عصر ایران - وقتی به معماری برنده جوایز فکر می کنیم، ذهنمان احتمالا به سمت برج های شیشه ای براق یا ویلاهای مینیمالیستی گران قیمت هدایت می شود که قیمتشان می تواند بودجه یک کشور کوچک را تامین کند. اما طراح چینی، شینیون لی (Xinyun Li)، این تصور رایج را کاملا تغییر داد؛ او ثابت کرد که طراحی درخشان به بودجه هنگفت نیاز ندارد، و در واقع، این کار را با هزینه ای کمتر از یک خودروی دست دوم مناسب انجام داد!
«خانه بومی» 2500 دلاری در پارا داش، روستایی از جنس بامبو در مودونپور بنگلادش، قرار دارد. این پروژه عملا یک کلاس درس پیشرفته در زمینه «کار با آنچه در اختیار دارید» است. این خانه که برای یک خانواده چهار نفره چند نسلی (والدین، پسر و عروس آنها) ساخته شده است، صرفا یک سازه ساده نیست.
این خانه شامل دو اتاق خواب، یک آشپزخانه، سرویس بهداشتی، دو آغل گاوداری، اتاقی برای فرزند آینده، یک فضای بافندگی و حتی یک چایخانه و مغازه در کنار جاده است. باورکردنی نیست که تمام این امکانات، از جمله مواد و دستمزد کارگران، با هزینه ای کمتر از 2500 دلار به ثمر رسیده است.
لی چگونه این شاهکار را خلق کرد؟ پاسخ در رویکرد فوق محلی او نهفته است. تک تک مصالح ساختمانی از محیط اطراف تامین شده اند. گِل، کاه و بامبو به معنای واقعی کلمه از دل طبیعت جمع آوری شده اند، در حالی که آجر و ورق های حلبی با استفاده از منابع محلی در همان نزدیکی تولید شده اند.
هیچ هزینه ای برای حمل و نقل های طولانی و هیچ ماده وارداتی؛ فقط آنچه زمین و جامعه محلی می توانستند فراهم کنند. این رویکرد اگرچه ساده به نظر می رسد، اما اجرای صحیح آن به مهارت های طراحی جدی نیاز دارد.
بنگلادش آب و هوای ملایمی ندارد؛ تابستان ها گرم، فصل باران های موسمی طولانی و خطر سیل یک نگرانی واقعی است. لی به سادگی چند دیوار را سر هم نکرد، بلکه کل خانه را طوری طراحی کرد که همسو با چالش های محیطی، نه در برابر آنها، عمل کند.
حفاظت در برابر سیل: ساختار خانه روی سکوهای برافراشته ای قرار گرفته است تا در برابر سیلاب ها محافظت شود.
مدیریت آب: سقف های شیب دار با زاویه تند تضمین می کنند که آب باران به جای جمع شدن، به طور موثر به پایین هدایت شود.
تهویه عرضی: چیدمان اتاق ها راهبردی بوده و برای به حداکثر رساندن تهویه طبیعی طراحی شده است. پنجره ها در ارتفاعات مختلف در سمت بادگیر و پشت به باد قرار داده شده اند تا یک جریان هوای طبیعی ایجاد شود و هوای گرم را به بیرون هدایت کند. به این ترتیب، نیازی به سیستم تهویه مطبوع نیست.
جذاب ترین جزئیات این خانه، گلدان های رسی کوچکی است که در دیوارهای گِلی چایخانه قرار داده شده اند. این گلدان ها صرفا تزئینی نیستند؛ آنها که از یک روستای همسایه تهیه شده اند، کاملا کاربردی هستند. هنگامی که در دیوار قرار می گیرند، جریان هوا را فشرده کرده و به خنک شدن هوای ورودی کمک می کنند و یک اقلیم کوچک راحت تر در داخل ایجاد می کنند. این ترکیب خلاقانه از فناوری باستانی و تفکر طراحی معاصر، به واقع نبوغ آمیز است.
از آنجایی که برق در این منطقه محدود است، لی از چیزی به نام «بطری های لیتری نور» در سقف استفاده کرد. این دستگاه های ساده (که اساسا بطری های پلاستیکی پر از آب هستند) نور خورشید را می شکنند و فضای داخلی را در طول روز روشن می کنند، بدون نیاز به هیچ گونه برقی. این نوع راه حل کم فناوری و با تاثیر بالا به ما یادآوری می کند که نوآوری همیشه به معنای اضافه کردن فناوری بیشتر نیست.
طراحی داخلی خانه به طور عمیقی بازتاب دهنده نحوه زندگی این خانواده است. عروس خانواده یک فضای کوچک بافندگی در بالکن طبقه بالا درست در کنار اتاق خواب خود دارد. او می تواند به حرفه خود بپردازد و در عین حال با آنچه در طبقه پایین می گذرد، در ارتباط باشد. از سوی دیگر، چایخانه و مغازه والدین در لبه حیاط، در امتداد جاده روستا قرار دارد. این موقعیت یابی به گونه ای است که حریم خصوصی خانه اصلی حفظ شود و در عین حال برای افراد محلی که توقف می کنند، قابل دسترسی باشد.
آنچه این پروژه را بسیار متقاعدکننده می کند، تنها برچسب قیمت پایین آن نیست. بلکه این است که هر تصمیمی، از مصالح گرفته تا روش های ساخت، ریشه در دانش محلی و اکولوژی منطقه دارد. دهانه های آجر تصادفی نیستند؛ بلکه با دقت برای بهبود تهویه طراحی شده اند. صفحات بامبو نور را به زیبایی فیلتر می کنند و حریم خصوصی را حفظ می نمایند. حتی سقف های حلبی، که ممکن است انتخابی صرفا کاربردی به نظر برسند، بخشی از هویت زیبایی شناختی خانه می شوند.
این همان چیزی است که معماری بومی واقعی و اصولی به نظر می رسد. در اینجا بحث بر سر تحمیل یک دیدگاه طراحی بیرونی به یک مکان نیست، بلکه گوش دادن به زمین، اقلیم، فرهنگ و مردمی است که واقعا در آنجا زندگی خواهند کرد. شینیون لی خانه ای ایجاد کرد که مقاوم، سازگار و زیبا است و ثابت کرد که طراحی متفکرانه می تواند به شکل رادیکالی مقرون به صرفه باشد.
