به گزارش رکنا، در حالی‌که گفتگوهای گسترده‌ای پیرامون تأثیر استفاده از موبایل بر سلامت روان در جریان است، پژوهشی جدید نشان داده که حتی یک هفته دوری از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند تغییرات مهمی در وضعیت روانی افراد ایجاد کند.
این مطالعه نشان داده است که انجام «سم‌زدایی دیجیتال» به مدت یک هفته می‌تواند نشانه‌های افسردگی، اضطراب و اختلالات خواب را در میان جوانان کاهش دهد. هرچند هنوز مشخص نیست این تأثیرات چه مدت باقی می‌مانند، یافته‌ها برای بسیاری امیدبخش بوده است.
مطالعه انجام‌شده و منتشرشده در نشریه JAMA Network Open نشان داده که دوری از شبکه‌های اجتماعی حتی به مدت کوتاه، تاثیرات مثبتی بر کاهش اضطراب، افسردگی و بی‌خوابی دارد. نتایج این پژوهش شامل ۲۹۵ جوان ۱۸ تا ۲۴ ساله بود که تصمیم گرفتند استفاده روزانه خود از شبکه های اجتماعی را به حداقل برسانند. متوسط زمان استفاده آن‌ها از دو ساعت به ۳۰ دقیقه کاهش یافت.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که چنین فاصله کوتاهی می‌تواند تغییرات چشمگیری ایجاد کند: اضطراب به‌طور متوسط ۱۶.۱ درصد کاهش یافته، افسردگی کاهش ۲۴.۸ درصدی داشته و بی‌خوابی نیز به میزان ۱۴.۵ درصد کمتر شده است. با این حال، هیچ بهبودی در احساس تنهایی مشاهده نشد؛ گمان می‌رود این اثر به نقش اجتماعی شبکه‌ها مرتبط باشد.
دکتر جان تورس، استاد روان‌پزشکی از دانشکده پزشکی هاروارد و یکی از نویسندگان تحقیق، اظهار داشت که هرچند کاهش استفاده از شبکه‌های اجتماعی نمی‌تواند جایگزین درمان‌های اصلی باشد، ولی به‌عنوان یک روش کمکی می‌تواند مفید واقع شود. او بیان کرد: «اگر فردی تحت درمان مشکل روانی است، امتحان کاهش دسترسی به شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به بهتر شدن شرایط کمک کند.»
با این وجود، او تأکید کرد که این تحقیق نسخه‌ای قطعی نیست؛ چراکه شرکت‌کنندگان دارای علائم روانی نسبتاً خفیفی بودند و نتایج ممکن است در افراد مختلف واکنش‌های متفاوتی ایجاد کند.
براساس گفته‌های دکتر تورس، بسیاری از مراجعه‌کنندگان او به‌ویژه جوانان و دانشجویان، از بهبود حالت روانی خود پس از کنار گذاشتن موقت شبکه‌های اجتماعی خبر داده‌اند. این موضوع انگیزه‌ای شد تا او و تیمش مطالعه دقیق‌تری را آغاز کنند.
جالب آنکه بسیاری از شرکت‌کنندگان به‌طور داوطلبانه در این پژوهش حضور یافتند و به نظر می‌رسید انگیزه بالایی برای شرکت در این مطالعه داشته باشند. اگرچه ترک برخی پلتفرم‌ها همچون اینستاگرام و تیک‌تاک برای برخی دشوارتر بود، نتایج مثبت نشان دادند که اثر اصلی این وقفه بر کاهش رفتارهای مشکل‌زا مانند استفاده اعتیادگونه بوده است، نه صرفاً کاهش وقت صرف‌شده پای گوشی.
این مطالعه در زمانی منتشر شد که بحث‌های زیادی در خصوص تأثیر زمان صرف‌شده پای گوشی‌های هوشمند بر سلامت روان در جریان بود. برخی روان‌شناسان بر این باورند که گوشی‌های هوشمند دلیل اصلی کاهش سلامت روان جوانان هستند، درحالی‌که دیگر متخصصان تأکید دارند که کیفیت استفاده از شبکه‌های اجتماعی مهم‌تر از مدت زمان استفاده است.
برخی منتقدان به روش این تحقیق ایراداتی وارد کرده‌اند، از جمله نبود گروه کنترل و استفاده از شرکت‌کنندگانی که خود تصمیم به کاهش استفاده از شبکه‌های اجتماعی گرفته‌اند. این موضوع به گفته آن‌ها می‌تواند نتایج را تحت تأثیر انتظارات روانی قرار دهد.
دکتر کریستوفر فرگوسن، استاد روان‌شناسی، معتقد است که بدون گروه کنترل نمی‌توان با اطمینان درباره تأثیرات واقعی این مطالعه سخن گفت.
داده‌های پیشین درباره تأثیر «سم‌زدایی دیجیتال» تفاوت‌های زیادی دارند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که این روش تأثیرات کمی بر سلامت روان داشته است. با این حال، دیگر موارد حاکی از تأثیر مثبت، هرچند کوچک، هستند.
دکتر تورس امید دارد که تحقیقاتی با کیفیت بیشتر بتوانند راهنمایی دقیق‌تری برای تجویز وقفه‌های متناسب با هر فرد ارائه دهند.
برخی متخصصان همچون دکتر جین توئنژ بر این باورند که نتایج این پژوهش ضرورت محدودسازی شبکه‌های اجتماعی را نشان می‌دهد. او معتقد است که کاهش استفاده موقتی از این پلتفرم‌ها می‌تواند به‌ویژه برای افراد با علائم شدید افسردگی بسیار مؤثر باشد. هرچند تأکید کرد که تحقیقات بیشتری لازم است تا مشخص شود این اثرات تا چه مدت پایدار خواهند بود.
