مصطفی کیایی در مقام کارگردان و نغمه ثمینی در مقام نویسنده، با جمعی از پرستارهترین بازیگران ایران و با همکاری هنرمندان ترکیه، تلاشی را آغاز کردهاند که نه تنها تجربهای تازه در شبکه نمایش خانگی، که بازخوانی یکی از قدیمیترین شاکلههای قصهگویی در شرق است؛ میراثی که سدهها پیش زاده شد و امروز در قالبی تصویری، جان تازهای میگیرد.
از همان نخستین جملههای منتشرشده درباره سریال ـ «اگر یکی از این زنها شهرزاد باشد جهان من نجات پیدا میکند...» ـ و نیز جملهای که در تیزر طنین میاندازد ـ «ما در روشنترین شب، پا به تاریکی میذاریم...» ـ روشن است که «هزار و یک شب» تنها یک درام ساده نیست؛ سفریست به مرزهای خیال، گذرگاهی میان زمانها، و تجربهای که از آستانه قصههای اسطورهای آغاز میشود و تا نگرانیها و رنجهای انسان معاصر امتداد مییابد.
برای درک عمق این پروژه باید به سرچشمه قصههایی بازگشت که امروز تحت عنوان « هزار و یک شب » شناخته میشود. این مجموعه، برخلاف تصور رایج، یکباره و در یک زمان پدید نیامده است؛ بلکه محصول آمیزش چندین سنت کهن ادبی است.
نخستین رگههای این جهان افسانهای از کتاب ایرانیِ هزار افسان برمیخیزد؛ کتابی که در ایران باستان رواج داشت و روایتگر داستانهایی بود که شهرزاد ایرانی، شببهشب برای نجات جان خود بازمیگفت. بعدها این روایتها به عربی ترجمه شد و در بغداد و مراکز فرهنگی جهان اسلام، با داستانها و باورهای بینالنهرینی و عربی آمیخته گشت.
در ادامه، برخی قصهها از ادبیات سانسکریت و متون هندی وارد این مجموعه شد؛ قصههایی آمیخته به جادو، جانوران سخنگو، سفرهای ناممکن و سحرهای مرموز. حاصل این امتزاج طولانی، اثری شد که نه تنها میراث ایران که محصول یک جهان چندفرهنگی است؛ اثری که قرنها از دهان قصهگویان گذشته و اکنون در قالب تصویر دوباره زاده میشود.
نغمه ثمینی، که پیشتر با سهگانه «شهرزاد» توانسته بود با نگاهی ادبی به گذشتههای دور بنگرد، اینبار قصد دارد افسانهها را نه بازسازی، که بازخوانی کند. او در فیلمنامه «هزار و یک شب»، روایت را بر بستری قرار داده که مرزهای خیال و واقعیت در آن لغزان است. خط داستانی نخست در زمان حاضر میگذرد: ناپدید شدن زنان عاشقپیشهای که مهرشان بدل به اندوه شده و اکنون بیصدا از جهان واقعی حذف میشوند. اما این زنان در جهان دیگر، در قلمرو پادشاهی اسطورهای گرفتارند؛ جهانی که سرنوشت آن با روزگار اکنون درهم میتند و قهرمانان قصه را ناگزیر از عبور از حصار زمان میکند.
این رفتوآمد میان دو جهان، ساختاری خلق میکند که ریشه در همان سنت هزار افسان دارد: روایتی پیوسته، قصههایی تو در تو، و قهرمانانی که میان نور و تاریکی، مرگ و زندگی، عشق و خشم معلق ماندهاند.
ترکیب بازیگران «هزار و یک شب» نشان از مقیاس وسیع پروژه دارد؛ پرویز پرستویی، بهرام رادان، هدیه تهرانی، سحر دولتشاهی، محسن کیایی، پدرام شریفی، پانتهآ پناهیها، سوگل خلیق، محمد بحرانی، حبیب رضایی، بانیپال شومون، امیررضا دلاوری و تعدادی دیگر از چهرههای شناختهشده در این مجموعه حضور دارند. معرفی مینو آزرمیگین نیز از اعتماد سازندگان به نسل تازه بازیگران حکایت میکند.
هنوز از بازیگران ترک سریال پردهبرداری نشده، اما بخشی از تولید ـ بهویژه طراحی صحنه و لباس در جهان اساطیری ـ با مشارکت تیمهای ترکیهای انجام شده؛ امری که میتواند استانداردهای بصری سریال را به سطحی جدید ارتقا دهد.
مصطفی کیایی که تاکنون بیشتر در ژانر اجتماعی فعالیت کرده بود، اینبار قدم در مسیری گذاشته که بهنوعی آزمون خلاقیت و توان تولیدی اوست. سریال قرار است در دو فصل ساخته شود و از نیمه فصل نخست، بیننده را به جهان دوم، یعنی سرزمین اسطورهها و افسانهها، وارد کند.
سریال از همان دقایق اول نشان میدهد که قرار نیست آینهای دقیق از واقعیت باشد. نه فضای دانشگاه در بخش معاصر، نه پوشش شخصیتها و نه میزانسنهای جهان تاریخی، هیچیک درصدد بازنمایی روزمرگی نیستند؛ بلکه همه چیز در خدمت خلق جهانی خودبسنده است. جهانی که قواعدش را از دل افسانهها میگیرد و با نگاهی مدرن احیا میکند.
بخش اسطورهای با رنگهای سرد، لباسهای باشکوه، معماری خیالانگیز و میزانسنهایی که یادآور تولیدات بزرگ جهانیست، شکوهی دارد که پیشتر کمتر در سریالهای ایرانی دیده شده بود. بیشک حضور گروههای ترکیهای که تجربه تولید آثار تاریخی و فانتزی را دارند، در این کیفیت تأثیر داشته است.
«هزار و یک شب» در مسیر آثار قصهگو و پرحادثهای قرار میگیرد که اخیراً در شبکه نمایش خانگی مورد استقبال قرار گرفتهاند. اما تفاوت آن در جسارت جهانسازی، پیوند با میراث اساطیری و اتکا به همکاری بینالمللی است. اگر قصه طبق وعده سازندگان پیش برود، میتوان امید داشت که این سریال به نقطه عطفی در تلفیق اسطوره و روایت مدرن در ایران بدل شود؛ تجربهای که ریشه در گذشتهای هزارساله دارد، اما چهرهای کاملاً امروزین مییابد.
خلاصه داستان رسمی سریال هزار و یک شب این است: «اگر یکی از این زنها شهرزاد باشد جهان من نجات پیدا میکند از این همه ظلم و خونریزی.» همین جمله را علاوه کنید به دیالوگ تیزر رسمی سریال: «ما در روشنترین شب، پا به تاریکی میذاریم، به سمت کورسویی از روشنایی… ما مرگ رو از زندگی میدزدیم و زندگی رو به مرگ بازمیگردونیم.» همین، یعنی ما با سریالی رازآلود مواجه هستیم که بین جهان کنونی و جهان افسانهها در حرکت است.
سریال 1001 شب ابرسریال اساطیری و اولین سریال بینالمللی فیلیمو محسوب میشود. آنونس رسمی این سریال را مشاهده میکنید و پوستر رسمی را هم در انتهای همین صفحه تماشا کنید.
سریال هزارویک شب دوشنبه دهم آذر 1404 بهطور اختصاصی از فیلیمو پخش شد. پس دوشنبههای پرخاطره را از این به بعد به نام این سریال پرستاره و پرقصه ثبت کنید. تعداد قسمتها و فصلهای این سریال -وقتی مشخص و نهایی شد- در همین صفحه اطلاعرسانی میشود.
فهرست جذاب بازیگران سریال هزار و یک شب از این قرار است؛ پرویز پرستویی (در نقش سمیر)، بهرام رادان (در نقش زمان) محسن کیایی (در نقش طاها)، سحر دولتشاهی (در نقش آشیان)، پدرام شریفی (در نقش سروش)، پانتهآ پناهیها (در نقش رحیمه) سوگل خلیق، محمد بحرانی، خسرو شهراز (در نقش مسعود)، مریم کاظمی (در نقش سپیدار)، حبیب رضایی، بانیپال شومون، امیررضا دلاوری و با هنرمندی هدیه تهرانی (در نقش دکتر سارا پرنیان) و معرفی مینو آزرمیگین (در نقش نیلوفر).
بازیگران ترک سریال هم این ستارهها هستند؛ جمال هونال، بلچین بیلگین، گیزم کاراجا و لونت اوزدلیک. همزمان با پخش سریال، نام و نقشهای هر بازیگر به این صفحه اضافه میشود.
و…
جمال هونال (Cemal Hünal) بازیگر ترکیهای متولد 2 اکتبر 1976 در استانبول است. او تحصیلات خود را در رشته بازیگری در کالج سانتا مونیکا، دانشگاه UCLA و مدرسه فیلم لندن گذراند. شهرت او با نقش «کریم» در سریال محبوب Asi آغاز شد و سپس در آثار مطرحی چون Issız Adam ،Ulak و مجموعههای Romantik Komedi حضور یافت. هونال همچنین در فصل چهارم سریال تاریخی Diriliş: Ertuğrul نقش «تکفور آرس» را ایفا کرد. او با سبک بازی خاص و حضور در ژانرهای متنوع، به یکی از چهرههای شناختهشده سینمای ترکیه تبدیل شده است.
بلچیم بیلگین (Belçim Bilgin) متولد 31 ژانویه 1983 در آنکارا، بازیگر کردتبار اهل ترکیه است. او از نوجوانی در تئاتر هنر آنکارا آموزش دید و در دانشگاه حاجتتپه تحصیل کرد. فعالیت حرفهایاش با فیلم «کیلومتر صفر» آغاز شد که در جشنواره کن به نمایش درآمد. بیلگین در فیلمهای تحسینشدهای چون رویای پروانهها، سکوت و فصل کرگدن نقشآفرینی کرده و در پروژههای بینالمللی مانند Backstabbing for Beginners با بازیگرانی چون جان مالکوویچ و بن کینگزلی همبازی بوده است و حالا در سریال ایرانی هزار و یک شب میدرخشد.
گیزم کاراجا (Gizem Karaca) متولد 7 سپتامبر 1992 در استانبول است. او تحصیلات خود را در رشته علوم اجتماعی در دانشگاه استانبول گذراند و در سال 2011 در مسابقه «میس ترکیه» مقام دوم را کسب کرد و نماینده کشورش در رقابت جهانی Miss World شد. پس از آن وارد عرصه بازیگری شد و با سریالهایی چون Eve Düşen Yıldırım و Benim Hala Umudum Var شناخته شد. کاراجا علاوه بر بازیگری، در مدلینگ نیز فعال بوده و به دلیل توانایی صحبت به زبانهای انگلیسی و فرانسوی، در پروژههای بینالمللی نیز حضور یافته است. او امروز یکی از چهرههای محبوب و پرطرفدار سینمای ترکیه محسوب میشود که در سریال 1001 یک شب هم حضور دارد.
لونت اوزدلیک (Levent Özdilek) متولد 14 ژانویه 1955 در آدانا، یکی از چهرههای باسابقه تئاتر، سینما و تلویزیون ترکیه است. او در نوجوانی وارد عرصه سینما شد و نخستین بار در فیلم Benim Adım Kerim مقابل دوربین رفت. پس از فارغالتحصیلی از کنسرواتوار دولتی آنکارا در سال 1976، بهعنوان بازیگر ثابت در تئاتر دولتی فعالیت کرد و در نمایشهای برجستهای چون «زندگی گالیله» و «کوسم سلطان» نقشآفرینی کرد. او در طول بیش از 5 دهه فعالیت، در دهها فیلم و سریال از جمله Kurtuluş، Miras و Türkler Çıldırmış Olmalı حضور داشته و همچنان در پروژههای جدید ایفای نقش میکند.
ریشه داستانهای هزار و یک شب ترکیبی از سنتهای ایرانی، هندی، عربی و بینالنهرینی است. سرچشمه اصلی آن کتاب ایرانی هزار افسان بوده که در ایران باستان رواج داشت و روایتهای آن بعدها به عربی ترجمه شد. شخصیت شهرزاد و ساختار روایت در شبهای متوالی از همین سنت ایرانی سرچشمه میگیرد. برخی داستانها، به ویژه آنهایی که شامل جادو، جانوران سخنگو و عناصر اسطورهای هستند، از ادبیات سانسکریت و متون هندی وارد این مجموعه شدند. با انتقال روایتها به بغداد و دیگر مراکز فرهنگی جهان اسلام، عناصر عربی و بینالنهرینی نیز به آن افزوده شد و داستانها رنگ و بوی اسلامی و محلی پیدا کردند.
در قرون وسطی نویسندگان و گردآورندگان در غرب آسیا و شمال آفریقا این روایتها را جمعآوری و بازنویسی کردند و به همین دلیل نسخههای مختلفی از هزار و یک شب وجود دارد که هرکدام بازتابی از فرهنگ و زمانه خود هستند. در نتیجه هزار و یک شب محصول یک سنت ادبی چندفرهنگی است؛ اثری که از ایران باستان آغاز شد، با ادبیات هندی و عربی درآمیخت و در نهایت به یکی از بزرگترین میراثهای داستانی جهان و غرب آسیا بدل شد و همه مردم این منطقه با این قصه همذاتپنداری دارند.
لوگوتایپ و پوستر سریال 1001 یک شب کاری از محمد تقیپور است.
قسمت اول سریال «هزارویک شب» به کارگردانی مصطفی کیایی دوشنبه 10 آذر در پلتفرم فیلیمو منتشر شده است. ماجرای سریال از حالوهوای زندگی زنان در داستانهای افسانهای هزارویک شب شروع میشود و سپس به زندگی چند زن در زمان حال گره میخورد؛ زنانی که به واسطه تلاشهایی که برای بهبود اوضاع انجام میدهند، جانشان در خطر است. در قسمت اول، بعد از معرفی شخصیتهای اصلی، روابط میان آنها مشخص میشود و بهطور کلی خط اصلی داستان شکل میگیرد. در نقطه پایانی قسمت اول، با یک غافلگیری مواجه میشویم که اتفاق مهم این قسمت به حساب میآید.
داستان سریال از افسانهی هزارویک شب شروع میشود.
ماجرای اصلی | داستان از افسانهی هزارویک شب شروع میشود؛ از ماجرای کشته شدن دختران بیگناه به دست شهریاری که از همسرش خیانت دیده است. بعد از آن است که داستان به زمان حال برمیگردد. با خانوادهای روبهرو میشویم که دخترانش به نحوی قصد کمک به دیگران را دارند؛ خواهر بزرگتر خبرنگاری است که به دنبال پیدا کردن سرنخی از قاتل زنانی میگردد که قصد خودکشی دارند و دختر کوچکتر دانشجویی است به دنبال آموزش به کودکان کار. هردو آنها به فراخور کارشان با تهدید روبهرو میشوند و از سوی دیگر مسئله ورشکستگی پدر و پیشنهاد عجیب مردی ثروتمند هم بار دیگر وضعیت را برای این خانواده پیچیدهتر میکند. بهطور کلی در قسمت اول، همه اتفاقها به نحوی در ارتباط با این خانواده و اطرافیان آنها شکل میگیرد و به احتمال زیاد رابط بین دنیای واقعی و افسانهای هزارویکشب دختر کوچکتر این خانواده خواهد بود.
ماجرای اصلی سریال پیرامون زندگی دو خواهر اتفاق میافتد.
فیلمنامه| فیلمنامه سریال «هزارویکشب» به قلم نغمه ثمینی و مصطفی کیایی نوشته شده است. ادغام ماجراهای افسانهای با زندگی مردم شهرنشین اتفاق مهمی است که در همین قسمت اول بهخوبی رخ داده است. برخلاف انتظار، اتفاق گیجکنندهای در قسمت اول رخ نمیدهد. شخصیتها و ماجراها کاملا ملموس هستند و ارجاعها به داستانهای هزارویکشب هم ساده و منطقی شکل گرفتهاند. در داستانهای هزارویکشب، دو خواهر به نامهای شهرزاد و دنیازاد با ورودشان به زندگی شهریار، قصهها را شکل میدهند و در سریال «هزارو یک شب» هم ماجراهای اصلی توسط دو خواهر رقم میخورد. از سوی دیگر قتلعام دختران در داستان هزارویکشب با قتلهای زنجیرهای زنان در زمان حال ارتباط پیدا کرده است. در این بین انگشتری هم وجود دارد که میتواند رابط میان دنیای واقعی با افسانهای باشد.
یکی از نقاط قوت سریال، بازی هدیه تهرانی در نقش استادی جسور است.
کارگردانی | یکی از ویژگیهای مهم آثار مصطفی کیایی، تودرتو بودن ماجراها و همچنین پربازیگر بودن آنهاست. هم در فیلمهای سینمایی کیایی و هم در سریال «همگناه» شاهد این مسئله بودیم که ماجراها خط روایی سادهای ندارد. روابط رفته رفته گسترده میشود و پای رازهایی به میان میآید و شخصیتها به نحوی در ماجراها دخیل میشوند. در«هزار و یک شب» هم با چنین شرایطی مواجهیم. ضمن اینکه ماجراهای اصلی علاوه بر زمان حال، با دنیای افسانه هزارویکشب هم گره میخورند. کیایی سریالش را ساده و سرراست شروع میکند. گرچه ابتدا تعدد شخصیتها باعث می شود مخاطبان یک مقدار گیج شوند اما شرایط را به سمتی پیش میبرد که در پایان قسمت اول، تکلیف تمام روابط مشخص میشود و جای سوال باقی نمیماند. سریال ریتم کنترلشدهای دارد و ذرهای مخاطبان را دلزده نمیکند. استفاده از رنگ و نور کاملا متناسب است و حرکات دوربین و قاببندیها کاملا در جهت انتقال معنا هستند.
پرویز پرستویی با گریم متفاوت، پس از مدتها در نقشی به نسبت منفی ظاهر شده است.
بازیها | با سریالی پربازیگر مواجهیم که اکثر آنها از میان بهترینها انتخاب شدهاند. هدیه تهرانی در نقش یک استاد دانشگاه ظاهر شده؛ استادی که به وضعیت دانشگاه نقد دارد و مثل همیشه از چارچوبها خارج میشود. پرویز پرستویی را با گریمی متفاوت در نقشی بسیار جدید میبینیم؛ نقشی به نسبت منفی که مدتهاست از او ندیدهایم. حبیب رضایی نقش پررنگی در این قسمت دارد اما تعلقش به دنیای افسانهها نشان میدهد قرار است با موقعیتی جدید از او روبهرو باشیم. بهرام رادان در نقش مردی مرموز به میدان آمده که هنوز نمیتوان دربارهاش اظهارنظر کرد. در این بین سحر دولتشاهی، پدرام شریفی و میو آذرمگین بیشترین میزان بازی را دارند و احتمالا بخش مهمی از ماجراها به واسطه آنها پیش خواهد رفت.
«هزار و یک شب» به کارگردانی مصطفی کیایی، دوشنبهها در پلتفرم «فیلیمو» منتشر میشود.
