به گزارش همشهری آنلاین، آواز محلی «نیتوانم پِر» مربوط به شهرستان‌های ملکشاهی و مهران، فنون سنتی برداشت «قارچ وحشی» و باورهای مرتبط با آن در سراسر استان، اسطوره کُردی «داڵگ وهار» همراه با مناسک و باورهای مرتبط، مهارت سنتی بستن سربند (سَروَن) کلهری و کاربردهای آن در ایوان، چوار، چرداول و شهر ایلام، اسطوره کُردی «شاماران» و نذرهای مرتبط با آن و مراسم سنتی «شیلی‌میلی» ۶ آثار ناملموس ثبت شده ایلام هستند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایلام در این باره به همشهری می‌گوید: «ایلام از جمله استان‌های غنی ایران در حوزه میراث فرهنگی است و به ویژه در زمینه آثار ناملموس ظرفیت‌های فراوانی دارد.» به گفته فرزاد شریفی، شاماران موجودی افسانه‌ای نیمه‌مار و نیمه‌انسان (زن) و نماد دانایی و زایش و تولد و در میان قوم کرد از جایگاهی مهم و معتبر و تاریخی برخوردار است.
مدیرکل میراث فرهنگی ایلام عنوان می‌کند: «آیین مرتبط با اسطوره کردی شاماران با مراسم خاصی همراه و نشان‌دهنده باورها و فرهنگ مردم منطقه است.»
شاماران یا شاهماران نماد زایایی، برکت و دانایی است. بعضی از مردمان کرد معتقدند که شاهماران سبب موفقیت و بهروزی آنان می‌گردد. بدین جهت با نقاشی‌هایی از شاهماران دیوار خانه‌هایشان را تزئین و تصویری از آن را در اتاق خواب دختران برای بخت‌گشایی و نگهبانی آویزان می‌کنند. این موجود در تصاویری که هم‌اکنون بازنمایی‌هایی از آن در مناطق مختلف کردستان ایران، ترکیه، سوریه و عراق به صورت نقاشی، مجسمه، هنر روی پارچه و گلدوزی و غیره یافت می‌شود، در هیبت نیم زن و نیم مار ترسیم شده‌است یعنی انسان مار.
مدیرکل میراث فرهنگی ایلام در ادامه می‌گوید: «سنت بستن سربند نیز که به ثبت ملی رسیده، مشابهت‌هایی با گیلان غرب، اسلام‌آباد، سر پل ذهاب، ماهیدشت و قصرشیرین در کرمانشاه دارد.»
مهارت سنتی بستن سربند «سرون» ویژه زنان کُرد و کُردزبانان ایل کلهر در شهرستان‌های ایوان، چوار، چرداول و ایلام استان ایلام و نیز بخش‌هایی از استان کرمانشاه چند هزار سال قدمت دارد؛ دستار یا سربند در لباس‌های سرزمین ایران از دوره مادها و هخامنشیان به کار می‌رفته است. در میان فرهنگ ایل کلهر نیز این سربند با نام «سرون» یا «سروَن» شناخته می‌شود و زنان آن قوم در مناطق غرب کشور از این پوشش استفاده می‌کنند.
این سربند رنگی برای زنان کرد و لک غرب ایران نمادی از هویت محلی و انس با طبیعت به شمار می‌رود.
همچنین داڵگ اول وهار، مادری اسطوره‌ای است که با آمدنش بهار را با خود می‌آورد و مردم به شکرانه آمدن بهار آشی تهیه می‌کنند و سهم او را کنار می‌گذارند و معتقد هستند که او به همه خانه‌ها سر می‌زند و از آشی که باب میلش باشد می‌خورد و باعث رزق و روزی آن خانه می‌شود.
حضور مادر اول بهار و سر زدن او به خانه‌ها در شب اتفاق می‌افتد و کاسه‌ای که سهمش است کنار گذاشته می‌شود اگر روز بعد کاسه دست خورده باشد اهالی آن خانه اعتقاد پیدا می‌کنند مادر اول بهار امشب به خانه آنها سر زده و سالی پر از رزق و روزی پیش رو دارند.
تاکنون در ایلام بیشتر از ۹۹۳ اثر شامل آثار طبیعی، تاریخی، ملموس و ناملموس در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفته است.
فرزاد شریفی می‌گوید: «هدف اصلی ما حفاظت و احیای میراث فرهنگی استان است. بسیاری از این آیین‌ها و سنت‌ها در معرض فراموشی قرار دارند و ثبت ملی آنها می‌تواند موجب ماندگاری و توجه بیشتر به این میراث ارزشمند شود.»
او ادامه می‌دهد: «با توجه به نقش ایلام در دوران دفاع مقدس، تلاش داریم آثار مرتبط با این حوزه را نیز در فهرست آثار ملی ثبت کنیم، زیرا میراث معنوی و فرهنگی آن دوران بخشی مهم از هویت تاریخی استان محسوب می‌شود.»
بیشتر بخوانید:
