همشهری آنلاین - سیدسروش طباطبایی‌پور: باید پذیرفت حال کتاب در کشور ادب‌دوستی مثل سرزمین ما خیلی خوب نیست. کودکان که عشق کتابند؛ اما اختیارشان دست خودشان نیست و اگر والدینشان در سبد خانوار، جایی برای کتاب ببینند که هیچ، وگرنه کتاب بی‌کتاب!
نوجوان‌ها و جوان‌ها هم از بد حادثه، بیشتر مجبورند برای کتاب‌های درسی و دانشگاهی وقت بگذارند و فرصت چندانی برای مطالعه آزاد ندارند. بزرگ‌ترها هم از صبح تا شام برای کسب روزی حلال تلاش می‌کنند و معمولا فرصتی برای مطالعه نخواهند یافت. می‌ماند گروهی اندک از میان تمام گروه‌های سنی که عشق کتابند و اگر کتاب خونشان بیفتد و شبی را بی‌کتاب به صبح برسانند، قالب تهی می‌کنند و روحشان از جانشان پر می‌کشد!
بیشتر بخوانید:
کتابفروشی های خاص تهران را بشناسید
یکی از پاتوق‌های کتاب‌خورها در طول تاریخ ایران با توجه به شرایط گوناگون، کتابخانه‌های عمومی بوده است؛ به‌خصوص از سال ۱۳۱۶ شمسی و با افتتاح کتابخانه ملی ایران! کتابخانه‌های عمومی مکانی امن و امان و دنج بودند و هستند که می‌توانی در آن ساعت‌ها خلوت کنی و در فضایی نفس بکشی که هم‌کیشان تو یعنی دیگر کتاب‌خورها هم حضور دارند و نفس می‌کشند.
اما معماری برخی از این کتابخانه‌های عمومی کشور، آنقدر خاص و چشم‌نوازند که حال مطالعه را برای مهمانانش چند برابر می‌کنند. در اینجا و در هفته کتاب، به برخی از خاص‌ترین کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی از حیث معماری سری می‌زنیم و روایتی کوتاه از معماری کتابخانه‌های ایران
- کتابخانه ملی
پس از تاسیس مدرسه دارالفنون در تهران در سال ۱۲۴۳ کتابخانه کوچکی در آن مدرسه شکل گرفت که بعدها هسته اولیه مجموعه کتابخانه ملی ایران به‌حساب آمد. نخستین ساختمان این کتابخانه در سال ۱۳۱۶در خیابان فردوسی بازگشایی شد و ساختمان جدید از سال ۱۳۸۳در جوار بزرگراه حقانی افتتاح گردید. معماری این ساختمان به سبک معماری مدرن به شکل پلکانی و هرمی با یادآوری معماری ایرانی است و فضاهای اصلی و تالارهای مطالعه نورگیری مناسب و خوبی دارد.
- کتابخانه ملی کرمان
در کرمان، یکی از متفاوت‌ترین کتابخانه‌های دنیا وجود دارد. ساختمان زیبا و چشم‌نواز کتابخانه ملی کرمان مربوط به دوره اول پهلوی است که درواقع یک کارخانه ریسندگی بود و حدود یک قرن پیش بنا شده که حالا با سلیقه و زیبایی خاصی به کتابخانه تبدیل شده است. این کتابخانه عمومی در تاریخ ۳۰ شهریور ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۴۱۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است.
- کتابخانه دانشگاه سمنان
کتابخانه ساختمان مرکزی دانشگاه سمنان، ساختمانی با معماری مدرن که شکستگی‌ها و تورفتگی‌هایش، چشم‌نواز است و شیشه‌های مثلثی و تیره‌اش، فضای خنکی را در شهر گرمسیر سمنان برای اهل مطالعه ایجاد می‌کند. طراحی ساختمان با هدف کاهش تابش مستقیم خورشید و ایجاد تهویه طبیعی انجام شده است. استفاده از مصالح بومی و رنگ‌های خنثی نیز برای هماهنگی با محیط کویری منطقه قابل توجه است.
- کتابخانه عمومی جندی‌شاپور در ایرانمال تهران
کتابخانه جندی‌شاپور در مجموعه ایرانمال تهران یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین کتابخانه‌های عمومی کشور است که با الهام از معماری کلاسیک اروپایی و کتابخانه‌های باروک اروپا با سقف‌های بلند، قفسه‌های چوبی، نورپردازی هنری و نقاشی‌های دیواری طراحی شده است. این کتابخانه یکی از معدود نمونه‌هایی است که به‌عنوان جاذبه گردشگری فرهنگی هم شناخته می‌شود و بازدیدکنندگان برای تماشای معماری آن نیز مراجعه می‌کنند.
- کتابخانه عمومی پارک‌شهر تهران
کتابخانه عمومی پارک شهر تهران در سال ۱۳۴۰ تأسیس شد و با زیربنای ۲۸۳۰ مترمربع، یکی از نخستین کتابخانه‌های عمومی مدرن شهر تهران است. معماری آن تلفیقی از فضای سبز شهری در بوستان پارک‌شهر است با دنیای کتاب که به اهالی مطالعه، حسی پر از طراوت و سبزی می‌بخشد. سالن مطالعه این بنا با حداکثر نور طبیعی و فضای مطالعه مجزا است که بسیاری از طرفدارانش بچه‌های پشت‌کنکوری هستند.
- کتابخانه عمومی شهید آیت‌الله دستغیب (کتابخانه ملی پارس)
کتابخانه شهید دستغیب شیراز در سال ۱۳۲۷ تاسیس و پس از بازسازی در اردیبهشت ۱۴۰۳ مجدد بازگشایی شد. واقع‌شدن در بافت تاریخی شیراز در نزدیکی ارگ کریمخانی و بازار و حمام وکیل و سبک معماری هماهنگ با این بناها از ویژگی‌های این بنا است. کتابخانه با حیاطی پوشیده از درختان کهن و مسیرهای سنگفرش‌شده فضایی آرام و دلنشین را برای مراجعه‌کنندگان فراهم می‌کند.
- کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد
ساختمان این کتابخانه عمومی در جوار حرم مطهر امام هشتم(ع) ساخته شده که با تلفیق معماری اسلامی و مدرن، فضایی باشکوه و معنوی خلق کرده است. نمای بیرونی آن با قوس‌های اسلامی، سنگ‌های روشن، جلوه‌ای از هنر ایرانی را به نمایش می‌گذارد و فضای داخلی آن با سقف‌های بلند، نور طبیعی و تزیینات هنری، محیطی آرام و الهام‌بخش برای مطالعه فراهم می‌سازد. این کتابخانه نمادی از شکوه دانش در قلب جهان اسلام است.
- کتابخانه عمومی مرکزی یزد
ساختمان جدید کتابخانه مرکزی یزد در دهه ۱۳۹۰ شمسی افتتاح شد. این بنا با الهام از معماری سنتی این شهر به‌ویژه بادگیرها و قوس‌های ایرانی طراحی شده و در عین حال از عناصر مدرن مانند نورگیرهای سقفی، فضاهای باز و تهویه طبیعی بهره می‌برد. نمای آجری، حیاط مرکزی، و استفاده از مصالح بومی، هویت اقلیمی و فرهنگی یزد را در کالبدی معاصر بازتاب می‌دهد.
