همه ما با خطرات دود سیگار (دستاول) و بودن در کنار فرد سیگاری (دستدوم) آشنا هستیم، اما دانشمندان آکادمی علوم چین از یک تهدید پنهانتر و پایدارتر پرده برداشتهاند: «دود دستسوم». این پدیده به باقیماندههای سمی سیگار گفته میشود که مدتها پس از خاموششدن نخ سیگار روی سطوح خانه باقی میمانند. تحقیقات جدید نشان میدهد که این ذرات تنها یک بوی بد ماندگار نیستند، بلکه یک منبع فعال و پویا از آلودگی هوا هستند که میتوانند ساکنان خانه را مسموم کنند.
به گزارش Phys، دود دستسوم مخلوطی سمی از مواد شیمیایی است که روی دیوارها، مبلمان، فرش، پرده و سایر سطوح مینشیند. تفاوت اصلی در ماندگاری است. دود دستدوم (که مستقیماً در هوا پخش میشود) معمولاً سریع پراکنده میشود، اما دود دستسوم مانند یک لایه نامرئی روی وسایل باقی میماند و بهطور مداوم آلایندهها را دوباره به هوا بازمیگرداند. پژوهشگران میگویند که این پسماندها یک لکه ثابت نیستند، بلکه دائماً دچار تغییرات شیمیایی میشوند.
نکته ترسناک ماجرا تغییر ماهیت شیمیایی ذرات است. محققان با استفاده از فناوریهای پیشرفته پایش هوا، متوجه شدند که اثرات شیمیایی ذرات دود دستسوم در طول زمان تغییر میکند. این ذرات به مرور غنیتر از نیتروژن میشوند که نشاندهنده سمیتر شدن آنهاست. این یعنی خانهای که در آن سیگار کشیده شده، حتی اگر بوی دود ندهد، میتواند محیطی با سطح پایین اما مزمن از آلودگی سمی باشد.
مواد متخلخل مانند فرشهای پشمی یا پارچه مبلمان، نقش مخازن این دودها را بازی میکنند. این وسایل مواد شیمیایی تنباکو را در خود جذب و سپس آنها را به آرامی و در طول ساعتها یا حتی روزها آزاد میکنند. به همین دلیل است که بازکردن پنجرهها یا استفاده از سیستم تهویه معمولی تأثیر چندانی در از بین بردن دود دستسوم ندارد، زیرا منبع آلودگی در عمق الیاف وسایل خانه نفوذ کرده است.
تحقیقات نشان داده است که آزادسازی این سموم یک فرایند سه مرحلهای است. ابتدا یک انفجار ناگهانی از گازها رخ میدهد. در مرحله دوم که چندین ساعت طول میکشد، ترکیبات مرتبط با نیکوتین بهصورت مداوم آزاد میشوند. درنهایت، مرحله سوم آغاز میشود که در آن سایر مواد شیمیایی به کُندی و در مدت طولانی در فضای خانه پخش میشوند و ساکنان را در معرض دوزهای پایین اما طولانیمدت قرار میدهند.
یافتههای این پژوهش در ژورنال Building and Environment منتشر شده است.
