خبرگزاری مهر، گروه استانها- سعید رضایی *: وقتی نام «فناوری هستهای» به میان میآید، ذهن بسیاری از مردم ناخودآگاه به سمت انرژی، نیروگاه و… سوق پیدا میکند؛ در حالی که بخش عمدهای از دستاوردهای هستهای، سالهاست بیسروصدا وارد زندگی روزمره مردم شده و نقشی تعیینکننده در سلامت، امنیت غذایی و توسعه پایدار ایفا میکند.
امروز فناوری هستهای دیگر یک مفهوم انتزاعی یا صرفاً راهبردی نیست، بلکه ابزاری ملموس برای حل مسائل واقعی جامعه است.
برخلاف تصور عمومی، تولید برق تنها یکی از شاخههای فناوری هستهای است. این فناوری مجموعهای از علوم میانرشتهای شامل فیزیک، شیمی، مهندسی، پزشکی، زیستفناوری و علوم مواد را در بر میگیرد.
آنچه امروز اهمیت دارد، کاربردهای غیرانرژیمحور این فناوری است؛ کاربردهایی که مستقیماً با سلامت انسان، امنیت غذایی و پایداری محیطزیست ارتباط دارد.
در ایران، توسعه این فناوری طی سالهای گذشته بهصورت هدفمند دنبال شده و بخش مهمی از آن مبتنی بر دانش بومی و نیروی انسانی داخلی شکل گرفته است؛ موضوعی که ارزش راهبردی آن را دوچندان میکند.
فناوری هستهای در خدمت سلامت و درمان
یکی از ملموسترین عرصههای اثرگذاری فناوری هستهای، حوزه پزشکی و درمان است. پزشکی هستهای امروز نقش حیاتی در تشخیص زودهنگام بیماریها، بهویژه سرطانها، ایفا میکند.
تولید رادیوداروها، تصویربرداری دقیق از اندامهای داخلی و درمان هدفمند تومورها از جمله دستاوردهایی است که جان هزاران بیمار را نجات داده است.
در سالهای اخیر، ایران توانسته است بخش قابلتوجهی از رادیوداروهای مورد نیاز خود را در داخل کشور تولید کند. این دستاورد، علاوه بر کاهش وابستگی، دسترسی بیماران به خدمات تشخیصی و درمانی را تسهیل کرده است.
بسیاری از بیماران که پیشتر ناچار به سفر به خارج از کشور بودند، امروز در مراکز درمانی داخلی خدمات دریافت میکنند؛ موضوعی که هم از نظر اقتصادی و هم از نظر انسانی اهمیت بالایی دارد.
نقش فناوری هستهای در امنیت غذایی
امنیت غذایی یکی از چالشهای اساسی جهان امروز است. رشد جمعیت، تغییرات اقلیمی و محدودیت منابع آبی، کشورها را به سمت بهرهگیری از فناوریهای نوین سوق داده است. فناوری هستهای در این حوزه نیز نقشی کلیدی دارد.
استفاده از پرتودهی برای افزایش ماندگاری محصولات کشاورزی، کنترل آفات بدون استفاده از سموم شیمیایی و بهبود کیفیت بذرها از جمله کاربردهای مهم این فناوری است.
این روشها نهتنها باعث کاهش ضایعات غذایی میشوند، بلکه سلامت مصرفکننده و محیطزیست را نیز حفظ میکنند.
در ایران، پژوهشها و پروژههای متعددی در زمینه اصلاح بذر، افزایش بهرهوری محصولات و کاهش مصرف آب با بهرهگیری از فناوری هستهای در حال اجراست؛ اقداماتی که میتواند به پایداری کشاورزی در شرایط اقلیمی دشوار کمک کند.
فناوری هستهای و محیطزیست
برخلاف تصور رایج، فناوری هستهای میتواند در خدمت محیطزیست باشد. پایش آلایندهها، بررسی منابع آب زیرزمینی، ردیابی آلایندههای صنعتی و مدیریت پسماند از جمله کاربردهای این فناوری است. ابزارهای هستهای امکان اندازهگیری دقیق و علمی آلودگیها را فراهم میکنند؛ امکانی که بدون آن، سیاستگذاری محیطزیستی عملاً کور خواهد بود.
در شرایطی که بحرانهای زیستمحیطی به یکی از تهدیدهای جدی جوامع تبدیل شدهاند، استفاده هوشمندانه از این فناوری میتواند نقش مهمی در حفظ منابع طبیعی ایفا کند.
خوداتکایی علمی و اقتدار فناورانه
یکی از مهمترین ابعاد فناوری هستهای در ایران، بومیسازی دانش و تربیت نیروی انسانی متخصص است. دستیابی به چرخه کامل این فناوری بدون اتکا به خارج، نشاندهنده ظرفیت بالای علمی کشور است.
این خوداتکایی نهتنها به معنای استقلال علمی است، بلکه امکان توسعه پایدار و تصمیمگیری مستقل را نیز فراهم میکند.
تجربه سالهای اخیر نشان داده است که سرمایهگذاری در حوزه دانشبنیان، بهویژه در فناوریهای پیشرفته، میتواند موتور محرک توسعه ملی باشد.
فناوری هستهای نمونهای روشن از این مسیر است؛ مسیری که از دانشگاهها و مراکز پژوهشی آغاز شده و به خدمت جامعه درآمده است.
فناوری هستهای امروز دیگر صرفاً یک موضوع فنی یا سیاسی نیست، بلکه بخشی از زیست روزمره انسان معاصر شده است. از تشخیص و درمان بیماریها گرفته تا امنیت غذایی و حفاظت از محیطزیست، این فناوری نقشآفرینی میکند. تجربه ایران نشان میدهد که با تکیه بر دانش بومی، میتوان از این فناوری در مسیر منافع عمومی بهره گرفت.
تولید برق هستهای
فناوری هستهای یکی از پایدارترین و راهبردیترین روشهای تولید برق در جهان امروز به شمار میرود. در شرایطی که بسیاری از کشورها با چالش کمبود انرژی و آلودگیهای زیستمحیطی روبهرو هستند، برق هستهای بهعنوان منبعی پایدار، کمکربن و قابل اتکا اهمیت فزایندهای یافته است. تولید برق از طریق شکافت هستهای امکان تأمین انرژی مداوم و بدون وابستگی به شرایط آبوهوایی را فراهم میکند و به همین دلیل نقش مهمی در امنیت انرژی کشورها دارد.
در ایران نیز بهرهگیری از انرژی هستهای برای تولید برق بهصورت جدی در دستور کار قرار گرفته است. نیروگاه اتمی بوشهر بهعنوان نخستین نیروگاه هستهای کشور، با ظرفیت تولید هزار مگاوات برق، سهم قابلتوجهی در تأمین برق پایدار جنوب کشور دارد. این نیروگاه سالانه میلیاردها کیلووات ساعت برق تولید میکند و از مصرف میلیونها بشکه سوخت فسیلی جلوگیری میکند که این موضوع هم از نظر اقتصادی و هم زیستمحیطی حائز اهمیت است.
نیروگاه بوشهر نماد توان فنی و مهندسی ایران در بهرهبرداری ایمن از فناوری هستهای است. تجربه موفق این نیروگاه باعث شده برنامهریزی برای توسعه واحدهای جدید نیز در دستور کار قرار گیرد. در حال حاضر ساخت دو واحد جدید دیگر در سایت نیروگاه بوشهر در حال انجام است که هر یک ظرفیت تولید هزار مگاوات برق را خواهند داشت. با بهرهبرداری از این واحدها، ظرفیت تولید برق هستهای کشور به شکل چشمگیری افزایش خواهد یافت.
بر اساس برنامههای کلان انرژی، ایران هدفگذاری کرده است که در سالهای آینده چندین هزار مگاوات برق هستهای تولید کند. این رویکرد نهتنها به کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی کمک میکند، بلکه نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا و انتشار گازهای گلخانهای دارد. برق هستهای از جمله پاکترین منابع انرژی به شمار میرود و میتواند مکمل مناسبی برای انرژیهای تجدیدپذیر باشد.
از سوی دیگر، توسعه نیروگاههای هستهای باعث انتقال دانش، تربیت نیروی متخصص و تقویت زیرساختهای فنی کشور میشود. زنجیره گستردهای از صنایع، از مهندسی و ساخت تا بهرهبرداری و نگهداری، درگیر این صنعت میشوند که خود محرکی برای رشد فناوری ملی است.
در مجموع، فناوری هستهای در حوزه تولید برق، نهتنها یک انتخاب فنی بلکه یک ضرورت راهبردی برای آینده انرژی کشور محسوب میشود. تجربه نیروگاه بوشهر نشان داده است که ایران توان بهرهبرداری ایمن و پایدار از این فناوری را دارد و با تکمیل واحدهای جدید، نقش برق هستهای در سبد انرژی کشور پررنگتر خواهد شد؛ مسیری که میتواند امنیت انرژی و توسعه پایدار را همزمان تضمین کند.
نگاه واقعبینانه و علمی به فناوری هستهای، آن را از یک مفهوم انتزاعی به ابزاری برای بهبود کیفیت زندگی مردم تبدیل میکند. آیندهای که در آن علم، در خدمت انسان قرار گیرد، نه تنها ممکن است، بلکه در حال شکلگیری است.
*خبرنگار
