عصر ایران؛ نورا جمالی - لویی پاستور (۱۸۲۲–۱۸۹۵)، شیمی‌دان، میکروبیولوژیست و زیست‌شناس فرانسوی، یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ علم است که زندگی و دستاوردهایش مسیر پزشکی و علوم زیستی را برای همیشه تغییر داد. او نه تنها نظریۀ بیماری‌زایی میکروب‌ها را پایه‌گذاری کرد، بلکه با اختراعات و پژوهش‌هایش، روش‌های پیشگیری و درمان بیماری‌های واگیر را متحول ساخت.

 

پاستور در ۲۷ دسامبر ۱۸۲۲ در شهری کوچک در شرق فرانسه به دنیا آمد. او در خانواده‌ای تقریبا فقیر به دنیا آمد. پدرش صباغ بود و جدش دباغ؛ اما پاستور توانست در دانشسرای عالی پاریس درس بخواند و بعدها استاد دانشگاه استراسبورگ و دانشگاه لیل شد. 

 

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای پاستور، نظریه‌ی بیماری‌زایی میکروب‌ها بود. او نشان داد که بسیاری از فسادها و بیماری‌ها ناشی از موجودات زنده‌ی میکروسکوپی‌اند، نه فرآیندهای طبیعی یا خودبه‌خودی. در آزمایش‌های مشهورش، پاستور نشان داد مایعاتی که به شکل خاص استریل شوند و در معرض هوا قرار نگیرند، فاسد نمی‌شوند. این آزمایش نه تنها فرضیۀ "فساد خودبه‌خودی" را رد کرد، بلکه پایۀ علم میکروب‌شناسی مدرن را پی‌ریزی کرد.

 

نظریۀ بیماری‌زایی میکروب‌ها در ابتدا با مقاومت شدید جامعۀ علمی روبرو شد. بسیاری از پزشکان و شیمیدان‌ها هنوز به نظریۀ فساد خودبه‌خودی اعتقاد داشتند اما پاستور با آزمایش‌های دقیق و مستند، آن‌ها را قانع کرد.

 

همزمان با پاستور، دانشمندانی مانند رابرت کخ در آلمان نیز در زمینۀ میکروب‌شناسی فعالیت می‌کردند. این رقابت علمی باعث شد سرعت پیشرفت‌ها افزایش یابد اما به هر حال رقابت همیشه با اختلاف نظر توأم است و اختلاف نظرها بین پاستور و سایر دانشمندان، گاه به شدت او را تحت فشار "جامعۀ علمی" قرار می‌داد. اما بزرگان علم غالبا کسانی بوده‌اند که در برابر فشارهای جامعۀ علمی تسلیم نشده و نهایتا توانسته‌اند با اثبات نظریات خود، این جامعه را یک یا چند گام به پیش ببرند. لوئی پاستور نیز چنین دانشمندی بود.

 

پاستور برای اولین بار نشان داد که می‌توان از بیماری‌ها پیشگیری کرد. او واکسن‌هایی برای بیماری‌های دام، مانند مرغک و کزاز، توسعه داد. اما مشهورترین موفقیت او واکسن هاری بود؛ مرضی که در آن زمان غیرقابل درمان و تقریباً همیشه کشنده بود. در سال ۱۸۸۵، پاستور توانست با استفاده از ویروس ضعیف‌شده، بیماری هاری را در یک پسر بچه که توسط یک سگ هار گاز گرفته شده بود، مهار کند. این موفقیت، آغازگر دوره‌ای نوین در پزشکی و واکسیناسیون انسانی شد و پاستور را به شهرت جهانی رساند. سه سال پس از موفقیت پاستور در درمان بیماری هاری، او انستیتو پاستور را پایه‌گذاری کرد که نمونه‌های آن به تدریج در اکثر کشورهای دنیا راه‌اندازی شد. 

 

تولید واکسن‌های ایمن و مؤثر برای دام‌ها و انسان نیازمند سال‌ها آزمایش و خطا بود. شکست‌های اولیه در مهار بیماری‌ها فشار زیادی بر پاستور وارد می‌کرد، اما او هر بار نهایتا با اصلاح روش‌ها موفق شد. دستاوردهای او در این زمینه، راه تولید واکسن‌های متعدد را فراهم کرد و مسیر پزشکی پیشگیرانۀ مدرن را هموار ساخت.

 

یکی دیگر از میراث‌های علمی پاستور، روش پاستوریزاسیون بود؛ فرایندی که در آن مایعات (مانند شیر و شراب) با حرارت ملایم، اما کافی، ضدعفونی می‌شوند تا میکروب‌های مضر از بین بروند، بدون اینکه کیفیت محصول کاهش یابد. این روش، هم امنیت غذایی را بالا برد و هم به صنایع غذایی کمک کرد تا محصولات سالم‌تر تولید کنند. روش پاستوریزاسیون، تولید و نگهداری غذا را ایمن‌تر کرد و به استانداردهای بهداشتی مدرن کمک کرد.

میراث پاستور نه تنها در پزشکی و میکروب‌شناسی بلکه در کل علوم زیستی و بهداشت عمومی به یادگار مانده است. او نشان داد که دانش علمی می‌تواند زندگی میلیون‌ها انسان را نجات دهد. روش او مبتنی بر مشاهده، آزمایش و اثبات بود و به همین دلیل، جامعۀ علمی او را یکی از پایه‌گذاران روش علمی مدرن می‌داند. پاستور الگویی از علم کاربردی و اخلاق‌محور ارائه کرد و نشان داد که دانش می‌تواند زندگی انسان‌ها را در سطحی وسیع و جهانی نجات دهد. بیراه نیست اگر بگوییم یافته‌های علمی پاستور، از آن زمان تا به امروز، صدها میلیون و بلکه میلیاردها انسان را از خطر مرگ نجات داده است. اگر حیوانات را هم به انسان‌ها اضافه کنیم، محاتسبۀ تعداد موجوداتی که زندگی و طول عمر خود را مدیون لوئی پاستور هستند، واقعا دشوار می‌شود.

پاستور مردی خانواده‌دوست و متواضع بود. او با مارگریت بورش ازدواج کرد و دو دختر داشت. زندگی او سرشار از تلاش علمی بود، اما هیچ‌گاه تعلقات شخصی و اخلاقی را قربانی کار نکرد. او تا پایان عمر در فرانسه زندگی کرد و هیچ‌گاه برای منافع شخصی به سیاست وارد نشد. 

 

لویی پاستور در ۲۸ سپتامبر ۱۸۹۵ در سن ۷۲ سالگی در پاریس درگذشت. او با دستاوردهای علمی خود، جایگاهی همیشگی در تاریخ علم و پزشکی یافت و نامش همچنان الهام‌بخش نسل‌های بعدی دانشمندان است.