خبرگزاری مهر، گروه استانها: سالار فرهنگی‌آبریز، عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات پنبه کشور، براساس اطلاعات جدید نمایه استنادی اسکوپوس، در فهرست دو درصد دانشمندان برتر دنیا قرار گرفته است.
بر اساس آمار منتشر شده در سال ۲۰۲۴ به استناد آخرین ارزیابی صورت گرفته توسط پایگاه استنادی اسکوپوس و مؤسسه الزویر که با همکاری دانشگاه استنفورد انجام شده است، سالار فرهنگی آبریز، پژوهشگر و دانشمند حوزه کشاورزی از استان گلستان در فهرست ۲ درصد برتر دانشمندان دنیا قرار دارد.
دانشگاه استنفورد «Stanford University » برترین دانشگاه جهان بر اساس آمار مؤسسه‌های QS و TIMES در چندین سال متوالی است. همچنین پایگاه اسکوپوس Scopus وابسته به ناشر الزویر، بزرگترین پایگاه نمایه‌های استنادی جهان بوده و ابزار مناسبی برای پژوهشگران در حوزه‌های مختلف است که میزان استنادات مقاله‌ها و کتاب‌ها به همراه متن آنها را در اختیار قرار می‌دهد. در همین راستا استخراج فهرست دانشمندان ۲ درصد برتر دنیا که بر اساس داده‌های پایگاه علمی اسکوپوس که با همکاری دانشگاه استنفورد استخراج شده است با توجه شاخص‌های متعددی از جمله تعداد مقالات تألیفی، ارجاعات، استنادها و سایر شاخص‌های علمی صورت می‌گیرد.
عوامل متعددی در تعیین این فهرست از جمله تعداد مقالات، تعداد ارجاعات صورت گرفته به مقالات، شاخص H یا H-index که یک مقیاس عددی است و نشان دهنده عملکرد مؤثر یک محقق است، شاخص «سایت اسکور» sitescore که توسط این شاخص میانگین استناداتی که مقالات منتشر شده در یک موضوع بدست آورده‌اند را اندازه‌گیری می‌کنند و درصد آن نشان دهنده نسبت پایداری یک مقاله یا نشریه در حوزه موضوعی آن است و در نهایت ترکیبی از معیارهاست و بر اساس معیار دانشگاه استنفورد محاسبه می‌شود.
لازم به ذکر است که پایگاه اسکوپوس و مؤسسه الزویر تمامی تولیدات دانشگاهی را در ۲۲ رشته تقسیم‌بندی می‌کنند و در هر رشته دو درصد برتر دانشمندان دنیا اعلام می‌شوند.
در همین زمینه به سراغ این پژوهشگر و محقق رفته و با او درباره کاهش سطح زیرکشت پنبه و دلایل این کاهش، موانع موجود و راهکارهای احیای جایگاه پنبه در گلستان به گفتگو پرداخته‌ایم.
* همانطور که مستحضرید گلستان روزگاری یکی از مهم‌ترین قطب‌های کشت پنبه در کشور بود و محصول «طلای سفید» نقش اقتصادی و تاریخی ویژه‌ای در کشاورزی استان داش اما در حال حاضر مهم‌ترین عوامل کاهش دوباره سطح کشت این محصول در استان را چه می‌دانید؟
مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی، فنی و اقلیمی در کنار هم نقش‌آفرین بوده‌اند. از بعد اقتصادی، نوسانات قیمت و افزایش هزینه‌های تولید تأثیرگذار بوده؛ از نظر فنی، مشکلات توزیع نهاده‌ها و برخی نارسایی‌های مدیریتی مزارع مطرح است؛ و از منظر اقلیمی، کاهش بارش‌ها و نوسان رطوبت، نیاز آبی پنبه را تحت فشار قرار داده است. هیچ‌کدام از این عوامل به‌تنهایی تعیین‌کننده نبوده و اثر همزمان آنها سطح زیرکشت را کاهش داده است.
* آیا کاهش قیمت خرید تضمینی یا تأخیر در پرداخت‌ها در تصمیم کشاورزان تأثیر گذاشته است؟
اگرچه قیمت خرید تضمینی نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته و حمایت دولت مشهود است، اما تأخیر در اعلام و پرداخت‌ها همچنان بر تصمیم‌گیری کشاورزان تأثیر دارد. ابهام در پرداخت و زمان تسویه می‌تواند انگیزه کشاورزان را برای انتخاب پنبه کاهش دهد.
*وضعیت تأمین بذر، کود و سم برای پنبه‌کاران چگونه بود و آیا کمبود نهاده‌ها اثرگذار بوده است؟
تأمین بذر در کشور و استان گلستان مطلوب بوده و کود و سم نیز در اولویت تأمین قرار داشته است. هرچند موجودی کافی گزارش شده، اما اشکالات توزیعی در برخی مناطق می‌تواند سهم محدودی در افت کشت داشته باشد.
*برنامه دستگاه‌های مسئول برای جلوگیری از افت دوباره کشت چه بوده و چرا نتیجه لازم را نداشته است؟
اقداماتی مانند اعطای تسهیلات مکانیزاسیون، توزیع بذر اصلاح‌شده و حمایت از خرید تضمینی انجام شده است، اما عواملی مانند خشکسالی شدید و شرایط اقتصادی اثرگذاری این سیاست‌ها را کاهش داده است. تداوم حمایت‌ها می‌تواند در سال‌های آینده اثر بیشتری داشته باشد.
* میزان تحقق وعده‌های حمایتی دولت (تسهیلات، بیمه، خرید تضمینی) در سال جاری چقدر بوده است؟
خرید تضمینی بیش از ۴۴۷ تن وش پنبه و تسویه کامل مطالبات نشان‌دهنده تحقق بخش مهمی از وعده‌هاست. با این حال، فرآیندهای اداری زمان‌بر، تأخیر در برخی تسهیلات و پوشش ناکامل بیمه، اثربخشی حمایت‌ها را کاهش داده است.
*آیا بازنگری در سیاست‌های حمایتی پنبه در گلستان ضروری است؟
بازنگری ضروری است و محورهای کلیدی آن شامل اصلاح مکانیسم تضمین قیمت و تضمین پرداخت، توزیع سریع نهاده‌ها، تقویت بیمه و افزایش خدمات فنی و آموزشی است.
* آیا هزینه‌های تولید پنبه نسبت به سال گذشته افزایش داشته است؟
هزینه‌ها ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش داشته، به‌ویژه در بخش برداشت و نهاده‌ها، که دلیل اصلی آن تورم عمومی و نیاز به مکانیزاسیون است.
*سودآوری پنبه نسبت به محصولات رقیب چه تغییری کرده است؟
سودآوری پنبه نسبت به گندم، کلزا و سویا کاهش نسبی داشته است؛ محصولات رقیب با هزینه کمتر و بازار مطمئن‌تر، کشاورزان را به تغییر الگوی کشت سوق داده‌اند.
* وضعیت بیمه محصول پنبه چگونه بوده و آیا این موضوع انگیزه کشاورزان را کم کرده است؟
بیمه وجود دارد اما فرآیند ارزیابی و پرداخت خسارت گاه طولانی و غیرهم‌سطح با میزان خسارت است. این باعث کاهش اعتماد کشاورزان به بیمه شده است، هرچند در سال‌های اخیر پرداخت‌ها نسبت به گذشته منظم‌تر شده است.
* با ادامه روند فعلی، پیش‌بینی شما از وضعیت کشت پنبه در سال آینده چیست؟
احتمال کاهش بیشتر یا تثبیت در سطح پایین وجود دارد، مگر اینکه حمایت‌های هدفمند در حوزه قیمت تضمینی، نهاده‌ها و بیمه اجرا شود.
* برای بازگشت پنبه به جایگاه «طلای سفید» چه باید کرد؟
اقدامات کوتاه‌مدت را شامل تضمین پرداخت، تأمین نهاده، تسهیلات فوری و آموزش فنی می‌داند و اقدامات بلندمدت را شامل سرمایه‌گذاری در تحقیقات، توسعه صنایع پایین‌دستی، اصلاح بیمه و سیاست‌گذاری پایدار می‌داند.
* آیا برنامه‌ای برای توسعه صنایع فراوری و ایجاد زنجیره ارزش پنبه وجود دارد؟
طرح‌هایی وجود دارد اما برای عملیاتی شدن نیازمند سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و هماهنگی بین‌دستگاهی است. تقویت زنجیره ارزش، انگیزه کشت را افزایش می‌دهد.
* نقش تغییرات آب‌وهوایی در کاهش سطح کشت چقدر بوده است؟
تغییرات الگوی بارش، تنش آبی و خشکسالی در دوره‌های حساس رشد پنبه، اثر قابل توجهی بر کاهش سطح زیرکشت داشته است.
* وضعیت ماشین‌آلات برداشت و هزینه اجاره کمباین در سال جاری چگونه بوده است؟
افزایش هزینه‌های مکانیزاسیون و کمبود ماشین‌آلات تخصصی برداشت در برخی نقاط، به‌ویژه برای کشاورزان با توان مالی کمتر، مانع توسعه کشت شده است.
* آیا بذرهای اصلاح‌شده و مقاوم به خشکی در دسترس کشاورزان بوده است؟
اعداد اصلاح‌شده در دسترس بوده‌اند اما میزان آگاهی و دسترسی در همه مناطق یکنواخت نیست. تقویت شبکه توزیع بذر و آموزش می‌تواند اثربخشی این ارقام را افزایش دهد.
