خبرگزاری مهر -گروه استانها: در دل کوه‌ها و دشت‌های ایلام، جایی که طبیعت و مردم در کنار هم نفس می‌کشند، موسیقی همیشه همراه زندگی بوده است؛ صدای نی چوپان در صبح‌های مه‌آلود، آواز زنان هنگام کار و نغمه‌هایی که در جشن و سوگ شنیده می‌شوند، همه بخشی از فرهنگی هستند که ریشه در زندگی روزمره این سرزمین دارد.
در حقیقت ریشه‌های این موسیقی به روزگاری بازمی‌گردد که مردم این دیار، حرف ناگفته دلشان را تنها از پس یک آواز بیرون می‌ریختند و اندوه و شادی پنهان را در آواز کهن نگه می‌داشتند؛ در میان این آوازهای کهن، «هورِه» یکی از ناب‌ترین جلوه‌ها است، آوازی که از دل طبیعت و حس مشترک مردمان زاگرس برمی‌خیزد و شنیدنش، بوی خاک و یاد اجداد را زنده می‌کند.
«هورِه» خود، قصیده‌ای است که در آن، صدای خواننده با کشش آوازی طولانی و زیر و بم احساسی، عمق احساسات نهفته در سینه زاگرس را فریاد می‌زند؛ این آوای اصیل، نه صرفاً یک ترانه، که نمودار لحظات ناب زندگی است، روایتی بی‌پیرایه که گاهی در سکوت شب‌های بلند کوهستان شکل می‌گیرد و شنونده را مستقیماً به قلب فرهنگ اصیل این منطقه متصل می‌سازد.
باید گفت، اهمیت هوره از یک هنر موسیقایی صرف فراتر می‌رود، زیرا این نغمه اصیل، چونان یک حافظه شنیداری، پیوند نسل‌ها را با گذشته تاریخی‌شان محکم نگه می‌دارد و میراث فرهنگی ایلام را در برابر گذر زمان حفظ می‌کند؛ به‌طوری که تأثیر این آوا بر روح عمیق است و جایی که کلام یاری نمی‌کند، هورِه با خلوص خود تسلی‌بخش قلب خسته می‌شود و در مراسم‌های جمعی، وحدت و همبستگی مردم این دیار را تقویت می‌بخشد.
با این حال، در عصر حاضر که جریان‌های فرهنگی غالب، سرعت بالایی دارند، متأسفانه مشاهده می‌شود که توجه نسل جوان به عمق و ظرافت‌های موسیقایی هوره اندکی کمرنگ شده است، زیرا ذائقه شنیداری کنونی به‌سختی می‌تواند با کشش آواها و روایت‌های اصیل این نغمه‌های عمیق ارتباط برقرار کند؛ در نهایت این وضعیت هم موجب شده تا هوره با وجود اصالت ذاتی‌اش، در میان نسل جوان چندان رواج پیدا نکند.
در این میان، تلاش‌هایی همچون برگزاری جشنواره‌های بومی، پخش مقطعی آثار در صداوسیما و تولید برنامه‌هایی با محوریت موسیقی کردی، از سوی نهادهای فرهنگی و رسانه‌ای برای معرفی و پاسداشت این میراث صوتی صورت گرفته است، اما این اقدامات هنوز به طور کامل نتوانسته جایگاه هوره را در ذهن و زبان نسل امروز تثبیت کند و آن را از موقعیت کم‌توجه به جایگاه پررنگ در جریان اصلی فرهنگ اجتماعی ارتقا دهند.
یقیناً این روند نیازمند یک مداخله فرهنگی هوشمندانه است، چرا که اگر این میراث شنیداری غنی به‌درستی معرفی و ترویج نگردد، خطر محو شدن تدریجی آن در میان هیاهوی رسانه‌های جدید بسیار جدی خواهد بود؛ از این رو باید فعالان فرهنگی، هنرمندان و متولیان امر با رویکردی جامع، این آوای اصیل را با حفظ هویت و جوهره فرهنگی‌اش، در قالب‌هایی نو و با زبان امروز معرفی و احیا نمایند تا ریشه‌های فرهنگی ایلام و زاگرس همچنان در گوش آینده طنین‌انداز باشد.
کمرنگ شدن صدای هوره در زندگی روزمره مردم ایلام
مدیرکل میراث فرهنگی استان ایلام در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به جایگاه هوره در خاطرات جمعی مردم این منطقه اظهار کرد: بیشتر مردم قدیمی استان از همان سال‌های کودکی با صدای هوره بزرگ شده‌اند و هنوز هم هر بار که نوای آن را از رادیو یا در مراسم‌های محلی پخش می‌شود، خاطرات قدیم برای آنها گویی دوباره زنده می‌شود.
فرزاد شریفی افزود: هوره برای مردم ایلام تنها یک آواز نیست، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از زیست روزمره است؛ صدایی که در لحظه غم و شادی، از عروسی تا عزا، از کوچ تا بازگشت، از دلتنگی تا امید، همراه مردم بوده و هر واژه‌اش باری از احساس و تجربه را با خود دارد.
وی ادامه داد: با این حال، آنچه امروز بیش از هر چیز احساس می‌شود، کاهش حضور این نغمه اصیل در زندگی روزمره مردم است؛ آوازی که زمانی در کوچه‌ها و خانه‌ها طنین داشت، اکنون به حاشیه رانده شده و بیم آن می‌رود که با تداوم این روند، نسل‌های آینده از معنا و جایگاه واقعی هوره بی‌خبر بمانند و این، نه‌فقط یک فقدان موسیقایی، بلکه خلأیی در حافظه فرهنگی این سرزمین خواهد بود.
ضرورت بازخوانی هوره در نگاه نسل جوان
وی افزود: دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی باید توجه بیشتری به این میراث صوتی داشته باشند، چرا که هوره صرفاً متعلق به گذشته نیست، بلکه می‌تواند برای نسل جوان نیز الهام‌بخش باشد؛ اگر این نغمه اصیل با حفظ هویت و در قالب‌هایی خلاقانه معرفی شود، قطعاً می‌تواند جایگاه خود را در ذهن و زبان نسل جدید بازیابد و به‌جای آنکه در آرشیوها محصور بماند، بار دیگر در زندگی روزمره ما جاری شود.
وی گفت: هوره از آوازهای بومی و محلی استان ایلام در آثار ملی کشور ثبت شده است.
علی نوری از پیشکسوتان ایلامی هوره در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: در گذشته، هوره بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره مردم بود و در لحظه‌های غم و شادی، همواره حضوری پررنگ داشت.
وی افزود: هر زمان که دلی گرفته بود یا جمعی از اهالی گرد هم می‌آمدند، یکی از بزرگان آغاز به خواندن می‌کرد و دیگران با سکوت و احترام گوش می‌سپردند؛ نغمه‌هایی که بدون نیاز به واژه‌های رسمی، احساسات عمیق را منتقل می‌کردند و نقش مهمی در همدلی و آرامش جمعی داشتند.
نوری ادامه داد: در آن سال‌ها، نه رسانه‌ای در دسترس بود و نه ابزارهای ارتباطی امروزی، اما همین آوازها برای مردم معنا داشت و شب‌نشینی‌ها را به لحظاتی خاطره‌انگیز تبدیل می‌کرد؛ اما امروز که این صداها کمتر شنیده می‌شود، نگرانی‌هایی جدی درباره فراموشی این میراث فرهنگی وجود دارد، چرا که هوره تنها یک فرم موسیقایی نیست، بلکه بخشی از حافظه تاریخی و هویت فرهنگی مردم این منطقه به شمار می‌رود.
هوره شایسته جایگاهی ملی در فرهنگ موسیقایی ایران است
معاون هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به جایگاه ممتاز «هوره» در فرهنگ شفاهی زاگرس اظهار داشت: هوره را می‌توان بی‌اغراق مادر آوازهای کهن این سرزمین دانست؛ آوازی که ریشه در اعماق تاریخ دارد و از دیرباز، زبان احساس و روایت مردم این دیار بوده است.
حسن اسدی نیا افزود: ایلام، به‌ویژه شهرستان چوار، در حفظ و انتقال این میراث صوتی نقش برجسته‌ای ایفا کرده است؛ چنان‌که گونه‌های منحصربه‌فرد هوره در چوار، آن را به یکی از قطب‌های شناخته‌شده این هنر در سطح ملی تبدیل کرده‌اند.
به گفته وی، این منطقه نه‌تنها خاستگاه هنرمندان برجسته این حوزه می‌باشد، بلکه به‌عنوان یکی از کانون‌های زنده فرهنگ شفاهی، همواره مورد احترام و توجه پژوهشگران و علاقه‌مندان موسیقی بومی بوده است.
وی با اشاره به برگزاری نخستین جشنواره ملی «آواها و نواهای بومی و محلی» با محوریت هوره تصریح کرد: در چارچوب سیاست تمرکززدایی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بومی، پس از دو سال برنامه‌ریزی مستمر، توانستیم در خردادماه سال جاری این رویداد را با تمرکز ویژه بر هوره در شهرستان چوار برگزار کنیم.
وی ادامه داد: حضور چهره‌های شاخص موسیقی بومی از استان‌های غربی کشور و نیز هنرمندان برجسته ملی از تهران، به این جشنواره غنای خاصی بخشید؛ همچنین استقبال گسترده مردم و هنرمندان از این برنامه، نشان داد که هوره همچنان از ظرفیت بالایی برای احیای فرهنگی و پیوند نسل‌ها برخوردار است و می‌تواند به‌عنوان یک جریان زنده و پویا، در فضای فرهنگی امروز نیز نقش‌آفرینی کند.
اسدی‌نیا با تأکید بر تداوم این مسیر فرهنگی تصریح کرد: برگزاری این جشنواره، تنها یک رویداد هنری نبود، بلکه تلاشی بود برای ادای دین به میراثی که در آستانه فراموشی قرار گرفته بود.
وی افزود: خوشبختانه شاهد بودیم که جوانان و نوجوانان نیز با اشتیاق در این برنامه حضور یافتند و علاقه‌مندی خود را به هوره نشان دادند؛ این امر گواهی است بر آنکه این هنر، برخلاف تصور رایج، هنوز در جان نسل جدید ریشه دارد.
معاون هنری ارشاد اسلامی تصریح کرد: بر همین اساس، استمرار این حرکت فرهنگی در دستور کار جدی معاونت هنری قرار گرفته و تلاش خواهیم کرد تا با برنامه‌ریزی دقیق‌تر، زمینه تداوم و گسترش آن را فراهم سازیم.
وی در پایان با تأکید بر لزوم مشارکت جمعی در حفظ این میراث ناملموس خاطرنشان کرد: صیانت از هوره، همانند دیگر جلوه‌های هنر بومی نیازمند هم‌افزایی میان هنرمندان پیشکسوت، نسل جوان، نهادهای فرهنگی و همراهی مردم است، چرا که تنها از رهگذر این همکاری مسئولانه و دغدغه‌مند می‌توان از اصالت و خلوص تاریخی این هنر پاسداری کرد و مانع از کمرنگ شدن جایگاه آن در زیست فرهنگی جامعه شد.
هوره، به‌عنوان یکی از نمادهای هویتی و فرهنگی مردم ایلام، نه‌تنها شایسته آن است که در جایگاه واقعی خود حفظ و تقویت شود، بلکه باید با برنامه‌ریزی هدفمند و حمایت مستمر، به عنوان یک سرمایه فرهنگی زنده، در بستر آموزش، تولید هنری و مناسبات اجتماعی نسل جدید نیز جاری بماند تا پیوند میان گذشته و حال در تار و پود این نغمه اصیل همچنان استوار بماند.
