خبرگزاری مهر، گروه استانها- عاطفه وفاییان: بازار چادر مشکی و پوشاک حجاب در ایران طی سالهای اخیر وارد دورهای پیچیده و چندلایه شده است؛ از یکسو ظرفیت تولید داخلی رشد کرده و توانسته بخش عمده نیاز کشور را پوشش دهد و از سوی دیگر ساختار فروش، سلیقه مصرفکنندگان و مسیرهای پشتیبانی اقتصادی دچار تغییراتی شده که کل این زیستبوم را تحتتأثیر قرار داده است. مشهد بهعنوان یکی از قطبهای اصلی این بازار، امروز موقعیتی تعیینکننده در فهم این روندها دارد.
کیفیت در این بازار تنها با رؤیت و لمس مستقیم قابل تشخیص است. همین واقعیت، چالش بزرگی برای فروش مجازی ایجاد کرده و باعث شده نظارت صنفی، فاکتور رسمی و خرید حضوری همچنان ستون فقرات این تجارت باقی بماند. این تضاد میان «بزرگشدن بازار آنلاین» و «ناکارآمدی آن برای کالایی مثل چادر» به نقطهای حساس رسیده است.
در همین حال، جامعه مصرفکنندگان نیز بهسرعت در حال تغییر است. نسل جدید نگاه متفاوتی به زیبایی، طراحی و سبک دارد و بخش قابلتوجهی از آن بهدنبال مدلهای تازه و سبکتر است؛ در حالی که نسلهای پیشین بر سادگی، ضخامت و پوشش کلاسیک تأکید داشتند. این تغییر سلیقه، تولیدکنندگان داخلی را به سمت نوآوری و تنوع بیشتر سوق داده و نقش جنس، وزن و تکنیک پارچه را پررنگتر کرده است.
با وجود راهاندازی چندین کارخانه داخلی و افزایش سهم تولید ایرانی تا حدود هفتاد درصد نیاز بازار، بخش مهمی از فعالان این حوزه هنوز از کمبود حمایتها، هزینههای سنگین نمایشگاهها، نبود فضاهای تخصصی عرضه و نبود سیاستهای حمایتی پایدار گلایه دارند. بسیاری معتقدند اگر قرار است فرهنگ حجاب تقویت شود، زیرساخت عرضه و خرید باید برای مصرفکننده قابل دسترس، و برای تولیدکننده سودآور باشد.
در نقطه مقابل این چالشها، یک واقعیت مثبت نیز رخ داده است: ایران در برخی بخشهای این صنعت، مانند تولید پوشاک عبادت و چادرنماز، به سطحی رسیده که عملاً در دنیا رقیبی ندارد. این موفقیت نشان میدهد اگر مسیر حمایت، زیرساخت و بازارسازی درست چیده شود، میتوان از دل همین صنایع فرهنگی اجتماعی، برندهای پایدار ملی ساخت و مزیت رقابتی واقعی ایجاد کرد.
۷۰ درصد نیاز بازار چادر مشکی از تولیدات داخلی تأمین میشود
سید هادی ریحانی، رئیس اتحادیه پارچهفروشان مشهد در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: با توجه به ماهیت کالا، کیفیت پارچه تنها با رؤیت و لمس مستقیم قابل تشخیص است و فروش مجازی و صفحه نه از نظر کیفیت و نه از نظر قیمت مورد تأیید این اتحادیه نیست.
رئیس اتحادیه پارچهفروشان مشهد با تأکید بر لزوم رؤیت حضوری پارچه بیان کرد: پارچه کالایی است که باید از نزدیک دیده و لمس شود و به همین دلیل فروش مجازی نمیتواند کیفیت واقعی آن را مشخص کند.
وی گفت: هیچیک از فروشهای صفحه مجازی و اینترنتی از نظر اتحادیه قابل تأیید نیست و صدور فاکتور رسمی و مشاهده حضوری کالا لازمه خرید مطمئن در این صنف است.
ریحانی با اشاره به اهمیت شأن و سلیقه بانوان ایرانی در انتخاب چادر افزود: در فروش مجازی ممکن است کیفیت و اصالت کالا بهدرستی به خریدار منتقل نشود و این موضوع برای ما قابل پذیرش نیست.
رئیس اتحادیه پارچهفروشان مشهد درباره وضعیت تولید چادر مشکی در کشور گفت: طی سالهای اخیر چند کارخانه داخلی راهاندازی شده و اکنون حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد نیاز بازار چادر مشکی از تولیدات داخلی تأمین میشود.
وی افزود: حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد پارچههای موجود در بازار همچنان وارداتی است.
ریحانی درباره تأثیر افزایش قیمت بر تقاضای چادر مشکی بیان کرد: چادر برای بخش زیادی از بانوان انتخابی اعتقادی است و افزایش قیمت موجب کنار گذاشتن آن نمیشود.
به گفته رئیس اتحادیه پارچهفروشان مشهد چادرهای تولید داخل با وجود کیفیت مناسب، قیمت بالایی ندارند و برای مصرفکننده مقرون بهصرفه هستند.
وی در خصوص حمایتها از تولیدکنندگان داخلی گفت: اطلاع دقیقی از جزئیات ندارد، اما اصل ایجاد کارخانههای جدید را نتیجه سیاستهای حمایتی دانست؛ زیرا تولید چادر ایرانی باید در داخل کشور انجام شود، نه در کشورهایی که «درکی از حجاب ایرانی ندارند».
ریحانی درباره برندهای فعال در حوزه چادر مشکی نیز اظهار کرد: تعداد محدودی از برندهای داخلی و خارجی، که تعدادشان از انگشتان دو دست فراتر نمیرود، عملاً بخش عمده بازار را در اختیار دارند.
رئیس اتحادیه پارچهفروشان مشهد سهم پارچه از صنعت پوشاک کشور را حدود ۳۰ درصد اعلام کرد و گفت: تقاضای پارچه با تغییر فصل جابهجا میشود؛ اما استفاده از چادر مشکی روندی ثابت دارد و برخلاف پارچههای مجلسی و فصلی، دستخوش تغییرات محسوسی نمیشود.
نمایشگاهها دیگر توان حمایت از تولیدکنندگان حجاب را ندارند
فاطمه خسروی، هنرمند و فعال باسابقه حوزه عفاف و حجاب در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: امروز هزینههای سنگین نمایشگاهها، انگیزه فعالان این حوزه را از بین برده است.
هنرمند و فعال باسابقه حوزه عفاف و حجاب درباره پیشینه فعالیت خود گفت: حدود بیست سال است که در حوزه حجاب کار میکنم. در دانشگاه نقاشی خواندهام و نخستین کسی بودم که نقاشی، کار ظریف دست و هنرهای دستی را روی کالای حجاب آوردم. اولین تولیدکننده این نوع محصولات در ایران بودم و محصولات من حتی در کشورهایی مانند عربستان، بحرین و عمان نیز استفاده میشود.
وی با اشاره به تجربه تدریس و تربیت صدها هنرجو افزود: سیصد تا چهارصد شاگرد داشتهام که بسیاری از آنها امروز کارگاه و مزون مستقل دارند. همچنین اولین تولیدکننده مقنعه بچگانه با تنوع بالا هستم و در تلفیق پارچههای مجلسی و تکنیکهای کارِ دست، طرحهای جدید ارائه کردهام؛ اما هیچگاه علاقهای به مطرحکردن نام خودم نداشتم.
خسروی درباره فضای مجازی در حوزه حجاب گفت: بازار مجازی بزرگ شده، اما من بیشتر تولیدکنندهام تا فروشنده. ترجیح میدهم خلاقیت و نوآوری داشته باشم و کارم را به دست دیگران برای فروش بدهم.
هنرمند و فعال باسابقه حوزه عفاف و حجاب با تأکید بر تفاوت نیاز و نگاه نسل جدید به حجاب تصریح کرد: ما دهه شصتیها معمولاً چادر ساده و پوشیه را ترجیح میدادیم و معتقد بودیم ظاهر بیرونی نباید جذابیت ایجاد کند. اما نسل امروز میگوید اگر حجاب داری، باید زیبا هم باشد. من شخصاً با این نگاه که حجاب همراه با آرایش و جلب توجه باشد موافق نیستم. زیباییِ زیر چادر، در محیطهای مخصوص و برای محارم اشکالی ندارد؛ اما زیبایی برای نگاه نامحرم، خلاف معنویت و اخلاق اسلامی است.
وی ادامه داد: به شاگردانم همیشه گفتهام که معنویت، حلال و حرام الهی و رشد روحی مهمترین بخش زندگی است.
خسروی با انتقاد از نبود حمایت برای تولیدکنندگان پوشاک و چادر گفت: در کشور حمایتی برای چادریها و تولیدکنندگان حجاب وجود ندارد. اگر قرار است حجاب تقویت شود، باید حداقل سالی دو چادر رایگان یا ارزان در اختیار خانمهای محجبه گذاشته شود. امروز بسیاری از زنان فقط به دلیل گرانی پوشش، چادر را کنار گذاشتهاند.
هنرمند و فعال باسابقه حوزه عفاف و حجاب تأکید کرد: نود درصد نمایشگاههایی که امکان فروش محصولات حجاب را فراهم میکرد، از بین رفته است. هزینه غرفهها آنقدر بالاست که هیچ تولیدکنندهای نمیتواند سود کند. من که از شرکتکنندگان اصلی نمایشگاهها بودم، دیگر شرکت نمیکنم.
چادرنماز ایرانی در دنیا رقیب ندارد
علیرضا مطلق، اولین تولیدکننده پوشاک عبادت بانوان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: چادرنماز ایرانی امروز در سطح دنیا بیرقیب است و نیازمند بازار رقابتی و مجتمع تخصصی حجاب در جوار حرم رضوی هستیم.
اولین تولیدکننده پوشاک عبادت بانوان و فعال باسابقه حوزه حجاب که از سال ۱۳۹۲ بهصورت تخصصی وارد خط تولید پوشاک عبادت بانوان شده است، درباره تغییر سلیقه خریداران گفت: امروز حدود ۸۰ درصد بانوان بهدنبال مدلهای جدیدتر هستند. تنها حدود ۲۰ درصد آن هم بیشتر سنین بالا مدلهای قدیمی را ترجیح میدهند.
وی درباره نقش رنگ، جنس و نوع پارچه در انتخاب چادر بیان کرد: این موارد خیلی اثرگذار است. چادرهای مشکی عربی مثل مدل جده هنوز پرفروشترینها هستند. از میان طرحهای ایرانی هم تنها سبک ملی خوب فروش میکند و مدلهایی مثل جلابیه و قجری چندان موفق نبودهاند.
مطلق تأکید کرد: تغییر فصل و شرایط آبوهوا نیز نقش مهمی در انتخاب دارد، تغییر وزن و ضخامت پارچه روی انتخاب خریدار اثر دارد. طبیعی است که در گرما، پارچههای سبکتر و قابلتنفس جایگزین مدلهای سنتی میشود. الان اکثر بانوان دنبال همین جنسهای سبک هستند.
اولین تولیدکننده پوشاک عبادت بانوان گفت: سالها برای راهاندازی یک مجتمع تخصصی حجاب در مشهد دوندگی کردم. ما نیاز به رقابت سالم در بازار داریم.
وی گرانی چادر را علت اصلی کاهش خرید نمیداند و معتقد است: خانمی که بخواهد چادر سر کند، دنبالش هست. قیمت چادر نسبت به بسیاری از پوشاک زنانه قابلمقایسه نیست و بهانه گرانی از بیرون است، نه از اصل بازار چادر.
مطلق درباره وضعیت فروش در فضای مجازی نیز گفت: منفی شدن حجاب برای فضای مجازی است. اما فروش پوشاک عبادت در فضای مجازی چندان رونق ندارد.
اولین تولیدکننده پوشاک عبادت بانوان به معرفی سابقه شخصی و حرفهای خود پرداخت و گفت: خانواده ما از سال ۱۳۳۵ در کار پارچه بودند و من از سال ۹۲ تخصصی وارد تولید حجاب شدم. چند سال متوالی از برندهای برتر خراسان رضوی در حوزه حجاب بودیم و از وزارت ارشاد و نمایشگاه قرآن تقدیر شدیم. امروز اولین و تنها مرکز تخصصی چادرنماز کشور هستیم.
وی افزود: واقعاً با جرأت میگویم ایران در دنیا حرف اول را در زمینه پوشاک عبادت بانوان میزند؛ چون هیچکس روی چادرنماز کار نمیکند.
بازار چادر مشکی در بزنگاه تحول
بازار چادر مشکی و پوشاک حجاب در ایران در مرحلهای تعیینکننده قرار گرفته است؛ مرحلهای که در آن نه تنها کیفیت و اصالت کالا، بلکه نظام توزیع، شیوه فروش، سلیقه نسلها و سیاستهای حمایتی، همگی در سرنوشت این صنعت دخیلاند. هرگونه بیتوجهی به این شبکه درهمتنیده، میتواند مسیر رشد تولید داخلی را مختل کند.
وجود شکافی جدی میان «گسترش فضای مجازی» و «ماهیت کالایی مثل پارچه و چادر» است؛ شکافی که اگر مدیریت نشود، میتواند زمینهساز بیاعتمادی مصرفکننده، تضعیف برندهای معتبر و رشد فروش بیضابطه شود. استمرار خرید حضوری و صدور فاکتور رسمی در این بازار، تنها یک سنت قدیمی نیست، بلکه تکیهگاهی برای حفظ اعتماد عمومی است.
از سوی دیگر، صنعت حجاب بهطور مستقیم با فرهنگ، اعتقاد و انتخاب شخصی میلیونها زن ایرانی گره خورده است. همین اتصال عاطفی و اعتقادی باعث شده افزایش قیمت لزوماً منجر به ترک حجاب نشود؛ اما نبود حمایتهای مناسب و افزایش هزینه تمامشده میتواند فشار اقتصادی را بر مصرفکنندگان واقعی افزایش دهد. استمرار مصرف، نیازمند سیاستهایی عملی و نه شعاری است.
حذف تدریجی نمایشگاهها، نبود مجتمعهای تخصصی و هزینههای سنگین عرضه، عملاً بسیاری از تولیدکنندگان کوچک و هنرمندان باسابقه را به حاشیه رانده است. این روند اگر ادامه پیدا کند، بخش خلاق و نوآور صنعت آسیب میبیند؛ بخشی که اتفاقاً مسئولیت پاسخگویی به نیاز نسل جدید و معرفی هویت ایرانی اسلامی در جهان را بر دوش دارد.
چشمانداز آینده این بازار وابسته به سه مؤلفه است: تقویت تولید داخلی، اصلاح زیرساختهای عرضه و ایجاد مدلهای حمایتی هدفمند. تجربه موفق ایران در چادرنماز و پوشاک عبادت نشان میدهد که ظرفیتهای این حوزه تنها زمانی بالفعل میشود که سیاستگذاری، بازار و فرهنگ در یک نقطه همافزایی قرار گیرند. اگر این همراستایی شکل بگیرد، صنعت حجاب میتواند نهتنها نیاز داخلی را تأمین کند، بلکه در بازارهای منطقهای نیز جایگاهی پایدار بهدست آورد.
