به گزارش خبرنگار مهر؛ خانه هوشمند امروز دیگر تنها مجموعه‌ای از گجت‌های اینترنتی که هرکدام جداگانه کار می‌کنند نیست؛ بلکه یک «سامانه زنده» و خودتنظیم‌گر است که مانند یک موجودیت تصمیم‌ساز، رفتار انسان را تحلیل می‌کند، الگوهای رفتاری را فرا می‌گیرد، نیازها را پیش‌بینی می‌کند، عملکرد خود را بهینه می‌سازد و در لحظه نسبت به تغییرات محیطی یا رفتاری واکنش نشان می‌دهد.

این تحول نه‌تنها کیفیت تعامل انسان با خانه را ارتقا می‌دهد، بلکه سطح آسایش، امنیت، بهره‌وری انرژی و سلامت را نیز بازطراحی کرده و نقش فناوری را از یک ابزار کمکی به یک همراه دائمی و هوشمند در زندگی روزمره تبدیل نموده است. این گزارش تلاش می‌کند ابعاد مختلف این تغییر بنیادین را با تمرکز بر تحول در تجربه کاربر، ارتقای امنیت، مدیریت انرژی، رفاه و سلامت و همچنین پیامدهای بلندمدت این دگرگونی را مورد بررسی قرار دهد.

شخصی‌سازی عمیق مدیریت خانه

یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای هوش مصنوعی، توانایی آن در یادگیری الگوهای رفتاری ساکنان و ایجاد تجربه‌ای منحصربه‌فرد در خانه‌های هوشمند آینده است.

سامانه‌های هوشمند با تحلیل عادت‌های کاربران، روشنایی و دمای محیط را به شکل خودکار تنظیم می‌کنند. از زمان‌بندی روشن و خاموش شدن چراغ‌ها تا تطبیق شدت نور بر اساس ساعات روز، همه چیز با هدف ایجاد آسایش و کاهش مصرف انرژی صورت می‌گیرد. به عنوان مثال، در خانه‌های هوشمند آینده ترموستات‌های هوشمند پس از مدتی استفاده، الگوی مطلوب دمایی را تشخیص داده و بر همان اساس وضعیت را مدیریت می‌کنند.

علاوه بر این، کاربر می‌تواند مجموعه‌ای از اقدامات را در قالب یک دستور خودکار تعریف کند. مثلاً مالک خانه می‌تواند با تعریف سناریویی تحت عنوان «شب‌خیر»، سبب خاموش‌شدن چراغ‌ها، قفل‌شدن درها و تنظیم دمای خودکار محیط توسط هوش مصنوعی شود. سامانه حتی می‌تواند بر اساس رویدادهای محیطی، مانند غروب آفتاب یا تشخیص حرکت، به صورت خودکار واکنش نشان دهد.

جهش در تعامل انسان و خانه با دستیارهای صوتی

نسل جدید دستیارهای صوتی مانند الکسا، گوگل و سیری، کنترل خانه را ساده‌تر و مکالمه‌محور نموده و با بهره‌گیری از پردازش زبان طبیعی، تجربه‌ای نزدیک به گفت‌وگوی انسانی ایجاد می‌کنند. این سیستم‌ها اکنون قادر هستند لهجه‌ها، الگوهای گفتاری و حتی احساسات را بهتر تشخیص دهند و واکنش‌هایی دقیق‌تر، سریع‌تر و مناسب‌تر ارائه کنند.

از روشن‌کردن چراغ‌ها تا پخش موسیقی و دریافت خبر و گزارش آب‌وهوا، بدون نیاز به جابه‌جایی یا کار با چندین ابزار مختلف همه با فرمان صوتی انجام می‌شود. در نسخه‌های پیشرفته‌تر، دستیارهای صوتی می‌توانند مجموعه‌ای از اقدامات مانند آماده‌سازی محیط برای کار، فیلم‌دیدن یا خواب را تنها با یک دستور ساده پشت سر هم اجرا کنند.

دستیارهای هوشمند همچنین قادرند موقعیت کاربر را تشخیص دهند؛ بنابراین وقتی بگوید «چراغ‌ها را خاموش کن»، سیستم چراغ همان اتاق را خاموش می‌کند. افزون بر این، این سامانه‌ها با تحلیل موقعیت زمانی، شدت نور محیط و وضعیت فعالیت کاربران، پیشنهادهای خودکار ارائه می‌دهند و تعامل طبیعی‌تری رقم می‌زنند.

علاوه بر این، هوش مصنوعی به کاربر امکان می‌دهد همه دستگاه‌ها، از دوربین تا لوازم خانگی را از یک نقطه کنترل کند. این یکپارچگی، تجربه کاربری را به شکل چشمگیری بهبود می‌دهد و خانه را از مجموعه‌ای از ابزارهای جداگانه، به یک شبکه هماهنگ و یکپارچه تبدیل می‌کند که تمام اجزا در تعامل با یکدیگر عمل می‌کنند. در این حالت، دستیار صوتی نقش «مرکز فرماندهی هوشمند» را ایفا کرده و هماهنگی بین دستگاه‌ها را به‌صورت خودکار مدیریت می‌کند.

امنیت هوشمند و پیش‌دستانه

هوش مصنوعی توانسته امنیت خانه را از «نظارت» صرف به «پیش‌بینی، تحلیل و واکنش هوشمندانه» ارتقا دهد و ساختاری ایجاد کند که به صورت مداوم شرایط محیط را پایش کرده و قبل از وقوع حادثه، به‌صورت فعال وارد عمل شود.

بر همین اساس، دوربین‌های هوشمند قادر هستند چهره افراد آشنا را تشخیص دهند و در صورت مشاهده فرد ناشناس برای کاربر هشدار ارسال کنند. در نسخه‌های پیشرفته‌تر، این سیستم‌ها حتی می‌توانند الگوی تردد افراد را تحلیل نموده و در صورت مشاهده رفتارهای غیرمعمول، مانند توقف طولانی یک فرد ناشناس مقابل درب، هشدارهای دقیق‌تر صادر کنند.

الگوریتم‌های هوش مصنوعی، حرکات و صداهای غیرمعمول را تشخیص داده و رفتارهای مشکوک را به صورت فوری اطلاع می‌دهند. این سیستم‌ها علاوه بر تشخیص حرکت، می‌توانند شدت، سرعت، جهت و تکرار رفتار را مقایسه کرده و خطرات بالقوه را زودتر از سیستم‌های سنتی شناسایی نمایند؛ برای مثال، ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی قادر هستند بین صدای افتادن جسم و صدای شکستن شیشه تفاوت بگذارند.

از سوی دیگر، برخی سامانه‌ها در هنگام آتش‌سوزی، نشت گاز یا ورود غیرمجاز، به صورت خودکار با مراکز امدادی تماس برقرار می‌کنند. در نمونه‌های جدیدتر، سیستم به‌صورت همزمان مسیرهای خروج امن را برای ساکنان مشخص کرده، چراغ‌ها را در مسیر خروج روشن می‌کند و درهای هوشمند را برای تسهیل ورود نیروهای امدادی باز می‌گذارد.

کارایی انرژی و پایداری محیطی

خانه‌های هوشمند نقش مهمی در کاهش مصرف انرژی و بهینه‌سازی منابع ایفا می‌کنند و با ترکیب حسگرهای دقیق، تحلیل‌های بلادرنگ و الگوریتم‌های هوش مصنوعی، الگوی مصرف را از یک رفتار ثابت و غیرقابل‌پیش‌بینی، به یک فرایند پویا و هدفمند تبدیل کرده‌اند.

به عبارت دیگر، هوش مصنوعی با تحلیل مصرف دستگاه‌ها، پیشنهادهای بهینه‌سازی ارائه می‌دهد و بار انرژی را مدیریت می‌کند. این سامانه‌ها حتی می‌توانند رفتار مصرفی در ساعات اوج بار را شناسایی کرده و به صورت خودکار عملکرد تجهیزات غیرضروری را کاهش دهند تا هزینه‌ها پایین بیاید و فشار روی شبکه برق کمتر شود.

همچنین لوازم خانگی هوشمند می‌توانند خرابی احتمالی را پیش‌بینی کنند؛ مثلاً یخچال در صورت مصرف غیرطبیعی انرژی هشدار تعمیر می‌دهد. افزون بر این، سیستم می‌تواند علت احتمالی تغییر عملکرد را نیز تحلیل کرده و از بروز خرابی‌های پرهزینه جلوگیری کند؛ فرایندی که عمر مفید تجهیزات را افزایش می‌دهد.

در خانه‌های مجهز به پنل خورشیدی، هوش مصنوعی زمان ذخیره‌سازی یا استفاده از انرژی را بر اساس الگوی مصرف و قیمت انرژی تعیین می‌کند. علاوه بر این، سیستم هوشمند می‌تواند با پیش‌بینی شرایط آب‌وهوایی و میزان تابش آفتاب، میزان تولید انرژی آینده را تخمین زده و یک برنامه انرژی هماهنگ و مقرون‌به‌صرفه تنظیم کند.

سلامت و رفاه در خانه هوشمند

هوش مصنوعی به‌طور مستقیم در ارتقای سلامت ساکنان نقش ایفا می‌کند و با پیوند میان داده‌های محیطی، زیستی و رفتاری، خانه را به یک بستر مراقبتی فعال و هوشمند تبدیل می‌کند. دستگاه‌های هوشمند میزان آلودگی، رطوبت، عوامل آلرژی‌زا و ذرات معلق را به‌صورت لحظه‌ای بررسی کرده و تنظیمات سیستم تهویه را متناسب با استانداردهای سلامت اصلاح می‌کنند. در نسخه‌های پیشرفته‌تر، این سامانه‌ها حتی می‌توانند منابع احتمالی آلودگی را شناسایی کرده و توصیه‌هایی برای تهویه مؤثر یا پاک‌سازی هوا ارائه دهند.

در ادامه، اطلاعات جمع‌آوری شده از حسگرهای پوشیدنی یا تخت هوشمند به تحلیل کیفیت خواب، الگوی حرکتی و شاخص‌های فیزیولوژیک کمک می‌کند. این داده‌ها می‌توانند توصیه‌های شخصی‌سازی‌شده برای بهبود کیفیت خواب، کاهش استرس یا اصلاح الگوی فعالیت روزانه ارائه کنند و در صورت مشاهده علائم غیرطبیعی، هشدارهای اولیه ثبت نمایند.

سامانه‌های هوش مصنوعی همچنین می‌توانند کاهش فعالیت افراد مسن، تغییرات غیرمعمول در رفتار یا خطراتی مانند احتمال سقوط را تشخیص داده و به سایر ساکنان هشدار دهند. این فناوری با تحلیل مداوم رفتار، امکان نظارت غیرمزاحم را فراهم می‌کند و در مواقع اضطراری، فرد می‌تواند تنها با یک فرمان صوتی درخواست کمک کند.

یادگیری مستمر و سازگاری با رفتار انسان

قلب تپنده خانه هوشمند، فرایند «یادگیری» است؛ قابلیتی که آن را از یک مجموعه ابزار صرفاً قابل‌کنترل، به یک سامانه تصمیم‌گیر و خودتنظیم‌گر تبدیل می‌کند. هوش منصوعی به صورت مداوم الگوهای جدید را یاد می‌گیرد و خود را با تغییرات فصلی یا رفتاری وفق می‌دهد. این الگوریتم‌ها علاوه بر تحلیل داده‌های گذشته، روندهای جدید را نیز شناسایی کرده و با ایجاد مدل‌های رفتاری دقیق‌تر، کیفیت تصمیم‌گیری سیستم را ارتقا می‌دهند.

علاوه بر این، سیستم با تشخیص عادات روزانه، کارهایی مانند آماده‌کردن قهوه در ساعت مشخص هر روز را پیش از درخواست کاربر انجام می‌دهد. در نسخه‌های پیشرفته‌تر، این خودکارسازی حتی به رویدادهای غیرمنتظره نیز واکنش نشان می‌دهد و بر اساس شرایط محیطی یا تغییرات ناگهانی برنامه کاربران، تنظیمات جدیدی اعمال می‌کند.

چالش‌های خانه‌های هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی

با وجود فرصت‌های بی‌شمار ناشی از توسعه سامانه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در خانه‌ها، موانع مهمی نیز در این مسیر مطرح است. جمع‌آوری داده‌های حساس، مانند صدا، رفتار و الگوهای زیستی، نیازمند چارچوب‌های سختگیرانه امنیتی است. این داده‌ها در صورت مدیریت نادرست می‌توانند خطر نشت اطلاعات، سوءاستفاده تجاری یا حتی رهگیری رفتاری را ایجاد کنند؛ بنابراین شفافیت در نحوه ذخیره‌سازی و پردازش داده‌ها و همچنین رمزنگاری پیشرفته امری ضروری است.

از سوی دیگر، تنوع پلتفرم‌ها و استانداردها گاهی مانع اتصال یکپارچه می‌شود. بسیاری از کاربران ناچار هستند از اپلیکیشن‌ها و تجهیزات مختلف استفاده کنند که تجربه کاربری را پیچیده می‌کند و این مشکل نیازمند استانداردسازی و همکاری میان سازندگان است.

از سوی دیگر، هوش مصنوعی ممکن است به دلیل خطا یا قطعی شبکه، عملکردی نامطمئن داشته باشد. بروز چنین خطاهایی در بخش‌هایی مانند امنیت یا کنترل محیطی می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد. بنابراین نیاز به پایداری بیشتر، به‌روزرسانی مداوم و سامانه‌های پشتیبان در شرایط وقوع اختلال وجود دارد.

در نهایت، قیمت بالای تجهیزات فناورانه جدید مورد استفاده در خانه‌های هوشمند همچنان یکی از موانع اصلی توسعه این ابزارها به شمار می‌رود. علاوه بر هزینه اولیه، هزینه نگهداری، اشتراک‌های نرم‌افزاری و به‌روزرسانی‌ها نیز در توان مالی برخی کاربران نیست و لازم است مدل‌های اقتصادی جدید برای کاهش هزینه‌ها در این زمینه ارائه شود.

چشم‌انداز آینده خانه‌های هوشمند

آینده این حوزه بسیار فراتر از تجهیزات فعلی است و برآوردهای صورت گرفته نشان می‌دهد که خانه‌های هوشمند به جزئی از زیرساخت کلان شهرها و زندگی دیجیتال شهروندان تبدیل خواهند شد. ارتباط یکپارچه با شبکه‌های هوشمند برق، آب و مدیریت پسماند، الگوی جدیدی از زندگی شهری ایجاد می‌کند؛ به‌گونه‌ای که خانه می‌تواند در زمان اوج مصرف به صورت خودکار مصرف را کاهش دهد، وضعیت پسماند را به سیستم شهری گزارش کند یا بر اساس وضعیت شبکه آب، الگوی مصرف را تنظیم نماید. این تعامل دوسویه، بهره‌وری شهری را افزایش می‌دهد و هزینه‌های عمومی را کاهش می‌دهد.

از سوی دیگر، فناوری‌های نوین قادر خواهند بود وضعیت روحی افراد را از طریق تحلیل لحن صدا، حالت چهره یا الگوی رفتاری تشخیص داده و نور، موسیقی، بو و دمای محیط را متناسب با نیازهای فرد تنظیم کنند. چنین قابلیتی خانه را از یک محیط ثابت به یک فضای دارای قابلیت واکنش تبدیل می‌کند؛ امری که می‌تواند استرس را کاهش دهد، تمرکز را افزایش دهد یا آرامش را بهبود بخشد.

همچنین، اتصال سریع‌تر و پایدارتر شبکه 5G، امکان شکل‌گیری اکوسیستم کاملاً هماهنگ را فراهم خواهد کرد؛ جایی که تأخیر ارتباطی تقریباً از بین می‌رود، دستگاه‌ها به‌صورت لحظه‌ای با یکدیگر در تعامل هستند و شبکه‌ای از حسگرهای میلی‌ثانیه‌ای می‌تواند وضعیت خانه را به صورت دائمی پایش و مدیریت کند. این تحول، ظرفیت پردازش ابری و لبه‌ای را نیز تقویت کرده و به دستگاه‌ها امکان تصمیم‌گیری سریع‌تر می‌دهد.

جمع‌بندی

در نهایت، می‌توان نتیجه گرفت که هوش مصنوعی در حال تبدیل خانه‌ها به محیط‌هایی سازگار، امن، کارآمد و سالم است. این محیط‌های نوظهور نه‌تنها به درخواست‌های مستقیم پاسخ می‌دهند، بلکه بر پایه تحلیل داده‌ها، رفتارهای کاربران را پیش‌بینی کرده و کیفیت زندگی را در سطوح مختلف بالا می‌برند. از کنترل صوتی که تعامل با تجهیزات را ساده می‌کند و مدیریت هوشمند انرژی که هزینه‌ها و مصرف منابع را بهینه می‌سازد تا امنیت پیش‌بینانه که پیش از وقوع خطر واکنش نشان می‌دهد و مراقبت‌های سلامت‌محور که وضعیت جسمانی و محیطی را به‌صورت لحظه‌ای پایش می‌کند، همه و همه بیانگر گذار خانه‌ها از «فضای سکونت» به «فضای هوشمند زندگی» هستند.

نسل جدید خانه‌ها بر پایه الگوریتم‌هایی ساخته می‌شوند که می‌آموزند، تطبیق می‌دهند و پیش‌بینی می‌کنند؛ یعنی هر روز نسبت به روز قبل هوشمندتر، دقیق‌تر و متناسب‌تر با سبک زندگی ساکنان هستند. با وجود این، چالش‌هایی همچون امنیت داده‌ها، یکپارچگی پلتفرم‌ها، هزینه اولیه تجهیزات و ضرورت مدیریت مسئولانه اطلاعات، همچنان مطرح بوده و باید با سیاست‌گذاری‌های دقیق و استانداردسازی رفع شوند.

با این حال مسیر تحول روشن است و خانه هوشمند آینده نه‌فقط محلی برای زندگی، بلکه یک شریک دیجیتال برای ساکنان خواهد بود؛ همراهی که احساسات، نیازها، عادات و اهداف کاربران را درک می‌کند، محیط را بر اساس آن تنظیم می‌کند و به صورت فعال در ارتقای آسایش، سلامت، امنیت و بازدهی زندگی نقش‌آفرینی خواهد کرد.