خبرگزاری مهر - گروه استانها: پاییز هزار رنگ کرمانشاه که نفسهای آخرش را میکشد، سوز سرمای زمستان از لابهلای کوههای «پراو» و «بیستون» خود را به کوچه پسکوچههای شهر میرساند. در تقویم کهن دیار پهلوانان، شب یلدا یا همان «شب چله» همواره نمادی از گرمای همبستگی، شاهنامهخوانی بزرگان و عطر انار و بوی خوش نان برنجی بوده است. اما امسال، طولانیترین شب سال برای بسیاری از شهروندان کرمانشاهی، نه با شوقِ دورهمی، بلکه با دغدغهی نان و هراس از هزینههای سرسامآور گره خورده است.
یلدایی که قرار بود بهانهای برای زدودن غمها و تازه کردن دیدارها باشد، اکنون زیر سایه سنگین تورم، به «یلدای میلیونی» تغییر نام داده و کام شیرین سنتهای دیرینه را با طعم گس گرانی تلخ کرده است.
گشت و گذاری در بازار سنتی کرمانشاه و میادین میوه و ترهبار نشان میدهد که اگرچه ویترین مغازهها مملو از آجیلهای پرزرقوبرق و هندوانههای انبار شده است، اما جیب مردم با برچسبهای قیمتی که بر روی این اقلام جا خوش کردهاند، هیچ تناسبی ندارد. گرانی افسارگسیخته، که دیگر نه مهمان ناخوانده بلکه صاحبخانه سفرههای مردم شده، باعث شده تا فلسفه اصلی این آئین ملی، یعنی «صله رحم» و دور هم جمع شدن خانوادهها، در مسلخ مشکلات اقتصادی قربانی شود.
در استانی که همواره با آمارهای نگرانکننده بیکاری دستوپنج ه نرم میکند، صحبت از خرید پسته و بادام و حتی یک پذیرایی ساده میوهای، برای بسیاری از سرپرستان خانوار شبیه به شوخی تلخی است که تنها بر بار روانی آنها میافزاید.
نگاهی به هزینههای جاری نشان میدهد که برگزاری یک مراسم ساده برای یک خانواده چهار نفره کرمانشاهی، دیگر با ارقام معمولی قابل مدیریت نیست. اگر یک کارگر ساده یا کارمند کرمانشاهی بخواهد تنها برای همسر و دو فرزند خود سفرهای پهن کند که حداقلِ نمادهای یلدا را داشته باشد، با یک محاسبه سرانگشتی با چالش عجیبی روبرو میشود. خرید تنها یک کیلوگرم آجیل مخلوط (که این روزها از کالای خوراکی به کالای لوکس تغییر ماهیت داده)، چند کیلو انار و هندوانه، به همراه تدارک یک شام ساده، به راحتی مرز دو تا سه میلیون تومان را رد میکند. این رقم برای خانوادهای که باید اجارهخانه، قسط وام و هزینه تحصیل فرزندان را با حقوق مصوب قانون کار مدیریت کند، به معنای حذف نیمی از درآمد ماهانه تنها برای چند ساعت دورهمی است.
همین محاسبات ریاضیِ بیرحم است که باعث شده دیوار میان خانهها بلندتر و فاصله عاطفی فامیلها دورتر شود. پدران و مادران کرمانشاهی که روزگاری درِ خانههایشان به روی تمام فامیل باز بود، امروز از ترس شرمندگیِ «سفره خالی»، چراغ خانهها را کمسو کرده و بهانه میتراشند تا از میزبانی شانه خالی کنند. گرانی، علت اصلی این انزوای خودخواسته است. وقتی قیمت یک کیلو شیرینی یا میوه فصل، معادل دستمزد یک روزِ کاملِ یک کارگر فصلی است، طبیعی است که آئینهای ملی که روحشان در «جمع بودن» نهفته است، به سمت «فردی شدن» و در نهایت فراموشی سوق داده شوند.
در این میان، بازار کرمانشاه اگرچه شلوغ است، اما این شلوغی بیش از آنکه بوی خرید بدهد، بوی «تماشا» میدهد. شهروندانی که قیمتها را رصد میکنند، سری تکان میدهند و با دستانی که خالیتر از سال قبل است، به خانه باز میگردند. یلدای امسال برای خانواده چهار نفره کرمانشاهی، آزمونی سخت از بقا در برابر تورم است؛ آزمونی که در آن، حفظ آبرو در مقابل فرزندان، سختترین بخش ماجراست. به نظر میرسد تا زمانی که تدبیری اساسی برای مهار قیمتها و افزایش قدرت خرید مردم اندیشیده نشود، یلداهای آینده نیز همچنان در حسرت خندههای بیدغدغه و دورهمیهای شلوغ گذشته باقی خواهند ماند و طولانیترین شب سال، تنها به معنای طولانیتر شدن رنج معیشت برای مردم خواهد بود.
گزارش میدانی؛ گشتی در بازار کساد شب چله
برای لمس واقعیت تلخ این روزها، کافی است سری به راسته بازارهای اصلی کرمانشاه، از «تاریکه بازار» تا میادین میوه و ترهبار «آزادی» بزنیم. هیاهو هست، اما خبری از آن شور و شوق خریدهای حجیم سالهای گذشته نیست. دستها اغلب در جیب مانده و نگاهها تنها روی اتیکت قیمتها میلغزد.
حاج «مراد»، یکی از آجیلفروشان قدیمی بازار کرمانشاه است که گرد پیری بر چهرهاش نشسته و با حسرت به کیسههای پسته و بادام مغازهاش نگاه میکند و به خبرنگار مهر میگوید: باور کنید ما هم از این گرانی راضی نیستیم. وقتی قیمتها بالا میرود، سود ما بیشتر نمیشود، بلکه مشتریهایمان آب میروند. سالهای قبل در چنین روزهایی مردم کیلو کیلو آجیل میخریدند، اما امسال کار به جایی رسیده که مشتری میآید و تقاضای ۱۰۰ گرم یا ۲۰۰ گرم آجیل میکند.
وی با اشاره به قیمت پسته که سر به فلک کشیده و کیلویی یک میلون و نیم به فروش میرسد، میافزاید: خیلیها قیمت میپرسند و عبور میکنند. کاسبی که مشتری نداشته باشد، چراغ مغازهاش خاموش است؛ حتی اگر ویترینش پرنور باشد.
روایت خریدار: یلدای فامیلی را «فاکتور» میگیریم
کمی آنطرفتر، جلوی یک میوهفروشی، آقای «حسینی» پدر دو فرزند، در حال جدا کردن انار است. وقتی از وی درباره تدارکات شب یلدا پرسیدیم، گفت: کدام تدارک؟ یک خانواده ۴ نفره اگر بخواهد فقط یک شام معمولی بخورد و بعدش هم کمی تخمه بشکند، باید حقوق یک هفته یک کارگر را بدهد. به همین دلیل از یلدای فامیلی و دورهمی های چند خانواده فاکتور گرفتیم و این شب سعی میکنیم در منزل خودمان به سر شود.
این شهروند کرمانشاهی ادامه میدهد: قبلاً رسم بود خانه بزرگترها جمع میشدیم. هر کس چیزی میخرید و سفره رنگین میشد. اما الان با این قیمت مرغ و برنج و میوه، آدم خجالت میکشد با دست خالی برود؛ از آن طرف هم میزبان توانایی پذیرایی از جمعیت زیاد را ندارد. گرانی باعث شده هر کس در لاک خودش فرو برود و قید صله رحم را بزند.
محاسبه یک یلدای حداقلی برای خانواده ۴ نفره
بررسیهای میدانی خبرنگار مهر از سطح بازار کرمانشاه نشان میدهد که هزینه یک بسته پیشنهادی بسیار ساده (شامل شام، مقدار کمی آجیل ارزان، میوه و تنقلات) برای یک خانواده چهار نفره به شرح زیر است. این ارقام نشان میدهد که چرا واژه «یلدای میلیونی» اغراق نیست، بلکه واقعیتی ملموس است.
اگر یک خانواده بخواهد شام زرشکپلو با مرغ (غذای مرسوم مهمانیها) داشته باشد و در کنار آن تنها به خرید هندوانه، انار و مقدار کمی آجیل بسنده کند، صورتحساب نهایی شوکهکننده خواهد بود.
برای شام در حدود یک میلیون تومان هزینه میشود؛ آجیل نیز در بهترین حالت و اقتصادیترین شکل یک میلیون تومان؛ و هندوانه و انار نیز حداقل هزینه یک میلیونی خواهد داشت؛ در مجموع صورتحساب این یلدای چهار نفره به سه میلیون تومان خواهد رسید.
در شرایطی که گرانی افسارگسیخته نفس بازار را گرفته است، غفلت از ظرفیتهای عظیم بومی استان کرمانشاه بهعنوان یکی از قطبهای اصلی کشاورزی و تولیدات باغی کشور، بیش از پیش نمایان میشود. حلقه مفقوده این آشفتهبازار، جولان دلالانی است که فاصله قیمت «مزرعه تا سفره» را به نفع خود چند برابر میکنند؛ از همین رو، ضروری است متولیان امر با گذر از نظارتهای کلیشهای و بازرسیهای بیاثر، استراتژی خود را بر احیا، تقویت و گسترش «روستا بازارها» و برپایی مراکز نمایشگاهی عرضه مستقیم کالا در نقاط مختلف کلانشهر کرمانشاه متمرکز کنند. ایجاد بستری برای فروش بیواسطه محصولات باکیفیت استان—از انار پاوه تا گردوی اورامانات و شیرینیهای بومی—با قیمتهای تعدیلشده و تخفیفهای ویژه، راهکاری عملیاتی و در دسترس است که نه تنها با حذف واسطههای سودجو، فشار هزینهها را از دوش سرپرستان خانوار برمیدارد، بلکه با حمایت از تولیدکننده داخلی، اجازه نمیدهد چراغ گرمترین شب سال در سایه سنگین قیمتها و سوءمدیریتها خاموش شود.
حمایت از روستا بازارها
ایرج صفایی مدیر تعاون روستایی استان کرمانشاه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: بهمنظور تأمین میوه باکیفیت و قیمت مناسب برای شب یلدا، مقدار کافی سیب درختی و پرتقال تامسون تهیه شده و توزیع این اقلام از روز گذشته در روستابازار شهر کرمانشاه و برخی روستابازارهای شهرستانها آغاز شده است.
مدیر تعاون روستایی استان کرمانشاه افزود: این اقدام با هدف کنترل بازار و جلوگیری از افزایش قیمتها در روزهایی که تقاضا برای خرید میوه افزایش مییابد انجام شده و پرتقال تامسون از استان مازندران و سیب درختی از شهرستان اشنویه آذربایجان غربی تأمین شده است.
صفایی تصریح کرد: توزیع این میوهها تحت نظارت بازرسان بسیج اصناف انجام میشود و اقلام عرضهشده ویژه شب یلدا با نرخ مصوب تنظیم بازار در اختیار شهروندان قرار میگیرد.
وی خاطرنشان کرد: روستابازارها بهعنوان یکی از بسترهای مهم توزیع مستقیم کالا، نقش مؤثری در حمایت از مصرفکنندگان و تنظیم بازار دارند و این روند در مناسبتهای مختلف ادامه خواهد داشت.
نمایشگاه عرضه مستقیم کالاهای شب یلدا در کرمانشاه
حامد وفاپور معاون اداری و اجرایی نمایشگاه بینالمللی کرمانشاه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: نمایشگاه عرضه مستقیم کالاهای ویژه شب یلدا از ۲۴ آذرماه در محل دائمی نمایشگاههای بینالمللی کرمانشاه واقع در انتهای پارک شاهد آغاز به کار کرده و تا ۲۹ آذرماه پذیرای شهروندان خواهد بود.
وی افزود: ساعت بازدید از این نمایشگاه همهروزه از ۱۵ تا ۲۱ تعیین شده و شهروندان میتوانند در این بازه زمانی برای تهیه اقلام مورد نیاز خود به نمایشگاه مراجعه کنند.
وفاپور تصریح کرد: در این نمایشگاه، انواع آجیل، شیرینی و شکلات، مواد غذایی، سوغات و هدایای استانهای مختلف کشور عرضه میشود و تلاش شده است تنوع مناسبی از کالاهای پرمصرف شب یلدا در اختیار مردم قرار گیرد.
وی بیان کرد: نمایشگاه در قالب ۸۶ غرفه دایر شده که از این تعداد، ۵۰ غرفه به عرضه شیرینی، شکلات، آجیل و خشکبار اختصاص دارد و ۳۶ غرفه نیز انواع محصولات غذایی را به شهروندان ارائه میدهند.
معاون اداری و اجرایی نمایشگاه بینالمللی کرمانشاه ادامه داد: غرفهدارانی از استانهای کرمانشاه، تهران، اصفهان، همدان، کردستان و آذربایجان شرقی در این نمایشگاه حضور دارند که این موضوع موجب تنوع محصولات و افزایش حق انتخاب برای شهروندان شده است.
وفاپور عنوان کرد: تمامی اجناس عرضهشده در این نمایشگاه با ۱۰ درصد تخفیف به فروش میرسد تا شهروندان بتوانند مایحتاج شب یلدای خود را با قیمت مناسبتری تهیه کنند.
وی در پایان هدف از برگزاری این نمایشگاه را تأمین کالاهای مورد نیاز مردم بدون واسطه و با قیمت مناسب در آستانه شب یلدا عنوان کرد و افزود: در برپایی این نمایشگاه تلاش شده است کالاهای باکیفیت و مرغوب در اختیار شهروندان قرار گیرد و شرایطی فراهم شود که خریدی مطمئن و اقتصادی برای مردم رقم بخورد.
اگرچه برپایی نمایشگاههای عرضه مستقیم کالا و توزیع میوه با نرخ تنظیم بازاری، گامهایی مثبت جهت التیام زخمهای معیشتی مردم به شمار میروند، اما واقعیت بازار و گلایههای شهروندان نشان میدهد که این مُسکنهای موقت و محدود برای درمان درد عمیق گرانی در کلانشهر کرمانشاه کافی نیستند.
امروز مطالبه جدی و برحق افکار عمومی از متولیان اقتصادی استان، عبور از اقدامات مقطعی و حرکت به سمت «تثبیت، تکثیر و دائمیسازی» الگوهایی همچون «روستا بازارها» و نمایشگاههای عرضه مستقیم در تمامی مناطق شهری است؛ چراکه تمرکززدایی از توزیع کالا و ایجاد زنجیره مستقیم میان تولیدکننده بومی و مصرفکننده، تنها راهکار عملی برای حذف واسطههای سودجو و شکستن حباب قیمتهاست. انتظار میرود دستگاههای نظارتی با درک شرایط حساس اقتصادی، چتر نظارتی خود را نه فقط به شکل نمادین در روزهای منتهی به مناسبتهایی چون یلدا و نوروز، بلکه به صورت مستمر و قاطع بر سر بازار بگسترانند تا با واقعیسازی قیمتها، سنتهای دیرینهای که شیرازه فرهنگی و عاطفی خانوادههای کرمانشاهی هستند، بیش از این در زیر چرخدندههای تورم له نشوند.
