یکی از بزرگترین مسائل در درمان سرطان، بازگشت بیماری پس از شیمیدرمانی است. چرا تومورهایی که ظاهراً نابود شدهاند، دوباره و با قدرت بیشتری رشد میکنند؟ دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا سندیهگو پاسخ این معما را در یک مکانیسم بیولوژیکی پیدا کردهاند. آنها کشف کردند که سلولهای سرطانی برای زندهماندن، آنزیمی را فعال میکنند که در حالت عادی اتفاقاً مسئول کشتن سلولهاست.
براساس گزارش ScienceDaily، در هر تومور سرطانی، گروه کوچکی از سلولها وجود دارند که به آنها «سلولهای پایدار» میگویند. این سلولها با درمانهای اولیه (مانند شیمیدرمانی) نمیمیرند، بلکه وارد نوعی خواب زمستانی میشوند. این سلولها از نظر ژنتیکی جهشیافته نیستند، بلکه از یک ترفند غیرژنتیکی استفاده میکنند تا زنده بمانند. وقتی اثر دارو از بین رفت، این سلولها بیدار و باعث عود مجدد بیماری میشوند. مشکل اصلی اینجاست که پزشکان تا امروز نمیدانستند این سلولها دقیقاً چطور در برابر شیمیدرمانی دوام میآورند.
در سلولهای سالم، آنزیمی به نام DFFB وجود دارد که وظیفهاش خردکردن DNA و کشتن سلول در زمان آسیبدیدگی است. اما محققان دریافتند که سلولهای سرطانی پایدار، این آنزیم را در سطحی نیمهکُشنده فعال میکنند.
به عبارت دقیقتر در حالت عادی فعالیت بالای DFFB باعث مرگ سلول میشود؛ اما در سرطان فعالیت کم DFFB باعث ایجاد آسیبهای خفیف به DNA میشود. این آسیب خفیف، سیگنالهایی را در سلول فعال میکند که به جای مرگ، باعث ترمیم و مقاومشدن آن در برابر استرس محیطی (دارو) میشود.
محققان میگویند: «این کشف درک ما را دگرگون کرد. سیگنال مرگ سلولی، به جای کشتن، عملاً به رشد مجدد سرطان کمک میکند.»
مقاومت دارویی در سرطان معمولاً به جهشهای ژنتیکی نسبت داده میشود که ماهها یا سالها طول میکشد تا ایجاد شوند (مانند باکتریهایی که به آنتیبیوتیک مقاوم میشوند). اما مکانیسمی که اکنون کشف شده (استفاده از آنزیم مرگ) یک فرایند غیرژنتیکی و بسیار سریع است. این اتفاق در همان ابتدای درمان رخ میدهد و به سلول امکان میدهد تا زمان بخرد و زنده بماند تا بعداً جهشهای دائمی پیدا کند. بنابراین این مکانیسم ریشه اصلی و اولیه مقاومت دارویی است که قبل از هر جهشی رخ میدهد.
آزمایشها روی مدلهای سرطان ریه، پستان و ملانوما نشان داد که اگر آنزیم DFFB را در این سلولهای پایدار غیرفعال کنیم، آنها دیگر نمیتوانند دوباره رشد کنند و خاموش میمانند. این یعنی اگر داروهایی ساخته شود که اختصاصاً این مسیر بیولوژیکی را مسدود کند، میتوان بیماران را برای مدت طولانیتری در حالت بهبودی نگه داشت و از بازگشت تومور جلوگیری کرد.
یافتههای این پژوهش در ژورنال Nature Cell Biology منتشر شده است.
