در دنیای فرش دستباف، یک قانون نانوشته حکم می‌کند و آن این است: هرچه ظریف‌تر، گران‌تر! این ظرافت در مفهومی به نام «رج‌شمار» خلاصه می‌شود که مهم‌ترین فیلتر برای عبور از قیمت‌های معمولی به قیمت‌های «نجومی» است؛ درحالیکه یک گبه روستایی با رج‌شمار زیر ۳۰ بافت درشت‌تری دارد، یک قالیچه تمام ابریشم قم با رج‌شمار ۸۰، داستانی کاملاً متفاوت را روایت می‌کند و می‌تواند قیمت متری بیش از یک میلیارد تومان داشته باشد.
به گزارش سرویس اقتصادی تابناک، بازار فرش دستباف ایران، صحنه رقابت بزرگان است؛ جایی که هر شهر، امضای منحصربه‌فرد خود را دارد و از ظرافت بی‌نظیر و قیمت‌های افسانه‌ای فرش‌های تمام ابریشم قم گرفته تا شهرت جهانی و اصالت چله ابریشم تبریز و نقشه‌های پیچیده و هنری اصفهان، هر منطقه قواعد قیمت‌گذاری خود را دارد اما در این میان، مواد اولیه حرف اول را می‌زنند؛ از پشمی که با رنگ‌های گیاهی جان می‌گیرد تا ابریشمی که قیمت را چند برابر می‌کند .
بار‌ها دیده شده که ۵۰۰ میلیون تومان برای یک متر مربع فرش قیمت گذاری شده است که این شوک قیمتی، نقطه شروع ورود به دنیای فرش‌های دستباف لاکچری است؛ در جایی که فرش‌های تمام ابریشم قم یا تبریز با رج‌شمار ۷۰، مرز‌های قیمت‌گذاری را جابه‌جا می‌کنند، خرید بدون آگاهی از این عوامل، یک ریسک بزرگ مالی است و جالب اینکه برخی قالیچه‌های نفیس در ابعاد پادری، به دلیل تراکم باورنکردنی گره‌ها و مواد اولیه کمیاب، حتی از یک فرش ۱۲ متری پشمی هم گران‌تر تمام می‌شوند و می‌توان گفت اینجا بازار تفاوت‌هاست؛ جایی که قدمت، نوع گره، رنگ گیاهی و ابریشم، قیمت یک کالا را از چند میلیون تومان به ارقام میلیاردی تبدیل می‌کند.
جدا از سبک (خاستگاه) فرش عوامل تعیین‌کننده دیگری در گرانی فرش موثرند برای مثال کیفیت مواد اولیه از جمله نوع الیاف اعم از اینکه یا گل ابریشم باشد به مراتب گران‌تر از پشم است و هرچه میزان ابریشم بیشتر باشد (مانند فرش‌های تمام ابریشم)، قیمت بسیار بالاتر می‌رود. همچنین کیفیت پشم در بافت فرش خیلی موثر است برای مثال پشم‌های مرغوب و نرم (مثل پشم مرینوس و کرک) که از مناطق خاصی تهیه می‌شوند، قیمت نهایی را افزایش می‌دهند .
چرا رنگ‌های شیمیایی ارزان‌ترند؟
عامل دیگر تعیین کننده در قیمت نهایی فرش استفاده از رنگ‌های گیاهی و طبیعی به جای رنگ‌های شیمیایی است ؛ چراکه به دلیل دوام، درخشندگی و فرآیند تولید دشوارتر، باعث افزایش شدید قیمت می‌شود.
اما مهم ترین عامل، رج‌شمار است که نشان‌دهنده تعداد گره‌هایی است که در یک واحد مشخص وجود دارد است برای مثال رج‌شمار بالا مانند ۵۰ رج به بالا نشان‌دهنده ظرافت، وقت و دقت بسیار بیشتر بافنده است و مستقیماً قیمت متر مربع را نجومی می‌کند درحالیکه رج‌شمار پایین مثلاً کمتر از ۳۰ رج مانند گبه‌ها و برخی فرش‌های روستایی، زمان بافت کمتری نیاز دارد و قیمت پایین‌تری دارد.
چطور با پا زدن روی یک فرش، ارزش سرمایه‌تان بالاتر می‌رود؟
اما برخلاف فرش های ماشینی، فرش دستباف با افزایش قدمت و در صورت سالم بودن (بدون پوسیدگی، رفو شدن زیاد)، ارزش آن بالاتر می رود و به عنوان سرمایه و اثر هنری به آن نگریسته می شود؛ این درحالی است که فرش‌های نو قیمت مشخص‌تری دارند، اما فرش‌های دست دوم و قدیمی بسته به اصالت، سلامت و قدمت توسط کارشناس قیمت‌گذاری می‌شوند.
درکنار عوامل یادشده اما سایز و ابعاد فرش بسیار مهم است برای مثال فرش‌هایی که در ابعاد استاندارد مانند ۶، ۹ و ۱۲ متری(در واحد متر مربع) بافته می شود ارزان‌تر از قالیچه‌ها، کناره‌ها یا ابعاد نامتعارف هستند همچنین برخی قالیچه‌های بسیار ریز بافت و نفیس مانند ذرع و نیم چله ابریشم ممکن است قیمت متری بالاتری نسبت به یک فرش ۱۲ متری معمولی‌تر داشته باشند.
وقتی یک شهر قیمت‌های جهانی فرش دستباف را تعیین می‌کند!
نوع نقشه و طرح فرش نیز عامل بسیار مهمی است؛ به طوری که نقشه‌های پیچیده، پرکار و دارای ریزه‌کاری‌های زیاد مانند نقوش اسلیمی، شکارگاه یا خطیبی نیاز به نقشه‌خوانی دقیق‌تر و زحمت بیشتری دارند و قیمت بالاتری خواهند داشت.
درمیان فرش های دستباف، فرش‌های ابریشم قم به دلیل ظرافت و ارزش بالایی که دارند، در ابعاد متنوعی بافته می‌شوند، اما متراژ‌های رایج آن با دیگر مناطق بافندگان فرش تفاوت دارد و اغلب بافندگان قمی فرش های ایریشم را حدود ۱ متر در ۱.۵ متر( ذرع و نیم) درنظر می گیرند؛ چرا که این قواره کوچک و بسیار محبوب است و اغلب به عنوان قالیچه یا برای فضا‌های کوچکتر استفاده می کنند و فرش‌های ابریشم قم به دلیل ظرافت و ریزبافتی در اندازه‌های کوچک مانند پادری و قالیچه یا تابلو فرش بسیار متداول است، اما قواره‌های بزرگ‌تر نیز به صورت سفارشی یا برای فضا‌های خاص بافته می‌شوند.
جدول قیمت‌گذاری واقعی برای خریدی میلیاردی
درادامه قیمت انواع فرش های دستبافت ایرانی را بنا به اولویت گرانی به همراه مشخصات هر کدام بررسی کرده ایم که به شرح ذیل است:
