خبرگزاری مهر، گروه استانها- کوروش دیباج: شانزدهمین نشست جمع خوانی کتابهای کودکان و نوجوانان با محوریت تحلیل رمانهای نوجوان محمدرضا آریانفر در حوزه هنری استان اصفهان برگزار شد. این نشست با حضور نویسندگان، منتقدان ادبی و علاقهمندان به ادبیات داستانی فرصتی فراهم کرد تا آثار برجسته این نویسنده اصفهانی مورد بحث و بررسی دقیق قرار گیرد.
محمدرضا آریانفر طی بیش از سه دهه فعالیت حرفهای، موفق به انتشار هفده مجموعه داستان و رمان، پنج مجموعه شعر و هجده نمایشنامه شده است و جایگاه ویژهای در ادبیات نوجوان ایران دارد.
در ابتدای نشست، محمدرضا رهبری، نویسنده و مدرس ادبیات داستانی با اشاره به سابقه فعالیتهای ادبی آریانفر، اظهار کرد: آثار این نویسنده به دلیل پرداختن به موضوعات حساس و مهم مانند جنگ، تاریخ و بحرانهای اجتماعی، اهمیت ویژهای در حوزه ادبیات نوجوان دارند.
وی توضیح داد: سه اثر انتخاب شده برای بررسی در نشست، به دلیل برخورداری از محوریت نوجوانانه، ارتباط با وقایع تاریخی و تعلق به یک نویسنده، امکان تحلیل یکپارچه و جامع را فراهم کردهاند.
رهبری تاکید کرد: آثار آریانفر ضمن توجه به ریشههای بومی و فرهنگی اصفهان و جنوب کشور، از ویژگیهای انسانی و جهانی نیز برخوردار هستند که توانایی جذب مخاطب نوجوان را افزایش میدهد.
وی ادامه داد: تجربه طولانی وی در مطالعه آثار آریانفر نشان داده است نویسنده توانایی ویژهای در تلفیق ژانرهای مختلف ادبی دارد و با بهرهگیری از تجربه زیسته خود در مناطق جنوب کشور، از جمله خرمشهر، داستانهایی میآفریند که همزمان واقعیت تاریخی و فرهنگی محیط را منعکس میکنند.
این مدرس ادبیات داستانی اظهار کرد: روایتهای آریانفر تلفیقی از واقعیت و خیال هستند و مرزهای سنتی رئالیسم را در ادبیات نوجوان با جسارت و خلاقیت جابجا میکنند. وی افزود نویسنده با بهرهگیری از تحقیقات گسترده درباره فرهنگ و آئینهای مناطق مختلف، شخصیتهایی خلق میکند که هم غنی و باورپذیر هستند و هم بازتابدهنده محیط تاریخی و اجتماعی داستان میباشند.
رهبری تاکید کرد: یکی از ویژگیهای برجسته آثار آریانفر، دقت در زبان و سبک نوشتاری است. استفاده از اصطلاحات بومی و اقلیمی و حفظ روانی و شیوا بودن روایت، سبب خلق داستانهایی میشود که برای هر دو گروه نوجوان و بزرگسال جذاب و شنیدنی هستند.
وی افزود: در داستانهایی مانند توقی، محیط و شرایط اقلیمی جنوب کشور نقش اساسی در شکلگیری شخصیتها و پیشبرد روایت دارند و شط، نخلستانها و فرهنگ مردمان بومی به شکل طبیعی در متن منعکس شدهاند.
ساختار و شخصیتپردازی در رمانهای نوجوان آریانفر
این نویسنده در تحلیل داستان توقی توضیح داد: شخصیت اصلی داستان، نوجوانی به نام فرید است که در مسیر بلوغ و تجربه مسئولیتهای اجتماعی و عاطفی قرار دارد و این رشد شخصیتی در شرایط زندگی روزمره و بحرانهای جنگی به تصویر کشیده شده است.
وی اظهار کرد: داستان با ترکیبی از واقعیت و خیال، مسیر رشد نوجوان به سوی بزرگسالی را نشان میدهد و مخاطب با مفاهیمی چون شجاعت، وفاداری و مسئولیتپذیری آشنا میشود. شخصیتهای فرعی نیز با انگیزهها و اسرار خاص خود، تصویر کاملتری از زندگی اجتماعی و محیط جنگزده ارائه میکنند و تعامل آنها با محیط اطراف، ابعاد انسانی داستان را تقویت میکند.
رهبری به رمان موندو پرداخت و اظهار کرد: این اثر از روایت دوگانه و زاویه دیدهای مختلف بهره میبرد؛ بخشی از روایت سوم شخص و بخش دیگر از دیدگاه شخصیت نوجوان ارائه میشود. وی افزود آغاز داستان با ورود جنگ و بحران، ریتم روایت را تسریع میکند و مخاطب با اضطراب، ترس و چالشهای شخصیت اصلی همراه میشود. حضور عنصر مترسک به عنوان نماد امید و تابآوری، یکی دیگر از ویژگیهای شاخص رمان است که باورپذیری و جذابیت روایت را افزایش میدهد.
وی تاکید کرد: نکته قابل توجه آثار آریانفر، ترکیب واقعیت و خیال و پرداخت به موضوعات سخت جنگ بدون شعارزدگی است.
این نویسنده توضیح داد: آریانفر با حفظ فاصله مناسب میان نگاه بزرگسالانه و دیدگاه نوجوانانه، موفق به خلق داستانهایی میشود که هم آموزنده و هم جذاب هستند. مخاطب نوجوان ضمن تجربه هیجان و تعلیق با مفاهیم اخلاقی، اجتماعی و تاریخی در بستر داستان آشنا میشود.
بهرهگیری از فرهنگ بومی و آئینها در آثار آریانفر
سارا خسروی، نویسنده و منتقد ادبی، در تحلیل خود تاکید کرد: نویسنده در تمامی آثارش با بهرهگیری از آئینها، باورها و فرهنگ بومی جنوب کشور، فضاسازی و شخصیتپردازی منسجمی خلق کرده است.
وی اظهار کرد: این توجه دقیق به محیط و فرهنگ، به مخاطب اجازه میدهد تا با تاریخ، جامعه و ویژگیهای منطقه آشنا شود و همذاتپنداری با شخصیتها شکل گیرد.
خسروی به رمان موندو اشاره کرد و اظهار کرد: این اثر نشاندهنده توانایی نویسنده در ایجاد تعادل میان زندگی روزمره نوجوان، تجربه عشق و روابط انسانی و مواجهه با بحران جنگ است. وی افزود موندو با سبک رئالیسم جادویی و شخصیتپردازی دقیق، داستانی خلق کرده است که هم برای نوجوانان و هم برای مخاطب بزرگسال جذاب و قابل فهم است. تعامل مترسک با شخصیت اصلی به شکل نمادین مفاهیم امید، مقاومت و پایداری را منتقل میکند و الهامبخش ارزشهای اخلاقی برای نوجوانان است.
مضامین محوری رمانهای نوجوان آریانفر؛ جنگ، بلوغ و خیال
سعید معتمدی، نویسنده و منتقد ادبی، در ادامه نشست اظهار کرد آثار آریانفر نمونهای برجسته از ادبیات نوجوان هستند که با حفظ اصالت فرهنگی و اقلیمی، به مسائل انسانی و جهانی نیز پرداختهاند.
وی افزود: رمانهای نوجوان، به ویژه آنهایی که به وقایع تاریخی و جنگ میپردازند، نقش مهمی در انتقال مفاهیم اخلاقی، اجتماعی و تاریخی به نسل جوان ایفا میکنند و نشستهایی از این دست فرصتی برای تحلیل و نقد این آثار فراهم میآورند.
معتمدی اظهار کرد: رمانهای توقی و موندو علاوه بر جذابیت نوجوانانه، با پرداختن به مفاهیم عمیق انسانی و اجتماعی، قابلیت مطالعه برای مخاطب بزرگسال را نیز دارند.
وی تاکید کرد: حضور شخصیتهای باورپذیر، فضاسازی دقیق و ترکیب واقعیت و خیال، جایگاه ویژهای به آثار آریانفر در ادبیات نوجوان داده است و الگویی موفق برای نویسندگان و علاقهمندان فراهم کرده است.
شیوه نگارش، تجربه زیسته و مضامین محوری آثار
محمدرضا رهبری در ادامه به شیوه خلاقانه نویسنده در خلق داستان اشاره کرد و اظهار کرد: وی با قدرت بالا حس و تجربه شخصیتها را منتقل میکند به گونهای که مخاطب گویی در همان زمان و مکان حضور دارد.
وی افزود: آریانفر در اغلب آثار خود با تلنگرهای بیرونی و بهانههای شخصی مسیر داستان را آغاز میکند و این روش باعث میشود فرایند نوشتن از مرحله ذهنی تا تکمیل متن به شکل طبیعی و ارگانیک پیش برود.
رهبری تاکید کرد: نویسنده با طرح اولیه کلی و مرور مداوم عناصر داستان، روایت و شخصیتها را تکمیل میکند و تغییرات در گفتگوها و خط داستان، تکامل شخصیتها و ریتم داستان را بهبود میبخشد. بسیاری از شخصیتها برگرفته از تجربه زیسته نویسنده هستند و تعامل مداوم با منتقدان و دوستان، غنای آثار و خلاقیتهای نویسنده را افزایش میدهد.
در ادامه سارا خسروی با پرداختن به ادبیات اقلیمی اظهار کرد: آریانفر صرفاً به زبان محلی بسنده نمیکند بلکه پیوند داستان با محیط، زمان و باورهای محلی را مد نظر دارد. وی افزود استفاده از باورهای محلی، افسانهها و عناصر خیالی در کنار واقعیتهای تاریخی و محیطی جنوب ایران، به ایجاد داستانی تأثیرگذار و باورپذیر کمک میکند. این نگاه باعث میشود نوجوانان علاوه بر سرگرمی، با فرهنگ و تاریخ منطقه نیز آشنا شوند.
در پایان سعید معتمدی نیز در تحلیل مضامین کلیدی آثار، جنگ، بلوغ، خیال و ماندگاری را محورهای اصلی رمانهای نوجوان دانست. وی اظهار کرد: نگاه نویسنده به جنگ از زاویه نوجوان است و تمرکز بر جنبههای روانشناختی، اضطراب و فروپاشی زندگی روزمره دارد. مخاطب نوجوان از طریق تجربه شخصیت اصلی، ترس، فقدان و ناامنی را درک میکند و این شیوه انسانیترین شکل مواجهه با جنگ در ادبیات نوجوان است.
وی همچنین نقش خیال در داستانها را ابزار مقابله با اضطراب دانست و اظهار کرد: عناصر اسطورهای و باورهای جمعی، رئالیسم جادویی آثار را تقویت میکنند. مضامین بلوغ و گذار شخصیت اصلی نیز در داستانها برجسته است و مواجهه با مرگ، فقدان و عشق، رشد ذهنی و اخلاقی نوجوانان را نمایش میدهد.
ارزش آموزشی و اخلاقی رمانهای آریانفر
در بخش پایانی نشست، هر سه سخنران بر ارزش آموزشی و اخلاقی رمانهای آریانفر تاکید کردند. آنها اظهار کردند: این آثار علاوه بر سرگرمی، پیامهایی درباره حفظ هویت، دوستی، همزیستی و تابآوری ارائه میکنند و نوجوانان را با مسائل اجتماعی و فرهنگی خود آشنا میسازند. تحلیل ترکیب واقعیت و خیال، موجب تقویت تخیل و خلاقیت مخاطبان شده و تجربهای چندلایه از جهان واقعی و نمادین فراهم میآورد.
این نشست با تاکید بر اهمیت شناخت فرهنگ، تاریخ و محیط بومی در خلق رمان نوجوان، شیوههای نوآورانه نویسنده در شخصیتپردازی، فضاسازی و بهرهگیری از رئالیسم جادویی، و تحلیل مضامین انسانی و اخلاقی آثار، جایگاه ویژهای به این آثار در حوزه ادبیات نوجوان داد. در پایان، شرکتکنندگان بر گسترش چنین نشستهایی برای ارتقای سطح کیفی آثار و ترویج ادبیات نوجوان تاکید کردند.
چشمانداز آینده رمان نوجوان در ایران با بررسی آثار آریانفر روشن شد. تجربه زیسته نویسنده، سبک نگارش منحصر به فرد، بهرهگیری از باورهای محلی، فضاسازی اقلیمی و رئالیسم جادویی، تحلیل مضامین انسانی و اخلاقی و نگاه ویژه به بلوغ و مواجهه با بحران، از جمله نکات برجستهای بود که در نشست مورد توجه قرار گرفت. آثار محمدرضا آریانفر به عنوان نمونه موفقی از ادبیات نوجوان معرفی شدند که با برخورداری از ویژگیهای فرهنگی و اقلیمی مناطق جنوب و مرکز کشور، داستانهایی آموزنده، جذاب و شنیدنی برای نسل جوان خلق کردهاند.
برگزاری شانزدهمین نشست جمع خوانی کتابهای کودکان و نوجوانان در حوزه هنری اصفهان، گامی مهم در معرفی و تحلیل آثار برجسته رمان نوجوان و ایجاد بستر تعامل میان نویسندگان، منتقدان و مخاطبان به شمار میرود. این نشست نشان داد رمان نوجوان میتواند همزمان آموزشی، معنادار و جذاب باشد و تعامل نویسنده با محیط فرهنگی و تاریخی موجب خلق داستانهایی شود که نوجوانان را به تفکر، تحلیل و همذاتپنداری با شخصیتها ترغیب میکند.
