و هم معنا دارد. از عروسکی که کودک عشایر در آغوش دارد تا چهارقدی که زن عشایر بر سر دارد گرفته تا پوشاک و ابزار.»
مریم جلالی افزود: «به مهارت‌های کارآفرینی می‌رسیم و می‌بینیم که کودک عشیره با مهارت به دنیا می‌آید. چشم که باز می‌کند از طبیعت یاد می‌گیرد. زنان، آموزگاران پایداری و مهارت آموزی در ایل محسوب می‌شوند. از گلیم و چادر شب بافی وسیاه چادر بافی تا درست کردن لبنیات و خوراک. ما دانش بنیانی‌ترین اتفاقات را در زیر سیاه چادرها و رنگرزی‌ها زیست کردیم.»
جلالی، زنان عشایر را ستون خیمه امید عنوان کرد و ادامه داد: «زنان عشایر مولد امید، عشق و عاطفه هستند. از زن عشایر فارغ از تمام شعارهای مدرنیته زندگی می‌کند، نقش آفرینی و تولید می‌کند. زنان به عنوان رکن توسعه در ایل عشایر، بینش، نگرش، کنش و منش به همراه دارند.»
