به گزارش همشهریآنلاین، در هفته های اخیر تنشها میان آمریکا و ونزوئلا به سطحی بیسابقه رسیده است. آمریکا با ادعای مبارزه با قاچاق مواد مخدر به دنبال شکست دادن مقاومت مردمی ونزوئلا است. این بحران که شامل تهدیدات نظامی، اقدامات اطلاعاتی، فشارهای اقتصادی و دیپلماسی پیچیده است، باعث نگرانیهای گستردهای در منطقه کارائیب و آمریکای لاتین شده است. گزارشها حاکی از آن است که دونالد ترامپ رئیسجمهور آمریکا، گزینههای مختلفی از تهدید مستقیم تا مذاکرات را برای تحت فشار قرار دادن دولت مادورو در نظر گرفته است.
افزایش حضور نظامی آمریکا در کارائیب
ایالات متحده از چند ماه پیش، حضور نظامی خود در کارائیب را به شدت افزایش داده است. ناوهای هواپیمابر «یو اس اس جرالد آر. فورد»، «وینستون اس. چرچیل» و … در نزدیکی سواحل ونزوئلا مستقر شدهاند و هزاران نیروی نظامی همراه با جنگندههای مدرن F-۳۵ در منطقه مستقر شدهاند. این اقدام آمریکا که بزرگترین تجمع نیروی دریایی در کارائیب از زمان بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲ است، نگرانیها درباره احتمال مداخله نظامی مستقیم در ونزوئلا را افزایش داده است.
ترامپ در آخرین اظهارات خود اعلام کرد که حریم هوایی ونزوئلا و مناطق اطراف آن «مسدود» شده و این مسئله نگرانیها درباره حمله زمینی احتمالی آمریکا را تشدید کرده است. او همچنین تأکید کرد که عملیات آمریکا علیه قاچاق مواد مخدر در کارائیب ممکن است به مرحله زمینی کشیده شود، هرچند جزئیات دقیق آن مشخص نشده است.
بحران سیاسی و فشار بر مادورو
دولت آمریکا با استفاده از ابزارهای مختلف، مادورو را تحت فشار قرار داده است. ترامپ، مادورو را به عنوان رهبر یک «سازمان تروریستی خارجی» معرفی کرده و برای دستگیری وی جایزه ۵۰ میلیون دلاری تعیین کرده است؛ رقمی که دو برابر جایزه تعیین شده برای اسامه بنلادن پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ است. هدف این اقدامات، تحت فشار قرار دادن مادورو برای تسلیم یا عقبنشینی از قدرت است. با این حال، مادورو با مقاومت پاسخ داده و در سخنرانیهای اخیر خود با یونیفرم نظامی ظاهر شد تا آمادگی کشورش برای دفاع از خود را نشان دهد. او در سخنرانیهای عمومی بارها اعلام کرده است که به هیچ وجه قصد تسلیم ندارد و آماده مقابله با هرگونه تهدید «امپریالیستی» است.
اقدامات اطلاعاتی و عملیات مخفی
در کنار فشار نظامی، ترامپ مجوز انجام عملیات مخفیانه توسط سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) را صادر کرده است. هدف این عملیات، جمعآوری اطلاعات و احتمالاً هدفگیری شبکههای قاچاق مواد مخدر مرتبط با دولت مادورو است. این اقدامات، در کنار اقدامات نظامی، نگرانیها درباره تجاوز به حاکمیت ملی ونزوئلا و تخطی از قوانین بینالمللی را افزایش داده است.
دلایل اقتصادی و ژئوپلیتیکی
یکی از مهمترین عوامل در سیاست خصمانه ترامپ نسبت به مادورو، منابع نفتی عظیم ونزوئلا است. ونزوئلا دارای بزرگترین ذخایر نفتی جهان است و کنترل آن، مزیتی ژئوپلیتیک برای آمریکا محسوب میشود. کارشناسان معتقدند که واشنگتن قصد دارد ونزوئلا را به سمت سیاستهای استراتژیک خود سوق دهد و مانع از نفوذ چین، روسیه و ایران در این کشور شود.
روابط تاریخی آمریکا و ونزوئلا نیز پیچیده است. در دهه ۱۹۷۰، ونزوئلا متحد قابل اعتماد آمریکا محسوب میشد. اما پس از انتخاب هوگو چاوز در ۱۹۹۸ و ملیسازی بخش نفت، روابط دچار تنش شد. چاوز و سپس مادورو روابط نزدیکتری با روسیه و چین برقرار کردند و از همکاری با آمریکا در زمینههای نفت و امنیت فاصله گرفتند. ترامپ با بازگشت به قدرت، سیاستی تهاجمی برای بازگرداندن نفوذ آمریکا در ونزوئلا در پیش گرفته است.
واکنشهای داخلی و بینالمللی
واکنشها به سیاستهای ترامپ نسبت به ونزوئلا متنوع بوده است. در داخل آمریکا، حامیان جنبش «ماگا» (Make America Great Again) نگران ورود به جنگ طولانی و پرهزینه هستند. برخی از اعضای این جنبش، مانند مارجوری تیلور گرین، آشکارا از ترامپ به دلیل تمرکز بیش از حد بر مسائل خارجی انتقاد کردهاند. در مقابل، برخی دیگر از جمله مارکو روبیو از سیاست فشار بر مادورو حمایت میکنند، زیرا این مسئله در ایالت فلوریدا و بین جامعه کوبایی و ونزوئلاییتبار مورد استقبال است.
در سطح بینالمللی، بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین و اروپا واکنش منفی نشان دادهاند. روسیه و چین از متحدان مادورو، به شدت به مداخله آمریکا اعتراض کردهاند. روسیه اعلام کرده که این اقدامات «غیرقابل قبول» هستند و چین نیز تأکید کرده است که با هرگونه دخالت خارجی مخالف است. رئیسجمهور برزیل و رئیسجمهور کلمبیا این اقدامات را به عنوان «تهاجم به آمریکای لاتین» محکوم کردهاند.
جنبه حقوقی و انسانی
فعالان حقوق بشر و کارشناسان حقوق بینالملل، اقدامات آمریکا را نقض قوانین بینالمللی و قانون اساسی این کشور میدانند. حملات به شناورهای مظنون به قاچاق مواد مخدر که به کشته شدن بیش از ۸۰ نفر انجامیده، به عنوان «اعدامهای خارج از چارچوب قانونی» و نقض حقوق بشر توصیف شده است. همچنین، استفاده از عنوان «سازمان تروریستی خارجی» برای دولت ونزوئلا، سعی در مشروع جلوه دادن اقدامات نظامی دارد، در حالی که به موجب قانون اساسی آمریکا، تنها کنگره میتواند استفاده از نیروهای نظامی برای عملیات تهاجمی را تصویب کند.
سناریوهای محتمل
با توجه به اوضاع فعلی، چند سناریو برای آینده ونزوئلا قابل تصور است:
حمله نظامی محدود: کارشناسان معتقدند حمله زمینی گسترده احتمال پایینی دارد، اما حملات هوایی و موشکی هدفمند علیه زیرساختهای و شبکههای نظامی ممکن است رخ دهد.
مذاکرات و فشار دیپلماتیک: ترامپ در کنار تهدیدات نظامی، به مذاکرات با مادورو نیز اشاره کرده است. تاکتیک افزایش فشار برای مذاکره میتواند به کاهش تنشها یا فشار برای عقبنشینی مادورو منجر شود.
استمرار تنش و بحران منطقهای: ادامه حضور نظامی آمریکا، همراه با فشار اقتصادی و دیپلماتیک، ممکن است بحران را طولانی کرده و اثرات منفی بر کشورهای همسایه، به ویژه کلمبیا و برزیل، داشته باشد.
نتیجه
بحران ونزوئلا نمونهای بارز از پیچیدگی سیاست خارجی آمریکا در دوره ریاستجمهوری ترامپ است. ترکیب تهدیدات نظامی، فشار دیپلماتیک، عملیات اطلاعاتی و استراتژی رسانهای نشان میدهد که واشنگتن به دنبال دستیابی به اهداف ژئوپلیتیکی و اقتصادی خود است، اما با محدودیتهای حقوقی، داخلی و بینالمللی روبهروست. مادورو با تکیه بر حمایت نیروهای مسلح و بسیج عمومی، مقاومت خود را ادامه میدهد و هنوز هیچ نشانهای از تسلیم وجود ندارد. آینده این بحران، بسته به تصمیمات واشنگتن و واکنش ونزوئلا و متحدان منطقهای، میتواند به تشدید تنشها یا آغاز مذاکرات منجر شود، اما تا کنون مسیر مشخصی برای حل بحران قابل مشاهده نیست.
