خبرگزاری مهر- گروه استانها: استفاده از آلات موسیقی در آرامستان‌های قزوین طی سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های جدی فرهنگی و اجتماعی استان تبدیل شده؛ موضوعی که با وجود تذکرات متعدد دستگاه‌های نظارتی و اعتراض گسترده شهروندان همچنان ادامه دارد و برخورد مؤثری با آن صورت نگرفته است.
در سال‌های گذشته استفاده برخی مداحان از آلات موسیقی در مراسم تشییع و خاکسپاری در آرامستان‌های قزوین، موجب واکنش‌های متعدد از سوی جامعه مذهبی، خانواده‌های داغدار و علاقه‌مندان به حفظ شأن اماکن متبرکه شده است و بسیاری از شهروندان این اقدام را مغایر با حرمت شرعی و عرفی مراسم سوگواری دانسته و از نهادهای مسئول خواسته‌اند جلوی آن را بگیرند.
تکلیف وزارت کشور در سال ۱۴۰۰ به شهرداری‌ها
مدیرکل حراست و پدافند غیرعامل وزارت کشور در سال ۱۴۰۰ طی ابلاغیه‌ای، تمامی شهرداری‌ها را موظف کرد نسبت به ممانعت از استفاده از ساز در آرامستان‌ها اقدام کرده و گزارش اجرای این تکلیف را به‌صورت مستمر ارائه دهند. در این ابلاغیه، بر ضرورت پاسداشت حرمت اموات، آرامش بازماندگان و حفظ ارزش‌های فرهنگی و دینی جامعه تأکید شده بود.
تأکید دستگاه قضائی؛ آرامستان محل اجرای موسیقی نیست
این موضوع به حدی مورد توجه قرار گرفت که علی فولیان، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان قزوین اردیبهشت ۱۴۰۲ در جلسه «بررسی روند ساماندهی آرامستان های قزوین» به ترویج این رفتار هشدار داد و با انتقاد از برخی مداحانی که بدون رعایت حرمت مراسم از سازهای ضربی و بادی استفاده می‌کنند، اعلام کرده بود: این وضع زیبنده دارالمومنین نیست و باید همه برای اصلاح این وضعیت کمک کنیم.
فولیان با بیان اینکه برخی مداحان شناخت دقیقی از جایگاه خود ندارند، تصریح کرد: پذیرفتنی نیست در برگزاری مراسم ترحیم شاهد استفاده از آلات موسیقی باشیم و این رفتار اساساً خلاف شرع و خلاف شأن مداحی و در تضاد با حقوق عامه و به سخره گرفتن آموزه‌های دینی است.
مدیریت شهری باید قاطعانه وارد عمل شود
محمد نبوی، مداح برجسته قزوینی با انتقاد شدید از رواج این رفتار، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: در چندین نوبت اعلام کرده‌ام که این کار یک اقدام ضدفرهنگی و ضد اخلاقی است و متأسفانه افرادی که این رفتارها را انجام می‌دهند از فهم دینی و درک صحیح فرهنگی بی‌بهره‌اند و مسئولان نیز توجه کافی نشان نمی‌دهند.
وی با اشاره به نقش مدیریت شهری در برخورد با این موضوع افزود: این انتظار از شورای شهر و شهرداری وجود دارد که قاطعانه وارد عمل شوند و نباید به خاطر چند حرف از اجرای حق و جمع‌آوری این بی‌سامانی صرف‌نظر کنند.
این مداح برجسته اضافه کرد: موسیقی هیچ جایگاهی در آرامستان ندارد؛ نه در سنت ما بوده، نه در سیره بزرگان و باید این سوال را پرسید که کدام مرجع تقلید سفارش کرده که اموات را با موسیقی تشییع یا برای آنها مجلس بزرگداشت با موسیقی برگزار کنیم؟
وی ادامه داد: آرامستان، میدان عبرت است؛ مکانی که انسان باید در آن به یاد خدا، مرگ و قیامت بیفتد. آیا امروز چنین فضایی در آرامستان‌ها وجود دارد؟ قطعاً نه.
این مداح قزوینی با اشاره به آزار شهروندان هنگام زیارت قبور گفت: افرادی که برای خلوت، قرائت قرآن یا زیارت اهل قبور مراجعه می‌کنند، با سر و صدای موسیقی و بی‌تدبیری برخی مدیران از فضای معنوی دور می‌مانند. این رفتارها آرامش مردگان و زندگان را برهم می‌زند.
وی در بخش دیگری از گفت‌وگو تأکید کرد: کسانی که چنین مراسم‌هایی را برگزار می‌کنند به دنبال کسب درآمد بیشتر هستند. تعجب من از مسئولانی است که مدعی ارزش‌مداری‌اند، اما در عمل نسبت به ارزش‌ها بی‌تفاوت هستند و برای حاکم شدن آن قدمی برنمی‌دارند.
قانون وجود دارد اما اجرا نمی‌شود
مصطفی شهدوست، مداح برجسته دیگر استان قزوین نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به گستردگی این پدیده گفت: استفاده از آلات موسیقی خلاف سنت و مبانی دینی ما است و آرامستان محل مناسبی برای ایجاد چنین فضایی نیست.
وی با انتقاد از بی‌اثر ماندن قوانین موجود افزود: امروز استفاده از آلات موسیقی یک تخلف است اما اجرایی نمی‌شود و از طرفی قانون زمانی ارزش دارد که همه آن را اجرا کنند در غیر این صورت کارکرد خود را از دست خواهد داد.
شهدوست تأکید کرد: هرچند میزان استفاده از آلات موسیقی در آرامستان‌های قزوین کاهش یافته اما همین مقدار اندک نیز زیاد است و نباید وجود داشته باشد.
وی با اشاره به ضعف برخی تصمیمات گذشته تصریح کرد: شاید اگر در قانون‌گذاری دقت بیشتری صورت می‌گرفت امروز با چنین چالشی مواجه نبودیم. به‌عنوان مثال می‌توانستیم استفاده از «نی» را که حزن و سوز خاصی دارد بدون ایراد بدانیم اما چنین اقدامی انجام نشد.
این مداح مطرح قزوینی در پایان گفت: باید به سمت تدوین قانونی حرکت کنیم که ضمانت اجرایی داشته باشد تا این موضوع به‌صورت جدی ساماندهی شود.
ساماندهی موسیقی در آرامستان‌ها نیازمند همکاری نهادها و مطالبه‌گری مردم است
علی جلیلوند، دبیر جامعه ایمانی مشعر استان قزوین نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با تحلیل چرایی تداوم این پدیده اظهار داشت: مصوبات لازم در خصوص عدم استفاده از آلات موسیقی در آرامستان‌ها وجود دارد و دستگاه قضائی نیز قول همراهی داده است اما این موضوع یک مقوله بین‌دستگاهی است و نیازمند هم‌افزایی و همکاری بیشتر نهادهای مسئول است.
وی با اشاره به نقش محوری مدیریت شهری افزود: زمین بازی در اختیار شهرداری است و سایر نهادها نیز باید در کنار شهرداری قرار گیرند. کانون مداحان تنها می‌تواند مصوبات را پیگیری کند و بخش مهم اجرای کار بر عهده شهرداری است.
جلیلوند ادامه داد: شهرداری نیز به درستی عنوان می‌کند که به تنهایی قادر به ساماندهی کامل این وضعیت نیست. از سوی دیگر، کانون مداحان ابزار قانونی یا قوه قهریه لازم برای برخورد مستقیم با مداحان متخلف را ندارد.
این فعال مذهبی با تأکید بر نقش مردم در پیشبرد این مطالبه گفت: بخش مهمی از این مسئله به همراهی مردم بازمی‌گردد و مردم باید در نوک پیکان مطالبه‌گری باشند و خود خواستار عدم استفاده از موسیقی در آرامستان‌ها شوند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: این موضوع زمانی به نتیجه می‌رسد که همه دستگاه‌های متولی در کنار یکدیگر و با همراهی جدی مردم وارد میدان شوند.
جلیلوند در ادامه گفت: در چهار سال گذشته، کانون مداحان استان و شهرداری قزوین اقدامات خلاقانه و قدرتمندی در آرامستان‌ها اجرا کردند که موجب نظم‌بخشی، بهبود خدمات و جلب رضایت عمومی شد. این تجارب موفق نشان می‌دهد با برنامه‌ریزی درست و همکاری دستگاه‌ها می‌توان شرایط مطلوبی ایجاد کرد.
وی همچنین بر ضرورت تغییر مسیر برگزاری برخی مراسم‌ها تأکید کرد و افزود: مراسم عمومی و یادبودهایی که امروز در آرامستان‌ها برگزار می‌شود باید به سمت مساجد هدایت شود.
این مداح قزوینی تصریح کرد: مسجد محل طبیعی و مشروع چنین برنامه‌هایی است و این انتقال می‌تواند بسیاری از آسیب‌هایی را که اکنون در آرامستان‌ها مشاهده می‌شود به حداقل برساند.
در شرایطی که تأکید دستگاه قضائی، مصوبه وزارت کشور و حساسیت جامعه مذهبی بر ممنوعیت این رفتار کاملاً روشن است افکار عمومی انتظار دارد مجموعه مدیریت شهری و دستگاه‌های نظارتی با همکاری و برنامه‌ریزی دقیق، برخوردی مؤثر، مستمر و بدون استثنا با این پدیده داشته باشند تا آرامستان‌ها به جایگاه واقعی خود یعنی محل آرامش، احترام و رعایت حرمت اموات بازگردند.
