به گزارش خبرگزاری مهر، به مناسبت هفته دانش و پژوهش، گفتوگویی با مرتضی مولایی معاون دانش، پژوهش و فناوری دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین (ع) انجام شده است که در ادامه میخوانیم.
در نگاه شما اهداف گرامیداشت هفته پژوهش چیست؟ و انتظار رهبر معظم انقلاب اسلامی در موضوع پژوهش چیست؟
هفته دانش و پژوهش در نگاه ما تنها یک مناسبت تقویمی نیست؛ بلکه فرصت ارزشمندی است برای تبیین و بازتعریف جایگاه و اهمیت علم و پژوهش برای ارتقا و اعتلای جوامع در ابعاد گوناگون و پاسخ به نیازها و مسائل اولویت دار.
همانگونه که حضرت امام خامنهای (مدظله العالی) تأکید فرمودهاند: "پژوهش، کلید حل مشکلات کشور است." در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین (ع)، این هفته را فرصتی برای تجلیل از مجاهدتهای علمی پژوهشگران، ارزیابی مسیر پیموده شده و ترسیم افقهای پیشرو میدانیم. ما پژوهش را قلب تپنده دانشگاه تراز انقلاب اسلامی میدانیم و معتقدیم همانگونه که رهبری عزیز فرمودند: "پژوهش باید مسئلهمحور باشد و به نیازهای واقعی جامعه پاسخ گوید."
در دنیایی که علم به عنوان "سلطنت و قدرت" تعیینکننده جایگاه و امنیت کشورهاست، پیشرفت علمی و تربیت نیروی انسانی عمیقاندیش و مسئلهمحور به ضرورتی راهبردی تبدیل شده است. در دانشگاه به دنبال تحقق منویات فرمانده معظم کل قوا درباره "شکستن خطوط مقدم علم"، "حل مسائل اولویتدار کشور" و "آرمان مرجعیت علمی" با رویکرد "تربیت جامع و آموزش عمیق" هستیم.
پژوهش و فناوری، موتور محرک توسعه پایدار و حلکننده چالشهای جامعه است. دانشگاهها بهعنوان کانون اصلی تولید علم و اندیشه، نقشی بیبدیل در این عرصه ایفا میکنند.
چشمانداز و مأموریت اصلی معاونت دانش، پژوهش و فناوری دانشگاه در حال حاضر چیست؟ اولویتهای پژوهشی دانشگاه بر چه اساسی تعیین شدهاند؟
چشمانداز ما، تبدیل شدن دانشگاه به قطب علمی مؤثر در سطح ملی و منطقهای با تأکید بر پژوهشهای مسئلهمحور و اثرگذار است. مأموریت اصلی، ایجاد بستری پویا برای تولید علم نافع، فناوریهای نرم و تربیت نیروی انسانی آگاه، شجاع و کارآمد است. اولویتهای پژوهشی بر اساس چند محور تعیین شدهاند.
۱- فرامین و منویات فرمانده معظم کل قوا (حفظه الله) ۲- اسناد بالادستی ملی (مانند نقشه جامع علمی کشور، نقشه جامع علمی داجا، برنامه پنج ساله هفتم سپاه و سند تحول دانشگاه) ۳- ظرفیتهای ذاتی دانشگاه. بر این اساس، حوزههای علمی، دانشی، پژوهشی و فناوری مرتبط با علوم انسانی، فنی و مهندسی، اطلاعات، امنیت، علوم پایه نظامی و جهادی، دفاع مقدس و نبردهای معاصر در اولویت ما قرار دارند.
مهمترین دستاوردها و شاخصهای رشد پژوهشی دانشگاه در چه موضوعاتی بوده است؟
معاونت دانش پژوهش و فناوری دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین (علیه السلام) در راستای اجرای فرمان نورانی امام خامنه ای مدظله العالی در سالهای گذشته و به ویژه در مراسم دانش آموختگی و تحلیف مشترک دانشگاههای افسری نیروهای مسلح در سال ۱۴۰۲ مبنی بر ((توصیه اول من به دانشگاههای نظامی تقویت دانش و پژوهش است. این دانشگاهها را هر چه میتوانید از نظر دانش و پژوهش غنی کنید)) نسبت به طراحی، تدوین و ایجاد ۳۲ مرکز مطالعاتی در ذیل دانشکدهها و پژوهشکدههای دانشگاه به منظور کسب مرجعیت علمی و حل مسائل سپاه و انقلاب اسلامی اقدام نموده است.
این معاونت بر اساس اسناد بالادستی نقشه جامع علمی داجا و برنامه پنج ساله هفتم سپاه، مجموعهی متنوعی از برنامههای دانشی و پژوهشی را به صورت مستمر و سالانه اجرا نموده و تقویت آنها را در دستور کار دارد.
اهم آنها به این شرح است: سیاست گذاری و راهبری نیازسنجی پژوهشی، تیمهای اندیشه ورزی، نشستها تخصصی، سمینارهای علمی و کارگاههای توانمندسازی، بازدیدهای علمی استانی و سفرهای علمی کشوری، پروژههای تحقیقاتی و رصد علمی، نشریات علمی، جلسات نقد، نظریه پردازی و مناظره علمی، همایشهای علمی، کتب پژوهشی، کانونهای علمی، ارائه خدمات مستشاری، ثبت عملکرد پژوهشی اساتید و مربیان، تعاملات و تفاهم نامههای علمی با مراکز علمی و پژوهشی کشوری و لشکری در راستای حل مسائل سپاه و انقلاب اسلامی است. خوشبختانه شاهد روندی رو به رشد در شاخصهای کمی و کیفی بودهایم. در سال جاری با راه اندازی مراکز مطالعاتی در دانشگاه، در زمینه حل مسائل اولویت دار و پاسخ به نیازهای دانشی و پژوهشی سازمانی و دانشگاهی تمرکز ویژهای در برنامههای سال شده است. تعداد مقالات پراستناد ما رشد خوبی داشته است. در حوزه طرحها و پروژههای پژوهشی، موفق به اجرای ۱۲ پروژه تحقیقاتی شدهایم. همچنین راه اندازی ۱۴ کانون علمی و پژوهشی سپاه از جمله اقدامات مؤثر این معاونت بوده است.
چرا موضوع پیشرفت علمی تا این حد در بیانات مقام معظم رهبری مورد تأکید قرار گرفته و امروزه این اولویت چه جایگاهی دارد؟
اساساً علم، قدرت است. همانگونه که ایشان با استناد به روایت "العلم سلطان" فرمودند، هر که دانش را داشته باشد با آن پیشروی میکند و هر که نداشته باشد، بر او یورش میبرند. پیشرفت علمی، اولین کاری است که کشور را از آسیبهای متعارف دنیا مصون میدارد. در شرایطی که رقابت علمی جهانی اوج گرفته و برخی کشورهای منطقه با مشاهده پیشرفت ایران به سرعت در حال حرکت هستند، بیم عقب ماندن از این مسابقه جدی است. بنابراین، این مسئله یک گفتمان اصلی است و نباید به تصور کهنه شدن، از آن غافل شد. ما امروز نیازمند یک حرکت مبتکرانه از سوی دستگاههای علمی کشور هستیم تا عقب نمانیم.
برای تحقق پیشرفت علمی و تبدیل علم به قدرت، رویکرد مورد نیاز در نظام آموزش و پژوهش چیست؟ آیا صرف تولید مقاله کافی است؟
خیر، قطعاً کافی نیست. هدف اصلی، حل مسائل اولویتدار کشور و پاسخ به نیازهای واقعی است. باید از "اکتفا کردن به قسمتهای مؤخر قافله علمی جهان" عبور کرد و به خطوط مقدم علم دست پیدا کرد. ما نیازمند تربیت پژوهشگرانی هستیم که علاوه بر تسلط بر موضوعات دانشی، توانمندی تفکر انتقادی، توانایی حل مسئله پیچیده و دارای مهارتهای خلاقیت باشند. نظام آموزشی باید از حافظهمحوری صرف فاصله گرفته و با روشهای فعال و نوین، یادگیری عمیق را محقق کند. یادگیری عمیق به معنای ایجاد ترکیبی از دانش، مهارت و بینش است که در آن حوزههای شناختی، درونفردی و اجتماعی به طور همزمان تقویت میشوند و مخاطب میآموزد چگونه در موقعیتهای واقعی زندگی از آموختههایش استفاده کند.
یکی از کلیدواژههای بیانات، "شکستن خطوط مقدم علم" است. این مفهوم به طور عملیاتی چه الزاماتی را برای دانشگاهها و نخبگان ایجاد میکند؟
این مفهوم یک فراخوان جهادی است. بدین معنا که مراکز علمی ما نباید مصرفکننده علم باشند، بلکه باید در مرزهای دانش تولید کنند. این امر مستلزم چند اصل است:
- تمرکز بر حل چالشهای ملی: پژوهشها باید معطوف به مسائل کلیدی کشور باشد و نخبگان باید فرصت مشارکت واقعی در حل این چالشها را داشته باشند.
- پرورش مهارتهای حل مسئله: پژوهشگر باید مهارتهایی مانند تحقیق، تحلیل ریشهای مشکل، تفکر خلاق و تصمیمگیری را در خود تقویت کند تا بتواند برای مسائل نوین، راهحلهای جدید ارائه دهد.
- جوانگرایی و مانعزدایی: باید فرصتهای مدیریتی برای نخبگان جوان فراهم و موانع دیوانسالاری که سرعت حرکت علمی را کند میکند، برطرف شود.
در موضوعات تربیت جامع و پیشرفت علمی که انتظار میرود، دانشجویان به همراه تعالی علمی، از نظر اخلاقی، انقلابی و مهارتهای نرم نیز رشد کنند، به نظر شما این مقولهها چگونه باهم پیوند میخورند؟
این دو، لازم و ملزوم یکدیگرند. هدف نهایی ما، ساختن تمدن نوین اسلامی است که فقط با نیروی انسانی چندبعدی میسر میشود. تربیت جامع یعنی:
- یادگیری عمیق و چندوجهی: پرورش دانشجویی که تنها به نمره اکتفا نمیکند، بلکه یادگیری مستقل، کار تیمی، ارتباط مؤثر و ساختار ذهنی آکادمیک را در خود نهادینه میکند.
- تقویت انگیزه درونی: باید محیطی ایجاد کرد که انگیزه یادگیری مادامالعمر و عشق به پیشرفت کشور در دانشجو زنده بماند. رهبری معظم انقلاب اسلامی نیز بر استفاده مغتنم از فرصت تحصیل در دانشگاههای پیشرفته دنیا تأکید دارند، اما با هدف خدمت به کشور.
- شجاعت علمی: تربیت جامع، دانشمندی را پرورش میدهد که همانگونه که رهبری اشاره کردند، با شجاعت بیاید و اعلام کند "ما این کار را کردهایم و میتوانیم انجام دهیم". این شجاعت از عمق باور و مهارت نشأت میگیرد.
برای دستیابی به مرجعیت علمی و دانشی چه راهکارهایی پیشنهاد میکنید؟
آرمانی که رهبری معظم انقلاب اسلامی ترسیم کردهاند، فراتر از رتبهبندیهای متعارف است. ایشان فرمودند: "ما باید جوری برنامهریزی کنیم که پنجاه سال بعد اگر کسی در دنیا خواست حرف علمی نو بشنود، مجبور باشد فارسی یاد بگیرد.". این همان مرجعیت علمی است. رسیدن به این جایگاه، با اراده ملی، تربیت نسل پژوهشگر و عمیقاندیش و حل مسئلهگرا و تبدیل علم به قدرت نرم و سخت برای کشور ممکن خواهد.
* الزامات کلیدی برای پیشرفت علمی مبتنی بر تربیت جامع
برای حرکت در مسیر ترسیمشده، توجه همزمان به محورهای زیر ضروری است:
* محور علمی-پژوهشی: شکستن خطوط مقدم علم، تمرکز پژوهشی بر حل مسائل اولویتدار ملی و کاربردیسازی دانش.
* محور تربیتی-آموزشی: گذار از آموزش حافظهمحور به سوی "یادگیری عمیق" و پرورش مهارتهای حل مسئله، تفکر انتقادی و خلاقیت.
* محور مدیریتی-نهادی: ایجاد سازوکارهای تعامل مؤثر با نخبگان، جوانگرایی در مدیریت، مانعزداییها و اصلاح و بهبود سیاستهای ارزیابی علمی.
* محور فرهنگی-انگیزشی: تقویت انگیزه درونی و روحیه جهادی در جامعه علمی، و ترویج شجاعت ابراز دستاوردهای نوآورانه.
در نگاه شما رویکرد تحولی در حوزه دانش و پژوهش چیست؟
به نظر بنده تغییر نگرش از پژوهش صرفاً مقالهمحور به سوی پژوهشهای مسئلهمحور و اثرگذار در کشور که نیازمند زمان و فرهنگسازی است. میتواند بسیار مهم باشد.
اولویتهای اصلی دانشگاه برای سالهای آتی در چه بخشهایی از دانش و پژوهش است؟
اولویت اصلی ما در سال آینده، برنامهریزی جامع فعالیتهای دانشی و پژوهشی دانشگاه حول محور (محو رژیم صهیونیستی) و راهاندازی "پارک علم و فناوری دانشگاه" و تجهیز شبکه کارگاهها و آزمایشگاههای مرکزی به فناوریهای نوین است.
پیام شما به دانشوران و پژوهشگران چیست؟
پیام من به جامعه پژوهشگران دانشگاه: دانشوران و پژوهشگران این است: دانشگاه میزبان اندیشههای نو و بلند شماست. با شجاعت به سراغ مسائل واقعی کشور بروید. عدم موفقیت در یک طرح پژوهشی، پایان راه نیست، بلکه بخشی از فرآیند یادگیری و پیشرفت است. معاونت دانش و پژوهش با تمام توان پشتیبان ایدههای نو و ارزشمند شماست. صمیمانه از شما دعوت میکنم نام و جایگاه دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین (ع) را نه فقط با تعداد مقالات، بلکه با اثربخش نمودن پژوهشهایمان بر قلههای بلند علم و فناوری ثبت کنیم. و قطعاً آینده از آنِ شماست.
مدل مفهومی: "مرجعیت علمی" با راهبردهای کلان " پیشرفت علمی" و "تربیت جامع " در اندیشه امام خامنهای حفظه الله:
