به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، عصر شنبه ۲۱ خرداد ۱۳۷۹ یکی از مهمترین چهرههای جهان عرب خاموش شد. حافظ اسد، رئیسجمهور هفتادساله سوریه، هنگام گفتوگوی تلفنی با نخستوزیر لبنان دچار حمله قلبی شد؛ گوشی از دستش افتاد و همانجا جان سپرد. خبر مرگ او، که مجری تلویزیون سوریه با گریه خواند، سراسر کشور و جهان عرب را در ماتم فرو برد.
واکنشها در جهان بلافاصله آغاز شد. نیویورکتایمز او را «محور اصلی روند صلح خاورمیانه» توصیف کرد و نوشت با مرگش آینده این روند در ابهام فرو رفته است. بیل کلینتون، رئیسجمهور وقت آمریکا، در بیانیهای کمسابقه از احترام خود به او گفت و همان شب ده دقیقه با بشار اسد ــ فرزندی که یک ماه بعد جانشین پدر میشد ــ تلفنی صحبت کرد. در مراسم تشییع نیز تنها چهره مهم غربی حاضر، ژاک شیراک رئیسجمهور فرانسه بود. از ایران نیز محمد خاتمی و سردار رحیمصفوی در این مراسم شرکت کردند و طولانیترین دیدار پس از خاکسپاری میان خاتمی و بشار انجام شد.
اما مسیر جانشینی بشار اسد از همان شب مرگ پدر، با سرعتی کمسابقه و با مداخله مستقیم نهادهای حکومتی هموار شد.
حافظ اسد در جهان عرب نماد مقاومت علیه اسرائیل و سخنگوی «اتحاد اعراب» تلقی میشد. اما برای رسیدن فرزند ۳۴ سالهاش به قدرت، حتی قانون اساسی نیز خلال چند ساعت تغییر کرد. نیمهشب، مجلس سوریه در یک جلسه فوقالعاده با ۲۷۰ رأی موافق، ماده ۸۳ قانون اساسی را اصلاح کرد و حداقل سن ریاستجمهوری را از ۴۰ به ۳۴ سال کاهش داد؛ اصلاحی که صرفا برای باز کردن مسیر بشار انجام شد.
همزمان، رهبری کشوری حزب بعث نیز در نشستی اضطراری او را نامزد رسمی ریاستجمهوری معرفی کرد. فردای آن روز، بشار به درجه ژنرالی ارتقا یافت و فرماندهی کل نیروهای مسلح را ــ سمتی که پیشتر در اختیار پدرش بود ــ به دست آورد. عبدالحلیم خدام، کفیل ریاستجمهوری، حکم او را فوری و لازمالاجرا اعلام کرد.
چند هفته بعد، رهبری حزب بعث بشار را به عنوان دبیرکل تشکیلات رهبری کشوری حزب انتخاب کرد؛ نهادی ۲۱ نفره که بالاترین مرجع تصمیمگیری سیاسی و امنیتی سوریه بود. به این ترتیب، همه اهرمهای قدرت به سرعت در دستان او قرار گرفت.
در نهایت، در ۲۰ تیر ۱۳۷۹ همهپرسیای تکنام برگزار شد و بشار اسد با بیشترین درصد آرا به عنوان رئیسجمهور سوریه انتخاب شد؛ الگویی که سه بار دیگر نیز با همهپرسیهایی مشابه تکرار شد.
با وجود این انتقال سریع و بیهزینهی قدرت، بشار هیچگاه نتوانست جایگاه پدرش را در جهان عرب کسب کند. نه نماد اتحاد اعراب شد و نه چهرهای شاخص در مبارزه با اسرائیل. کشوری که حافظ اسد روزگاری آن را پایگاه پانعربیسم ساخته بود، زیر دولت بشار با شورشیانی روبهرو شد که هنگام ورود به دمشق دستنشانههای پانترکیسم را مقابل دوربینها بالا میبردند.
قدرتی که با اصلاح قانون، ارتقای یکشبه، اجماع حزبی و همهپرسیهای تکگزینهای به بشار اسد رسید، پس از دو دهه با همین سرعت از دست رفت؛ تا آنجا که او پس از درگیریهای گسترده و سقوط پایتخت ناچار شد کشورش را ترک کند.
متن کامل این گزارش را از اینجا بخوانید.
۲۵۹
