همشهری‌آنلاین ـ پروانه بندپی: در نگاه اول، آلودگی صوتی فقط صدا است؛ بوق ماشین‌ها، کارگاه‌های ساختمانی، موتورسیکلت‌هایی که نیمه‌شب از خیابان و داخل کوچه‌ها رد می‌شوند. اما وقتی سروصدای شهر از یک آستانه بالاتر می‌رود، بدن وارد وضعیتی می‌شود که شباهت زیادی به استرس مزمن دارد. این وضعیت، برخلاف ظاهر ساده‌اش، یکی از عوامل آسیب به قلب و عروق است؛ پدیده‌ای که کمتر درباره آن شنیده‌اید و متخصصان آن را «عامل خطر خاموش» می‌نامند.
قلب ما هرگز به آلودگی صوتی عادت نمی‌کند
تحقیقات نشان داده که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض صداهای بالاتر از ۶۰ تا ۷۰ دسی‌بل در روز و بیشتر از ۵۰ دسی‌بل در شب، می‌تواند فشار خون را بالا ببرد و ریسک سکته قلبی و مغزی را افزایش دهد. دلیلش هم این است که بدن انسان سروصدای بلند را تهدید تعبیر می‌کند؛ حتی اگر فرد به‌ظاهر بگوید «عادت کرده‌ام».
دکتر مسعود هاشمی، متخصص قلب و عروق در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین توضیح می‌دهد که مکانیسم اثر صدای بلند بر سیستم قلبی‌عروقی، چیزی فراتر از آزار عصبی است: «وقتی در معرض صدای شدید قرار می‌گیریم، بدن هورمون‌های استرس مثل نورآدرنالین و کورتیزول را ترشح می‌کند. این هورمون‌ها رگ‌ها را تنگ‌تر می‌کنند، ضربان قلب را بالا می‌برند و فشار خون را افزایش می‌دهند. اگر این محرک‌ها کوتاه‌مدت باشند، بدن جبران می‌کند، اما وقتی سروصدا بخشی از زندگی روزمره باشد، اثرات آن تبدیل به التهاب مزمن و آسیب تدریجی به دیواره رگ‌ها می‌شود.»
به گفته این متخصص قلب، همین التهاب مزمن یکی از مقدمات سکته قلبی است. «رگ‌ها بر اثر این وضعیت سخت‌تر می‌شوند، رسوب چربی‌ها سریع‌تر ایجاد می‌شود و قلب مثل یک موتور که همیشه گاز می‌خورد، زودتر فرسوده می‌شود. این اثرات ممکن است سال‌ها خاموش بمانند، اما در نهایت به بروز بیماری جدی منجر می‌شوند.»
یکی از مشکلات اصلی، آلودگی صوتی شبانه است؛ سر و صدایی که حتی اگر فرد را از خواب بیدار نکند، باز هم مغز آن را پردازش می‌کند. خوابِ چندپاره‌شده مانع از تنظیم فشار خون در طول شب می‌شود؛ فرآیندی که برای سلامت قلب حیاتی است. دکتر هاشمی، این بخش را «حلقه پنهان» آلودگی صوتی می‌نامد و تأکید می‌کند: «خوابِ بی‌کیفیت، خودش یکی از فاکتورهای مهم افزایش فشار خون است و هیچ دارویی هم نمی‌تواند اثر مخرب خواب بد و فاقد کیفیت را کاملاً جبران کند.»
آلودگی صوتی فقط به اعصاب آسیب نمی‌زند
اما چرا آلودگی صوتی هنوز برای بسیاری از مردم فقط «ناراحتی اعصاب» تلقی می‌شود و نه یک خطر قلبی؟ پاسخ را باید در این نکته جست‌وجو کرد که ورودی این آلودگی از گوش آغاز می‌شود و افراد معمولا این مسیر را خطری برای قلب تصور نمی‌کنند. اما متخصصان گوش هم می‌گویند: «گوش فقط یک ابزار شنیدن نیست؛ اولین ایستگاهی است که صدا از آن وارد سیستم عصبی می‌شود. حتی صداهایی که ما نادیده می‌گیریم، باعث تحریک سلول‌های ظریف شنوایی می‌شوند. این تحریک به‌صورت پیام عصبی به مراکز استرس مغز می‌رسد و همین پیام‌ها بدن را در وضعیت هشدار قرار می‌دهد.»
به گفته متخصصان گوش، «قرار گرفتن مداوم در محیط‌های پرصدا حتی اگر باعث افت شنوایی نشود، همچنان سیستم استرس بدن را فعال نگه می‌دارد و زمینه را برای آسیب‌های قلبی هم فراهم می‌کند.»
بنابراین آلودگی صوتی، یک معضل تک‌بُعدی نیست. این آلودگی از گوش شروع می‌شود، اما پیامش به قلب می‌رسد؛ همان‌جایی که بسیاری از شهرنشینان فکرش را هم نمی‌کنند.
مطالعات نشان می‌دهد سکونت در مجاورت فرودگاه‌ها یا بزرگراه‌های پرتردد با افزایش خطر بروز سکته قلبی، سکته مغزی، آریتمی‌های قلبی و فشار خون مقاوم به درمان ارتباط دارد. این پیامدها ناگهانی یا نمایشی نیستند؛ بلکه حاصل تغییرات تدریجی و مداومی‌اند که در طول زمان سلامت قلب و عروق را تضعیف می‌کنند.
