در شرایطی که بحث درباره بودجه در مجلس شورای اسلامی و در کابینه مسعود پزشکیان داغ است، هنوز مشخص نیست دولت چهاردهم چطور قرار است هزینه‌های اضافی را کاهش دهد یا با کدام سرمایه، هزینه‌های اضافی بودجه را تامین کند.
به گزارش فرارو، با توجه به این که بسیاری از تحلیلگران اقتصادی معتقدند کاهش هزینه‌های اضافی در ردیف‌های بودجه بسیار مهم است، سوال‌هایی در خصوص چگونگی کاهش هزینه‌ها و راهکارهای موجود در این مسیر مطرح است. دکتر مرتضی افقه، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه چمران اهواز در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده است:
مرتضی افقه به فرارو گفت: «متاسفانه پشت هر ردیف هزینه‌ای در بودجه، یک قدرت سیاسی، یک قدرت مذهبی، یک قدرت منطقه‌ای است. همچنین عده‌ای نان خور و وابسته به بودجه هستند که نمی‌گذراند ردیف‌های متعدد بودجه حذف شود. درواقع این افراد اجازه نمی‌دهند که ردیف‌های هزینه حذف شود. شاید بهتر باشد رئیس جمهور به جای تمرکز بر سالانه ۸ درصد رشد، بگوید سالانه ۱۰ ردیف هزینه اضافی، زائد و موازی را در بودجه حذف می‌کنیم.
درواقع بخشی از کسری بودجه باید به واسطه کاهش هزینه‌ها باید حذف شود، نه این که مدام به دنبال کسب درآمد باشیم. اشتباهی که از سال ۹۷ رخ داد این بود که تصور کردند که شاید کسری‌ها زود تمام می‌شود و به همین دلیل به دنبال حذف هزینه‌ها اضافی نرفتند و در نتیجه به اینجا رسیدیم. متاسفانه این رفتارها را هم در دولت آقای روحانی دیدیم و هم در دولت آقای رئیسی. حتی در دولت فعلی هم همین وضعیت است که به دنبال منابع درآمدی جایگزین می‌گردیم. حتی این منابع هم تمام شده‌اند.»
وی افزود: «دیگر نه ظرفیت استقراض از بانک مرکزی را داریم، نه اموال و شرکت دولتی قابل فروشی داریم که جایگزین کنیم و نه با این وضعیت تورم ۴۰ درصدی، کسی اوراق قرضه می‌خرد. این‌ها منابع درآمدی هستند که معمولا کسری بودجه را تامین می‌کنند. حتی کشورهای خارجی هم به ما وام نمی‌دهند. بنابراین، باید فکری برای ردیف‌های بودجه کرد. تازه اکنون آقای پزشکیان به فکر ردیف‌های هزینه افتاده است.
به هر حال، این موضوع به توان و حمایت بالایی نیاز دارد و دولت احتمالا در برابر قدرت‌های پشت هزینه‌های بودجه نمی‌تواند به تنهایی، وارد عمل شود. همانطور که برخی از بانک‌ها مدام دم از ورشکستگی می‌زنند اما چون قدرت‌های سیاسی یا دیگر قدرت‌ها پشتیبانشان هستند فکری به حالشان نمی‌شود. درباره بانک آینده هم فقط خداوند می‌داند که چه شد بالاخره تعیین تکلیف شد.»
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: «حتی با فرض حذف ردیف‌های هزینه و استفاده از منابع قابل استفاده، بالاخره، باید مشخص شود در بلندمدت چه برنامه‌ای داریم؟ تا چه زمانی قرار است در این فضا بمانیم؟ بالاخره قرار است با ۴۰ درصد تورم چه کنیم؟ هزینه‌های دولت هم مثل هزینه‌های مردم ۴۰ درصد افزایش پیدا می‌کند، بنابراین سال بعد هم به افزایش بودجه نیاز داریم. بودجه سال آینده را چه می‌کنیم؟ دیگر نه ردیف‌های حذفی باقی خواهد ماند و نه منابع درآمدی.
پس ما باید سرانجام به سمت این راهکار برویم که تحریم‌ها را برداشته و روابطمان را با جهان خارج بهبود ببخشیم و رونق تجاری داشته باشیم تا دولت هم بتواند مالیات بگیرد. بخش قابل توجهی از رونق فعالیت‌های اقتصادی، متکی به این موضوع است که تحریم‌ها برداشته شود. نمی‌توانیم تا ابد در تحریم بمانیم. در کوتاه مدت می‌توان ردیف‌های هزینه اضافی را حذف کرد اما این راهکار در بلندمدت جواب نمی‌دهد.»
وی افزود: «اما یک راهکار مهم دیگر هم داریم که مغفول مانده است. باید آن معافی‌های مالیاتی گسترده‌ای را که به بسیاری از نهادهای فرهنگی، مذهبی و زیارتی داده شده حذف کرد. بسیاری از این نهادها، درامدهای بالایی دارند و می‌توانند از طریق درآمدهای خود از پس هزینه‌ها بربیایند و نیازی به این حمایت گسترده و معافیت‌های مالیاتی ندارند.»
این اقتصاددان درباره شعار کوچک کردن دولت که از سوی رئیس جمهور نیز مطرح می‌شود گفت: «یک حرف نابخردانه و غیرعاقلانه‌ای که از زبان اقتصادخوانده‌ها به زبان سیاستمداران افتاده این است که دولت بزرگ است. این در حالیست که مشکل کشور ما بزرگ بودن دولت نیست. ناکارامد بودن دولت است. اخیرا یک پژوهشکده‌ای درست شده با عنوان «اندیشکده حکومت و کشورداری شهید رئیسی» اگر ما در شرایطی هستیم که باید ردیف‌های بودجه را کاهش داد، پس چرا یک اندیشکده یا موسسه جدید تاسیس می‌شود که باز هم نیاز به بودجه دارد؟
از نظر من، دولت بیش از آن که بزرگ باشد و نیاز به کوچک شدن داشته باشد، ناکارامد است. نظام انتخاب و استخدام در دولت بر اساس شایستگی‌های منتهی به پیشرفت و توسعه نیست و در نتیجه تمامی ساختارها با بهره وری پایین کار می‌کنند. وقتی بهره وری پایین است، مدام دستگاه‌های جدید می‌تراشند و اختراع می‌کنند که شاید از پس وظایف خود بربیایند. آن چه باید در ذهن رئیس جمهور اصلاح شود، کارآمد شدن دولت است نه کوچک کردن دولت. اصلا چطور می‌خواهند دولت را کوچک کنند؟ با ادغام وزارتخانه ها؟»
