همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: وقتی صحبت از آلودگی هوا می‌شود، مهم‌ترین توصیه اکثر کارشناسان این است که کودکان، سالمندان، زنان باردار و بیماران قلبی و ریوی تا حد ممکن در خانه بمانند، اما واقعیت این است که بخش قابل توجهی از جامعه، افراد شاغل هستند که اجبار کاری یا اقتصادی، آنها را در اوج آلودگی هوا از خانه بیرون می‌کشد و خیلی از آنها کارمندان ادارات دولتی نیستند که تعطیلی‌ها و دورکاری‌ها شامل حال آنها هم بشود. طبیعتا این افراد بیش از دیگران در معرض پیامدهای جسمی و روانی آلودگی هوا قرار دارند.
تکلیف افراد حساسِ شاغل چیست؟
در تهران، وقتی شاخص آلودگی از عدد ۱۷۰ می‌گذرد، محدودیت زوج و فرد از درِ منزل اجرا می‌شود؛ یعنی از هر ۲ فرد دارای خودرو، فقط یک نفر اجازه بیرون آوردن خودرویش را دارد. این سیاست در ظاهر برای کاهش تردد و کنترل آلودگی مفید به نظر می‌رسد، اما در عمل، برای بخشی از جامعه به‌ویژه کسانی که مشکلات تنفسی یا قلبی دارند، چالش دیگری ایجاد می‌کند. بسیاری از این افراد نمی‌توانند هر روز هزینه رفت‌وآمد با تاکسی اینترنتی را بپردازند؛ هزینه‌ای که در دو نوبت رفت‌وبرگشت می‌تواند معادل بخش قابل توجهی از حقوق ماهانه آنها باشد. از طرفی سیستم حمل‌ونقل عمومی آن‌قدر گسترده نیست که بتواند جایگزینی واقعی برای خودروهای شخصی باشد.
پیاده‌روی طولانی تا ایستگاه، منتظر ماندن کنار خیابان برای رسیدن یک اتوبوس و شلوغی بی حد اتوبوس‌ها، همه باعث می‌شود که این افراد زمان بیشتری در معرض ذرات معلق بمانند؛ ذراتی که برای یک فرد سالم هم خطرناک‌اند، چه برسد به فردی که ریه‌اش حساس‌تر از معمول است. در چنین شرایطی تکلیف افراد حساسِ شاغل چیست؟ آیا هیچ راه‌حل واقع‌بینانه‌ای برای محافظت از آنها وجود دارد؟
ماسک N۹۵ بزنید
متخصصان ریه و قلب تأکید می‌کنند که «کاهش تماس با آلاینده‌ها» تنها در صورتی عملی می‌شود که راهکارهای واقعی مطرح باشد. یکی از توصیه‌های اصلی پزشکان به افراد شاغل، استفاده از ماسک‌های استاندارد است که واقعاً کارآیی داشته باشند. ماسک‌های N۹۵ اگر شکل درست روی صورت قرار گرفته باشند، می‌توانند بخش زیادی از ذرات PM۲.۵ را فیلتر کنند. این توصیه شاید ساده به نظر برسد، اما برای فردی که مجبور است روزانه یک تا دو ساعت در مسیر رفت‌وآمد باشد، تنها ابزار فوری و واقعی برای محافظت از ریه است.
البته دکتر مصطفی قانعی، فوق تخصص بیماری‌های ریه و عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی پیش از این در گفتگو با همشهری‌آنلاین گفته بود که تأثیر ماسک به نوع آلاینده بستگی دارد. «مثلا هیچ ماسکی نمی‌تواند جلوی ورود گازهای سمی مثل مونوکسیدکربن را بگیرد. در این شرایط تنها چاره، بیرون نرفتن از خانه است. همچنین اگر آلودگی هوا ناشی از گازهایی مثل نیتروژن‌دی‌اکسید یا سولفوردی‌اکسید باشد، هر ماسکی بی‌اثر است. چون این گازها از کوچک‌ترین روزنه‌ها هم عبور می‌کنند. در این مواقع فقط افزایش مصرف مواد و داروهای آنتی‌اکسیدان می‌تواند تا حدی عوارض را کاهش دهد. البته مهم‌ترین آلاینده تهران، ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون (PM۲.۵) است و ماسک N۹۵ برای کاهش آسیب این ذرات مؤثر است و توصیه می‌شود.»
ماسک‌های جراحی و سه‌بُعدی بی‌فایده‌اند
خیلی‌ها برای محافظت از خود ماسک‌های پارچه‌ای، جراحی و سه‌بعدی استفاده می‌کنند اما پزشکان تاکید می‌کنند که منافذ این ماسک‌ها بزرگ است و برای جلوگیری از انتشار ویروس (مثل کرونا) طراحی شده‌اند، نه فیلتر کردن هوا و استفاده از آنها تنها جنبه روانی دارد. همچنین از آنجا که روی صورت کیپ نمی‌شوند، هوای آلوده از کناره‌ها وارد ریه می‌شود. به گفته پزشکان، استفاده همزمان از دو یا سه ماسک جراحی هم بی‌فایده است. چون ذرات از ماسک جراحی عبور می‌کنند.
دکتر سید احمد طباطبایی، فوق تخصص ریه کودکان در این زمینه به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «در این حجم از آلودگی هوا نه تنها ماسک سه‌بعدی، بلکه هیچ ماسک دیگری موثر نیست. چون ذرات آلودگی آن قدر زیاد است که این ماسک‌ها توانایی جلوگیری از آنها را ندارند. ماسک N۹۵ هم تنها می‌تواند تا حدی جلوی ورود یک سری ذرات معلق بزرگ را بگیرد اما مانع ورود گازها که نمی‌شود. استفاده از ماسک سه‌بعدی هم واقعا تاثیر چندانی ندارد.»
بیشتر بخوانید؛
-
۵ آسیب مهمی که کودکان از آلودگی هوا می‌بینند
-
آلودگی هوا چطور باعث بروز اضطراب و افسردگی می‌شود؟
-
آیا آلودگی هوا می‌تواند ما را به آلرژی مبتلا کند؟
در خیابان ندوید و با دهان نفس نکشید
برای افراد شاغلی که مجبورند در روزهای بسیار آلوده هم سرکار بروند اما توان مالی استفاده مداوم از تاکسی‌های دربست یا اینترنتی را ندارند و ناچار به استفاده از حمل‌ونقل عمومی هستند، تغییر رفتارها ضروری است. اولین قانون، «قانون فاصله» است. غلظت گازهای سمی در یک تا دو متری سطح زمین و نزدیک به اگزوز خودروها در اوج خود قرار دارد. اگر در ایستگاه اتوبوس یا کنار خیابان منتظر تاکسی هستید، هرگز «لبِ جدول» نایستید. ۳ تا ۴ متر عقب‌نشینی کنید یا در ورودی مغازه‌ها بایستید و تنها لحظه رسیدن وسیله نقلیه جلو بروید. همین چند قدم فاصله، حجم قابل توجهی از آلاینده‌های سنگین را از ریه شما دور می‌کند.
قانون دوم، «پرهیز از عجله» است. دویدن برای رسیدن به مترو یا اتوبوس در روزهای آلوده، بدترین کاری است که یک فرد آسیب‌پذیر می‌تواند انجام دهد. افزایش ضربان قلب یعنی تنفس سریع‌تر و عمیق‌تر، و این یعنی پمپاژ حجم بیشتری از هوای سمی به خون. آهسته گام بردارید و حتماً با دهان بسته و فقط از طریق بینی نفس بکشید. مویرگ‌ها و مخاط بینی تا حد زیادی مانند فیلتر عمل می‌کنند، اما تنفس از راه دهان، دروازه ورود مستقیم سموم به ریه است.
تغذیه مناسب خیلی مهم است
تغذیه مناسب و نوشیدن آب کافی نیز به افراد شاغل کمک می‌کند تا بدن خود را در برابر آلودگی‌ها مقاوم سازند. دکتر محمدحسن بمانیان، ایمونولوژیست و متخصص آسم و آلرژی در این زمینه به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «رژیم غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان مثل میوه‌ها و سبزیجاتی مانند انار، پرتقال، سیب، بروکلی و هویج، همچنین شیر و لبنیات کم‌چرب و آجیل خام، به مقابله با «استرس اکسیداتیو» ناشی از آلودگی هوا کمک می‌کند. همچنین باید از مصرف غذاهای چرب و فست‌فودی پرهیز کرد.»
توجه به سیستم تهویه خودرو
نکته مهم دیگر برای افرادی که با تاکسی یا خودروی خود یا همکاران تردد می‌کنند، توجه به سیستم تهویه و بالا بودن شیشه‌های خودرو است. حتماً از راننده بخواهید دریچه ورود هوای بیرون را ببندد و سیستم تهویه را روی حالت «چرخش داخلی» قرار دهد تا هوای آلوده خیابان به داخل کابین وارد نشود. طبق گفته کارشناسان، این کارها می‌تواند میزان آلودگی داخل خودرو را تا ۴۰ درصد کاهش دهد.
صورت و بینی را بشویید
مراقبت در برابر آلودگی هوا فقط به ریه‌ها محدود نمی‌شود. ذرات معلق و مواد شیمیایی روی پوست صورت، پلک‌ها و درون چشم‌ها می‌نشینند و می‌توانند باعث سوزش، التهاب و عفونت شوند.
بمانیان توصیه می‌کند که «بعد از بازگشت به خانه، صورت و داخل بینی خود را با آب ولرم شست‌وشو دهید. همچنین برای جلوگیری از انتقال آلودگی‌ها به محیط خانه، حتما لباس‌های بیرون را تعویض کنید.»
به گفته این ایمونولوژیست، «استفاده از دستگاه‌های تصفیه هوا که مجهز به فیلترهای مناسب مثل HEPA هستند هم می‌تواند کیفیت هوای داخل خانه را بهبود دهد.»
پزشکان همچنین تاکید دارند که اگر از لنز چشمی استفاده می‌کنید، در روزهای آلوده به جای آنها عینک بزنید. عینک علاوه بر اینکه مانع حبس شدن ذرات آلوده زیر لنز می‌شود، تا حدی مثل یک سپر فیزیکی در برابر برخورد مستقیم دوده با چشم عمل می‌کند.
