در ایران قیمت لحظهای تمام معاملات طلای آبشده بر مبنای عیار ۷۵۰ (قیمت طلا ۱۸ عیار) اعلام و تسویه میشود و کوچکترین انحراف عیار به ضرر مستقیم سرمایهگذار تمام میشود. به همین دلیل وجود «کد استاندارد» (انگ معتبر) حکشده روی شمش همراه با فاکتور رسمی که عیار دقیق را تضمین کند، از مهمترین معیارهای خرید امن به شمار میرود و معاملهگران حرفهای هیچگاه بدون بررسی این دو فاکتور اساسی وارد معامله نمیشوند. در این مقاله قصد داریم بهطور کامل به این پرسش پاسخ دهیم که چرا عیار طلای آبشده اغلب دقیقا ۷۵۰ نیست و چگونه میتوان فهمید عیار طلای آبشده چقدر است؟
طلای آبشده همیشه ۱۸ عیار نیست و عیار آن بستگی به عیار طلاهایی دارد که ذوب شدهاند. طلای آبشده (که به آن را «طلای ذوب» یا «شمش خانگی/کارگاهی» هم میگویند) فقط به طلایی گفته میشود که از ذوب کردن زیورآلات، سکه، پلاک و ضایعات طلا به دست آمده و به شکل شمش یا پلاک به دست ما میرسد.
در ایران معمولا اجرت و سود مغازهها را حذف میکنند تا قیمت تمامشده پایینتر بیاید، بنابراین طلافروشان و کارگاهها سعی میکنند طلای آبشده را نزدیک به عیار ۷۵۰ (یعنی دقیقا ۱۸ عیار) تولید کنند تا خریدار ضرر نکند و استاندارد بازار باشد، اما در عمل ممکن است چند صدم یا حتی یکدو هزارم عیار کمتر یا بیشتر باشد (مثلا ۷۴۹، ۷۴۸ یا ۷۵۲). همیشه هنگام خرید طلای آبشده باید فاکتور معتبر با ذکر دقیق عیار (ترجیحا ۷۵۰) و وزن را بگیرید. در ایران، فروشندههای مختلفی از جمله «طلاسی» وجود دارند که بهترین سایت رسمی خرید و فروش طلا است، بستر یک خرید امن را برای شما فراهم میسازند.
عیار طلای آبشده دقیقا ۷۵۰ نیست چون در فرایند ذوب کارگاهی، طلافروشان و کارگاهها معمولا مجموعهای از زیورآلات دستدوم با عیارهای مختلف (بعضا ۷۵۰، گاهی ۷۴۰ یا حتی پایینتر بهخاطر سایش سالها استفاده) را با هم مخلوط و ذوب میکنند.
آنها هیچگاه از فلزات خالص (طلای ۹۹۹/۹ و مس/نقره استاندارد) برای تنظیم دقیق عیار استفاده نمیکنند، فقط سعی میکنند با تجربه و چشم، مقدار مس یا نقره اضافه کنند تا نزدیک ۱۸ عیار شود.
در حین ذوب مقداری ناخالصی (مثل سرب، روی یا قلع باقیمانده از جوشکاری قبلی زیورآلات) داخل طلا میماند و بخشی از طلا هم به شکل اکسید یا دود از دست میرود که باعث میشود عیار نهایی معمولا چند صدم تا یکیدو هزارم پایینتر یا گاهی بالاتر از ۷۵۰ بیاید (مثلا ۷۴۸ تا ۷۵۲).
هیچ کارگاهی معمولی نمیتواند تضمین کند شمش تولیدیاش دقیقا ۷۵۰/۰۰۰ است مگر اینکه در آزمایشگاه مجهز و با دستگاه XRF پس از ذوب دوباره تنظیم و اصلاح عیار انجام دهد که این کار هزینهبر است و در طلای آبشده رایج بازار انجام نمیشود.
ریگیری رایجترین روش سنتی تشخیص عیار طلای آبشده در بازار ایران است که طی آن با چاقوی تیز از چند نقطه مختلف شمش مقدار خیلی کمی (چند میلیگرم) تراشه برمیدارند، تراشهها را دقیق توزین میکنند، سپس با اسید نیتریک رقیق و بهتدریج غلیظتر شستشو میدهند تا مس و نقره کاملا حل شود و فقط طلای خالص باقی بماند؛ وزن باقیمانده را دوباره اندازه میگیرند و درصد آن نسبت به وزن اولیه، عیار واقعی را نشان میدهد.
در کارگاههای حرفهای دقت این روش تا ۱–۲ هزارم میرسد، اما در جاهای معمولی ممکن است ۳–۵ هزارم خطا داشته باشد و مهمتر اینکه اگر داخل شمش ناخالصی سنگین مانند تنگستن یا ایریدیوم کار گذاشته شده باشد، ریگیری قادر به تشخیص آن نیست و فقط دستگاههای XRF یا سیگما میتوانند تقلبهای داخلی را برملا کنند.
انگ طلا (یا کد انگ) یک کد حکشدهی لیزری بسیار ریز روی شمش یا پلاک طلای آبشده است که توسط کارگاههای مجاز و دارای مجوز اتحادیه طلا و جواهر و سازمان استاندارد زده میشود و معمولا شامل نام یا علامت تجاری کارگاه + شناسهی منحصربهفرد تولید + عیار اعلامشده (مثلا ۷۵۰ یا ۷۴۰) و گاهی تاریخ تولید است.
اهمیت اصلی آن این است که نشان میدهد این شمش در کارگاهی ثبتشده و تحت نظارت ذوب شده و تولیدکننده مسئولیت عیار اعلامشده را میپذیرد و اگر بعدا با تست XRF یا ریگیری عیار واقعی کمتر از آنچه حک شده باشد، خریدار میتواند از طریق اتحادیه طلا شکایت کند و خسارت بگیرد.
انگ طلا نوعی «ضمانتنامهی قابل پیگیری قانونی» برای عیار شمش بهشمار میرود. البته خود انگ بهتنهایی ۱۰۰٪ تقلب را حذف نمیکند (چون ممکن است تقلبی باشد یا شمش بعد از انگ زدن دستکاری شود)، اما در بازار ایران وجود انگ معتبر همراه با فاکتور رسمی، ریگیری و تست XRF، بالاترین سطح اطمینان را برای خرید طلای آبشده فراهم میکند و تقریبا تمام معاملهگران حرفهای فقط شمش انگدار و فاکتوردار را میپذیرند.
اگر عیار طلای آبشده پایینتر از ۷۵۰ باشد، شما بهصورت مستقیم ضرر میکنید و میزان ضرر گاهی خیلی سنگین است.
در بازار ایران قیمت طلای آبشده همیشه بر اساس عیار ۷۵۰ (۱۸ عیار) محاسبه و لحظهای اعلام میشود؛ یعنی شما وقتی میخرید، پول دقیقا ۷۵۰ هزارم طلا میدهید، اما اگر عیار واقعی شمش مثلا ۷۴۰ باشد، شما ۱۰ هزارم (حدود ۱.۳۳٪) طلا کمتر دریافت کردهاید. برای ۱۰۰ گرم طلا این یعنی حدود ۱.۳۳ گرم طلای خالص کمتر دارید که با قیمت فعلی (مثلا گرمی ۵ میلیون تومان) تقریبا ۶–۷ میلیون تومان ضرر نقدی است.
وقتی هم میخواهید بفروشید، خریدار حرفهای حتما ریگیری یا XRF میکند و فقط به همان عیار واقعی (مثلا ۷۴۰) پول میدهد، یعنی همان ۱.۳۳٪ ضرر دوباره تکرار میشود.
پس در یک معامله خرید و فروش با عیار پایین، ضرر شما دو بار میشود (یک بار هنگام خرید، یک بار هنگام فروش) و گاهی تا ۳–۴٪ کل سرمایهتان را از دست میدهید. به همین دلیل معاملهگران حرفهای هیچگاه طلای بدون فاکتور و انگ معتبر یا بدون تست عیار نمیخرند، چون حتی نیم درصد تا یک درصد عیار پایینتر هم در حجم بالا ضرر چند ده یا چند صد میلیونی ایجاد میکند. طلاسی، طلای آبشده را با فاکتور و انگ معتبر در اختیار شما قرار میدهد.
