به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مرکز دیپلماسی اقتصادی شبکه نخبگان ایران، در نشست تخصصی «نقش صنایع فرهنگی در توسعه دیپلماسی اقتصادی ایران» که با سخنرانی سید مجید امامی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا برگزار شد، ابعاد مختلف پیوند میان فرهنگ، اقتصاد و سیاست خارجی کشور مورد بررسی قرار گرفت. امامی در این نشست با تأکید بر اهمیت جایگاه صنایع خلاق در تقویت قدرت نرم و ظرفیت‌سازی برای حضور اقتصادی ایران در عرصه جهانی، خواستار بازنگری اساسی در رویکردهای سیاست‌گذاری فرهنگی و اقتصادی کشور شد.
در ابتدای این نشست، امامی با اشاره به تحولات جهانی و گذار نظام بین‌الملل به سوی چندقطبی شدن، بیان کرد که در چنین شرایطی، نقش دیپلماسی فرهنگی به عنوان ابزار مؤثر در گسترش منافع اقتصادی کشورها بیش از پیش اهمیت یافته است.
وی با تأکید بر اینکه «فرهنگ نه تنها زمینه‌ساز دیپلماسی است، بلکه خود نوعی سرمایه اقتصادی و قدرت‌ساز محسوب می‌شود»، افزود: صنایع فرهنگی می‌توانند موتور محرک دیپلماسی اقتصادی باشند و با تکیه بر هویت و میراث فرهنگی ایران، سهم کشور را در بازارهای منطقه‌ای و جهانی ارتقا دهند.
به گفته امامی، صنایع فرهنگی در بسیاری از کشورهای پیشرو، به یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد دانش‌بنیان و صادرات غیرنفتی تبدیل شده‌اند. ایشان با اشاره به تجربه کشورهایی چون کره‌جنوبی، ژاپن و ترکیه، بیان داشت که این کشورها با سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی همچون سینما، موسیقی، انیمیشن، بازی‌های رایانه‌ای و … توانسته‌اند علاوه بر ایجاد اشتغال و درآمد ارزی، چهره فرهنگی خود را در جهان بازسازی کرده و سیاست خارجی‌شان را بر پایه جذابیت فرهنگی پیش ببرند.
رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا تصریح کرد: «ایران از نظر ذخایر فرهنگی و تمدنی بی‌نظیر است، اما هنوز نتوانسته است این سرمایه را به قدرت اقتصادی و دیپلماتیک تبدیل کند».
امامی در بخش دیگری از سخنان خود، ضمن نقد ساختارهای موجود در مدیریت فرهنگی کشور، یکی از موانع اصلی توسعه صنایع فرهنگی را ناهماهنگی نهادی میان بخش‌های فرهنگی، اقتصادی و دیپلماسی دانست. ایشان افزودند در شرایطی که جهان به سمت اقتصادهای مبتنی بر خلاقیت پیش می‌رود، ایران نیازمند ایجاد سازوکارهای نهادی جدیدی است که بتوانند پیوند میان سیاست فرهنگی، اقتصاد خلاق و دیپلماسی اقتصادی را برقرار سازند.
از مصرف فرهنگی تا تولید فرهنگی صادرات‌محور
وی در ادامه با اشاره به الگوی مصرف فرهنگی در ایران، تأکید کرد که کشور هنوز به مرحله «تولید فرهنگی رقابت‌پذیر» نرسیده است. او خاطرنشان کرد: «ما بیش از آنکه صادرکننده فرهنگ باشیم، مصرف‌کننده محصولات فرهنگی جهانی هستیم. این وضعیت باید با تقویت صنایع فرهنگی داخلی و حمایت از کارآفرینان فرهنگی تغییر یابد».
امامی همچنین با اشاره به ضرورت حمایت مالی و تسهیل صادرات برای فعالان حوزه فرهنگ گفت: «بانک‌های توسعه‌ای، صندوق‌های نوآوری و نهادهای حمایتی باید نگاه تازه‌ای به صنایع فرهنگی داشته باشند. حمایت از هنرمند خلاق، حمایت از دیپلماسی اقتصادی کشور است».
رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا نقش دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و نخبگان فرهنگی را در طراحی سیاست‌های نوین فرهنگی و اقتصادی برجسته دانست و اظهار داشت: «دانشگاه‌ها باید میدان‌دار نظریه‌پردازی در حوزه فرهنگ و اقتصاد شوند. ما نیازمند تفکر میان‌رشته‌ای هستیم تا بتوانیم زبان مشترکی میان مدیران فرهنگی و اقتصادی ایجاد کنیم.»
او تأکید کرد که بدون پشتوانه دانشی، سیاست‌گذاری فرهنگی در سطح شعار باقی خواهد ماند.
امامی با تکیه بر مفهوم «آینده‌پژوهی فرهنگی»، خاطرنشان کرد که کشور باید از نگاه کوتاه‌مدت و پروژه‌ای به فرهنگ عبور کند و دیپلماسی فرهنگی را به‌عنوان سرمایه‌گذاری بلندمدت برای تثبیت جایگاه ایران در نظم جدید جهانی در نظر بگیرد.
وی تصریح کرد: «قدرت آینده در اختیار کشورهایی است که می‌توانند فرهنگ خود را جهانی کنند. اگر می‌خواهیم در معادلات اقتصادی آینده نقش‌آفرین باشیم، باید برند فرهنگی ایران را بازسازی کنیم».
تأکید بر پیوند میان اقتصاد دانش‌بنیان و فرهنگ
امامی بر لزوم همگرایی سیاست‌های اقتصادی با نوآوری‌های فرهنگی تأکید کرد و گفت: «اقتصاد دانش‌بنیان بدون توجه به فرهنگ، ناقص است. شرکت‌های دانش‌بنیان فرهنگی می‌توانند پلی میان فناوری، هنر و تجارت باشند و فرصت‌های جدیدی برای اشتغال و صادرات ایجاد کنند.»
او افزود که تجربه موفق شرکت‌های فرهنگی در آسیا و اروپا نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در فرهنگ، سودآورتر از بسیاری از بخش‌های سنتی اقتصاد است.
در جمع‌بندی مباحث نشست، بر این نکته تأکید شد که دیپلماسی فرهنگی یکی از بخش‌های مغفول دیپلماسی اقتصادی ایران است و بدون بازتعریف و احیای آن، امکان بهره‌برداری مؤثر از ظرفیت‌های تمدنی کشور در مسیر توسعه اقتصادی فراهم نخواهد شد. بر پایه دیدگاه‌های مطرح‌شده، ایجاد نهادهای میان‌بخشی، تربیت نیروی انسانی متخصص در حوزه صنایع فرهنگی، و تدوین راهبرد ملی دیپلماسی فرهنگی از مهم‌ترین ضرورت‌های سیاست‌گذاری در این عرصه به‌شمار می‌روند.
امامی نیز در پایان سخنان خود با بیان اینکه «فرهنگ، زبان نرم توسعه ملی است»، خاطرنشان کرد که آینده دیپلماسی اقتصادی ایران در گرو آن است که بتواند از این زبان مشترک برای گفت‌وگو با جهان بهره گیرد. وی تأکید کرد: «صنایع فرهنگی، مهم‌ترین ابزار ایران برای خلق تصویر جدیدی از خود در جهان و تثبیت جایگاه اقتصادی در منطقه است».
