علیرضا نجمی: در روزهایی که بحث بنزین دوباره به عنوان یکی از اصلیترین دغدغههای اقتصادی و اجتماعی جامعه مطرح شده، طرح سهنرخی شدن آن بار دیگر نگاهها را به سمت سیاستگذاری انرژی در کشور برگردانده است. تصمیمی که در ظاهر تلاشی برای مهار قاچاق و کاهش بار یارانههاست، اما در عمل به مجموعهای از پرسشهای بنیادین درباره عدالت، کارآمدی و مسیر آینده مدیریت سوخت در ایران گره خورده است. هرچند مسئولان دولتی تأکید میکنند که افزایش جزئی قیمتها میتواند منابع جدیدی برای اداره امور فراهم کند، برخی هشدار میدهند که تا زمانی که فاصله میان نرخ آزاد و یارانهای عمیق باقی بماند، تغییرات محدود چند هزار تومانی نه قاچاق را کاهش میدهد و نه مانع شکلگیری رانتهای جدید میشود.
سهنرخی شدن بنزین، در شرایطی مطرح میشود که میلیونها شهروندی که زندگی روزمرهشان به جابهجایی ارزان گره خورده، نگراناند که هر شکاف تازهای در قیمت سوخت، فشار بیشتری بر معیشتشان وارد کند. مخالفان میگویند بدون توسعه حملونقل عمومی و بدون ایجاد سبد متنوع سوخت از سیانجی تا خودروهای کممصرف هیچ طرح قیمتی نمیتواند به تنهایی الگوی مصرف را اصلاح کند.
حتی مسئله قاچاق، که یکی از توجیههای اصلی سیاست سهنرخی معرفی شده، به گفته برخی افراد بیش از آنکه با تغییر قیمت حل شود، به ضعف نظارت و نبود سیستمهای ردیابی و توزیع شفاف مرتبط است. در چنین شرایطی، این پرسش مطرح میشود که آیا سهنرخی شدن بنزین راهی برای عبور از بحران است، یا صرفاً انتخابی کوتاهمدت است؟
آنچه مسلم است اینکه سرنوشت بنزین سهنرخی اکنون به مهمترین آزمون سیاستگذاری سوخت در سالهای اخیر تبدیل شده؛ آزمونی که موفقیت یا شکست آن میتواند آینده مصرف انرژی، عدالت اجتماعی و اعتماد عمومی را تحت تأثیر قرار دهد.
در همین پیوند مجتبی یوسفی عضو کمیسیون عمران مجلس درباره بنزین سه نرخی به خبرآنلاین گفت: لزوماً و معمولاً کوتاهترین مسیر، بدترین مسیر است. حالا در همین موضوع بنزین، با روشی که دولت در پیش گرفته و بنزین سهنرخی را اجرا میکند ما مخالف هستیم، مردم به ما میگویند: «شما نمایندهاید، چرا اقدام عملی نمیکنید؟» به نظرم برخی تلاش میکنند تفکیک قوا و شرح وظایف را ندانند یا نادیده بگیرند. در روند بررسی بودجه، ما قیمت بنزین را تعیین نمیکنیم؛ دولت پیشنهاد میدهد. مثلاً امسال برای واردات منابعی را میخواست، ما در بودجه منابعش را پیشبینی کردیم؛ برای خرید گندم هم همینطور. این، وظیفه مجلس است.
هیچکس نمیگوید که قیمت گازوئیل، بنزین، آب و برق برای همیشه ثابت بماند
وی افزود: وقتی میگوییم «بنزین گران نشود»، این یعنی قیمت همیشه ثابت بماند؟ قطعاً خیر. اما بلافاصله میگویند: «پس شما موافق قاچاق هستید!» که حرفی کاملاً غلط است. ما چیز دیگری میگوییم: ابزار آلات قیمتی، یکی از راههاست. هیچکس نمیگوید که قیمت گازوئیل، بنزین، آب و برق برای همیشه ثابت بماند. سؤال این است: چرا بدترین و کوتاهترین مسیر را انتخاب میکنیم؟
عضو کمیسیون عمران مجلس گفت: ما چندین قانون داریم؛ چرا اجرا نمیشود؟ اولین قانون، ماده ۴۶ برنامه است که درباره بهینهسازی مصرف سوخت و افزایش بهرهوری است. بهینهسازی یعنی چه؟ یعنی همان چیزی که در دنیا و حتی در کشور ما تجربه شده: با نوسازی ناوگان، توسعه حملونقل عمومی و اصلاح الگوی مصرف، بین ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش مصرف و شدت انرژی حاصل میشود.
وی ادامه داد: ماده ۴ و ۱۱ قانون صنعت خودرو چه میگوید؟ واردات خودرو نو و کارکرده. تبصره ۷ ماده ۶ قانون هوای پاک چه میگوید؟ جلوگیری از تولید خودروهای آلاینده و پرمصرف. همه اینها قانون است. آیا مردم مقصرند که خودرویی میخرند که امروز مصرفش سه برابر نمونه خارجیست؟ یا اینکه قیمتش چهار برابر خودروی مشابه خارجی است؟ آیا منِ نماینده مقصرم؟
۱۸ هزار اتوبوس درونشهری کم داریم
مجتبی یوسفی با اشاره به ناوگان های درون شهری گفت: الان ۱۸ هزار اتوبوس درونشهری کم داریم. من میخواهم از خودروی شخصی استفاده نکنم، اما حملونقل عمومی توسعه نیافته. اگر برنامهریزی سه یا چهار ساله مشخصی انجام بدهیم، ناوگان نوسازی شود، خودرو وارد شود، حملونقل عمومی توسعه پیدا کند، آنگاه همه میپذیرند که اصلاح قیمتی انجام شود. اما این چه حرفی است که فقط میگویند «قیمتها باید بالا برود»؟
قیمت بنزین ۵ هزار تومان است؛ همچنان جذابیت قاچاق و صادرات دارد
وی ادامه داد: ما هم قبول داریم که قیمتها نمیتواند ثابت بماند، اما تا کجا؟ الان قیمت بنزین ۵ هزار تومان است؛ همچنان جذابیت قاچاق و صادرات دارد. چرا؟ چون اگر فوب خلیج فارس را حساب کنیم و دلار را ۱۰۰، ۱۱۰ یا۱۲۰ هزار تومان بگیریم، حتی اگر ۶۰ سنت در نظر بگیریم، قیمت واقعی بنزین باید میان ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان باشد تا با اولین کشور همسایه برابر شود. آیا میخواهیم قیمت را تا این حد بالا ببریم؟
مجتبی یوسفی چند راهکار پیشنهاد داد و گفت: باید مکانیزمهای غیرقیمتی را اجرا کنیم؛ از جمله سبد سوخت را متنوع کنیم یعنی CNG، بنزین، سوختهای دیگر را وارد سبد کنیم؛ خودروهای باکیفیت وارد کنیم و حملونقل عمومی را توسعه دهیم.
وی افزود: باید مراقب باشیم که اگر قیمت بالا رفت، راننده تاکسی، راننده حملونقل عمومی، وانتداران، کارکنان با خودروهای استیجاری، و رانندگان تاکسیهای اینترنتی دچار مشکل نشوند؛ تا سفره کوچک مردم کوچکتر نشود. برای معلم و کارگر و بازنشسته، باید حملونقل سریع و ارزان را پیشبینی کنیم.
مجتبی یوسفی در پایان تصریح کرد: ما هم موافقیم؛ اما با مسیر درست، نه با سادهترین و بدترین مسیر.
این نوع توزیع یارانهها، به هیچوجه در راستای عدالت اجتماعی نیست
همچنین عباس بیگدلی نماینده تاکستان در مجلس، درباره سه نرخی شدن بنزین به خبرآنلاین گفت: اصلِ موضوعِ پایینبودن قیمت بنزین، یک اصل کاملاً درست است و باید بهدرستی مدیریت شود. میدانید که امسال، سالانه حدود ۱۵۰ میلیارد دلار یارانه آشکار و پنهان پرداخت میشود که طبق نظر کارشناسان، حدود یکسوم آن مستقیماً به مصرفکننده میرسد. این نوع توزیع یارانهها، به هیچوجه در راستای عدالت اجتماعی نیست.
وی افزود: باید در شیوه توزیع این یارانهها تدبیری اندیشیده شود تا کمترین میزان رانت، قاچاق و فساد—که متأسفانه در این حوزه وجود داردایجاد شود؛ این، بخشی از چارچوب اصلی کار ماست.
افزایش دو یا سه هزار تومانی بنزین تأثیر معناداری ایجاد نخواهد کرد
بیگدلی ادامه داد: در خصوص سهنرخی شدن بنزین، اعتقاد من این است که تا اینجای کار، انجام مرحلهای آن قابل پذیرش است، اما تا زمانی که تفاوت قیمت بنزین در بازار آزاد با بنزین یارانهای زیاد باشد، افزایش دو یا سه هزار تومانی بنزین تأثیر معناداری ایجاد نخواهد کرد.
وی در پایان تصریح کرد: درست است که منابعی برای دولت فراهم میشود و آنها میتوانند آن را در حوزههای دیگر مدیریت کنند، اما این تفاوت قیمت بسیار زیاد است و چنین افزایشی هیچ تأثیری در جلوگیری از قاچاق سوخت نخواهد داشت.
۳۱۲۲۱
