خبرگزاری مهر- گروه استانها: شهر قزوین برای دومین روز متوالی به دلیل غلظت خطرناک آلاینده‌های هوا و رسیدن شاخص کیفیت هوا به وضعیت ناسالم برای همه گروه‌ها با تعطیلی سراسری مدارس و ادارات مواجه شده است.
این وضعیت، بحران آلودگی هوایی که در سالهای اخیر به یک معضل همیشگی پاییزی و زمستانی این شهر تبدیل شده را بار دیگر در کانون توجه قرار داده است.
قزوین همواره جزو استان‌های خوش آب و هوا و مطلوب برای زندگی محسوب می شده و این شرایط و افزایش آلودگی در سالهای اخیر زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده است.
آنچه برای مردم قزوین تبدیل به یک سوال شده علت و دلایل چگونگی این پدیده است و نیاز است با یک بررسی علمی و دقیق به دلایل و چرایی وقوع این اتفاق پی برد.
نبود باد و وارونگی دمایی عوامل اصلی آلودگی
مریم بهروزی، کارشناس هواشناسی استان قزوین در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: اکنون در شرایط آلودگی شدید هوا قرار داریم و نبود وزش باد قابل ملاحظه و پایداری جوی از مهم‌ترین دلایل این وضعیت محسوب می‌شود.
وی بیان کرد: هوای سرد و سنگین در سطح زمین باقی مانده و هوای گرم و سبک به لایه‌های بالایی جو رفته است؛ این جابه‌جایی ناپذیری هوا همان پدیده وارونگی دمایی است که اجازه خروج آلاینده‌ها از سطح شهر را نمی‌دهد و موجب می‌شود آلودگی به‌صورت پیاپی ادامه داشته باشد.
بهروزی تأکید کرد: تا زمانی که وزش باد یا ناپایداری‌های مؤثر شامل بارش یا تغییرات جدی جوی رخ ندهد آلودگی هوا همچنان پابرجا خواهد بود زیرا قزوین به یک شهر صنعتی تبدیل شده و تجمع خودروها و فعالیت واحدهای صنعتی سهم بالایی در تولید آلاینده‌ها دارد.
کارشناس هواشناسی قزوین درباره نقش توپوگرافی منطقه نیز توضیح داد: در منطقه قزوین همواره جریان کوه به دشت در روز و دشت به کوه در شب وجود دارد که یک پدیده طبیعی و سالانه است. در سالهای گذشته به‌دلیل وجود باد این جریانات چندان احساس نمی‌شد اما هم‌اکنون با نبود وزش باد، انباشت آلاینده‌ها به‌وضوح نمود پیدا کرده است.
وی از احتمال تغییر شرایط جوی در هفته آینده خبر داد و گفت: به امید خدا از دوازدهم یا سیزدهم آذر انتظار ورود سامانه‌های بارشی به کشور و به‌ویژه استان قزوین را داریم که می‌تواند به تدریج به کاهش آلودگی کمک کند.
بهروزی در پایان گفت: عبور از این بحران نیازمند همکاری شهروندان و همچنین برنامه‌ریزی برای کاهش عوامل انسانی تولید آلودگی است تا در سالهای آینده با چنین شرایطی مواجه نشویم.
بارگذاری سنگین صنعتی آلودگی را در قزوین افزایش داده است
حسین اینانلو، کارشناس محیط‌زیست نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با تشریح عوامل مؤثر بر تولید و حبس آلودگی هوا در استان قزوین، وضعیت کنونی را ناشی از هم‌افزایی تولید بالای آلاینده‌ها و پدیده وارونگی دما دانست.
اینانلو با اشاره به تولید بسیار بالای آلاینده‌ها در قزوین گفت: قزوین به دلیل بارگذاری سنگین صنعتی، از نظر میزان تولید مواد آلاینده چند برابر سهم مساحتی خود آلودگی تولید می‌کند و وجود صنایع متعدد، سهم بسیار بالایی در انتشار دی‌اکسیدکربن، گوگرد و فلزات سنگین دارد.
وی با بیان اینکه حمل‌ونقل نیز دومین عامل اصلی آلودگی در استان است تصریح کرد: سرانه خودرو، کامیون و وسایل حمل‌ونقل در قزوین از میانگین کشوری بیشتر است زیرا ماهیت صنعتی استان موجب تردد سنگین خودروهای کارکنان، حمل مواد اولیه و انتقال محصولات شده است.
این کارشناس محیط‌زیست افزود: عامل سوم تولید آلودگی، سکونتگاه‌ها هستند. در شمال دشت قزوین از آبیک تا تاکستان، سهم صنایع و جمعیت بسیار بالا است و شش شهر اصلی استان ۷۵ درصد جمعیت و تقریباً همین میزان صنایع را در خود جای داده‌اند به همین دلیل زیباشهر در روزهای اخیر آلوده‌ترین هوای استان را داشته است؛ زیرا غرب آن شهر صنعتی البرز، شرق آن نیروگاه شهید رجایی و اطرافش نیز شبکه بزرگراهی قرار دارد.
اینانلو با تأکید بر اینکه قزوین به‌طور طبیعی آلوده است اما حبس آلودگی شرایط را تشدید کرده توضیح داد: اگرچه هوای قزوین نامناسب است اما علت اینکه برخی نقاط مثل زیباشهر وضعیت بدتری دارند، ترکیب صنایع، نیروگاه و حجم رفت‌وآمد در مسیرهای پرتردد است.
چرا آلودگی هوا در قزوین حبس می‌شود؟
اینانلو به پدیده وارونگی دما پرداخت و گفت: این روزها مدام در رسانه‌ها درباره وارونگی دما صحبت می‌شود. حالت نرمال جو این است که از سطح زمین تا ارتفاع ۱۲ کیلومتر، هوا به‌تدریج سردتر شود اما در وارونگی، برعکس می‌شود؛ هوای سرد پایین می‌آید و هوای گرم بالا می‌رود. وقتی هوای سرد سطح زمین را اشغال کند، دیگر امکان صعود برای هوای گرم وجود ندارد.
او ادامه داد: وقتی صعود هوا متوقف شود آلودگی حاصل از اگزوز خودروها، صنایع، نیروگاه شهید رجایی و حتی سوخت‌وساز خانگی نمی‌تواند به لایه‌های بالایی منتقل شود بنابراین آلودگی مثل یک چادر سیاه چندصد متری روی شهر می‌نشیند و اگر از ارتفاعات اطراف قزوین به شهر نگاه کنید می‌بینید که فقط همین لایه پایین آلوده است و بالاتر، هوا کاملاً صاف و آبی است.
وی افزود: آلودگی یا باید با باد افقی جابه‌جا شود یا با صعود عمودی بالا برود و اکنون هیچ‌کدام از این دو اتفاق نمی‌افتد؛ نه باد داریم و نه صعود هوا و علت اصلی استقرار توده هوای پرفشار بر کشور است که اجازه حرکت افقی و عمودی هوا را نمی‌دهد.
اینانلو سه نوع وارونگی را تشریح کرد: پس از بارش سنگین برف و تابش آفتاب رخ می‌دهد؛ سطح زمین سرد و لایه‌های بالایی گرم می‌شوند اما اکنون هیچ‌کدام از شرایط لازم وجود ندارد، پس این نوع منتفی است.
وی بیان کرد: در مناطق کوهستانی مثل دره‌های الموت رخ می‌دهد؛ هوای سرد از دامنه سرازیر شده و در ته دره حبس می‌شود. قزوین یک شهر دشتی است؛ بنابراین این مدل نیز در آن رخ نمی‌دهد.
وضعیت فعلی نتیجه تولید بسیار بالای آلاینده‌ها و حبس شدن آنها است
اینانلو درباره زمان پایان این شرایط گفت: بر اساس مدل‌های هواشناسی، از اوایل هفته آینده این توده پرفشار کمی تضعیف می‌شود و تغییر ساختار می‌دهد اما مشخص نیست پس از آن، کم‌فشار مدیترانه‌ای وارد کشور شده و بارش ایجاد کند یا دوباره یک پرفشار دیگر از شمال یعنی از مناطق روسیه و سیبری وارد شود. این موضوع کاملاً وابسته به تحلیل‌های آینده‌نگر هواشناسی است.
او در پایان تأکید کرد: وضعیت فعلی آلودگی هوا نتیجه هم‌زمان تولید بسیار بالای آلاینده‌ها و حبس شدن آنها به‌دلیل وارونگی دما و استقرار توده پرفشار است. این شرایط تا زمان تغییر الگوهای جوی ادامه خواهد داشت.
تعطیلی تنها یک مسکن است
به گزارش مهر، تعطیلی مدارس و ادارات قزوین اگرچه یک اقدام ضروری برای کاهش مواجهه سلامت عمومی است اما تنها یک مسکن موقتی محسوب می‌شود.
به نظر می‌رسد حل ریشه‌ای این بحران زیست محیطی، نیازمند عزمی جدی و اجرای برنامه‌های بلندمدت از قبیل: نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و خودروهای فرسوده، نظارت بیشتر بر صنایع آلاینده، توسعه فضاهای سبز شهری و ترویج استفاده از انرژی‌های پاک است.
تا زمانی که این راهکارهای اساسی به طور کامل اجرایی نشوند قزوین همچنان هر ساله شاهد تکرار این «مه سفید» خفه‌کننده خواهد بود.
