این متن قصد اغراق یا تقدیس ندارد. بلکه به بررسی یک مقایسه جدی میپردازد. جمهوری اسلامی یک «سیستم قهرمان» است؛ سیستمی که توان تربیت انسانهایی در سطح شهید سلیمانی، شهید حججی و چهرههایی مانند یحیی سنوار را دارد. چنین امکانی تصادفی نیست و با مفاهیم رایج قدرت نرم یا قدرت هوشمند بهسادگی قابل توضیح نیست. همچنین در سایر حکومتهای دنیا، امکان تربیت کسی چون در تراز شخصیتی چون سردار سلیمانی، وجود ندارد.
این سیستم متکی به این نظام تربیت سیاسی و اعتقادی است که متمایز است؛ عمیق و قهرمانساز است. مبتنی بر چنین سازه معنی و اخلاقی است که باید گفت کسی که حاضر به فداکاری است، میتواند از دشواریهای اقتصادی، تحریمی و امنیتی عبور کند. درک این واقعیت برای فهم قدرت جمهوری اسلامی ضروری است.
اگر چنین فشار و تحریمهایی علیه کشوری مانند انگلستان اعمال میشد، معلوم نبود چه بر سر این کشور می آمد. اما جمهوری اسلامی نهتنها پابرجا مانده بلکه معنا و قدرت تولید کرده است. این نشاندهنده نوعی قوت بنیادی است.
در تاریخ ایران، حتی دوره پیشامدرن، هیچ سیستم سیاسی دیگری توان تربیت انسانی در سطح حاج قاسم سلیمانی را نداشته است. هیچ حکومت دینی، از جمله صفویه، این توان را نداشته است. تنها جمهوری اسلامی چنین کرده است. این گزاره تاریخی است، نه شعاری.
نمونهها قاطع و مبرز هستند؛ سلیمانی، حاجیزاده، کاظمی، ردانی، خرازی و دیگران. اینان حتی فراتر از چهرههایی مانند امامقلی صفویاند. عباسمیرزا در این قیاس قابل ذکر نیست. رئیسعلی دلواری نیز با ارزشهایی بزرگ شد که نطفه آغازین جمهوری اسلامی را شکل داده است؛ ایمان فعال، شجاعت تاریخی علیه بیگانگان و معناگرایی سیاسی.
مقایسه کنید تربیتیافتگان جمهوری اسلامی را با دیگر سیستمهای شکستخورده، چه پهلوی باشد چه نسخههای متأخر و رسانهای تر و بیریشه تر.
از خود بپرسیم باسوادترین، جامعترین، شجاعترین و سیاستمدارترین حاکم تاریخ ایران کیست؟ دست کم کدام یک از حکام تاریخ ایران، دانش بیشتری داشته است؟ روحالله الموسوی خمینی. او نهادسازی کرد، معنا آفرید، انقلاب را مدیریت نمود، جنگ ۸ساله را اداره کرد و در شرایط فشار جهانی سیستمی مولد قدرت ایجاد کرد.
با معیار فنی و سکولار میتوان پرسید کدام یک از حکام ایران جامعیت، عمق، خلاقیت و کاریزمای امام راحل را داشتهاند و سپس جانشین او؟ این سخن تحلیلی است نه ستایشگرانه. حتی کوروش با دشواریهای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس مواجه نبوده است. همچنین او هرچند یک قدرت بزرگ را بنیان نهاد اما وارث قدرت پدر نیز بود اما امام راحل به کلی یک سیستم نوین و یک حکومت جدید را رأساً خود تأسیس کرد. همچنین رضاخان، نادر، آغامحمدخان و... هیچیک به پای امام و رهبری نمیرسند؛ نه در نهادسازی، نه در مدیریت بحران و نه در پیوند دادن سیاست با معنا.
باید پرسید جامعترین و همهجانبهترین انقلاب تاریخ را چه کسی رقم زده است؟ نه انقلاب فرانسه، نه نیکاراگوئه، نه الجزایر و نه انقلاب هندِ گاندی، هیچیک از لحاظ فلسفی، دینی، سیاسی و اجتماعی به وسعت و عمق انقلاب اسلامی نزدیک نمیشوند.
هیچ انقلابی در تاریخ به اندازه انقلاب اسلامی بنیادین نبوده است. به این معنی که انقلاب اسلامی صرفاً جابهجایی قدرت نبود، بلکه انسان، معنا، نهاد و افق تاریخی ساخت. این راز «سیستم قهرمان» است؛ سیستمی که هنوز و علیرغم فشارها، انسان بزرگ پرورش میدهد.
