خبرگزاری مهر، گروه استانها: خراسان جنوبی با اقلیم خشک و نیمهخشک خود، یکی از کمبارشترین مناطق کشور به شمار میآید. ویژگی بارشهای این استان اعم از رگباری و مقطعی بودن آنها، در مدتزمان کوتاه، حجم زیادی از آب را بر سطح زمین جاری میسازد.
این پدیده، در کنار نبود ظرفیت مناسب برای نفوذ و ذخیره آب، موجب شکلگیری سیلابهای فصلی میشود. سیلابهایی که بخش عمدهای از منابع آبی منطقه را پیش از بهرهبرداری، از دسترس خارج کرده و از مرز عبور میدهند.
در سالهای اخیر، با اجرای طرحهای آبخیزداری در نقاط مختلف استان، بخش قابل توجهی از این روانابها مهار و در سفرههای زیرزمینی نفوذ داده شدهاند.
این اقدام، ضمن کاهش خسارات ناشی از سیل، به احیای پوشش گیاهی، تغذیه چاهها و آبادانی روستاها کمک شایانی کرده است. با این حال، محدودیت منابع مالی و گستردگی حوزههای آبریز سبب شده که این اقدامات هنوز پاسخگوی کامل نیاز منطقه نباشد و لزوم تداوم و گسترش پروژههای آبخیزداری بیش از پیش احساس شود.
روایت مهار سیلاب
علیرضا نصرآبادی در این خصوص در گفتگو با خبرنگار مهر، بیان کرد: به لطف بارشهای اخیر و اجرای گسترده طرحهای آبخیزداری، با وجود نبود بارندگی قابل توجه از ابتدای سال آبی، در سامانه اخیر حدود ۱۴ میلیون مترمکعب روانآب و سیلاب در سازههای آبخیزداری استان مدیریت شد.
وی افزود: این رقم در مدت مشابه سال آبی گذشته حدود ۳۵۰ هزار مترمکعب بوده که نشاندهنده رشد قابل توجه و جهش چشمگیر در مدیریت سیلابهای سطحی است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی اظهار داشت: بیشترین میزان مدیریت سیلاب مربوط به شهرستان نهبندان با بیش از چهار میلیون مترمکعب بوده است.
وی با بیان اینکه همچنین شهرستانهای طبس و عشقآباد هر یک با بیش از چهار میلیون مترمکعب در رتبههای بعدی قرار دارند، افزود: در شهرستان بیرجند حدود دو میلیون مترمکعب و در خوسف نیز نزدیک به یک میلیون مترمکعب روانآب مهار شده است.
نقشآفرینی طرحهای آبخیزداری
نصرآبادی با اشاره به اینکه بزرگترین سازهی آبخیزداری در منطقه آرک بینآباد قرار دارد، اظهار کرد: در این حوزه نیز اتفاقات بسیار خوبی رخ داده و عملکرد سازهها کاملاً مطلوب بوده است.
وی اجرای طرحهای آبخیزداری نقش مهمی در کنترل سیلاب و جلوگیری از خسارتهای احتمالی در پاییندست دارد، گفت: همچنین این طرحها عامل مهمی در بهبود کمی و کیفی منابع آب بهویژه در قنوات است.
نصرآبادی گفت: بسیاری از سازههایی که طی سالهای گذشته ساخته شده بودند و در دو تا سه سال اخیر بدون آبگیری باقی مانده بودند، با بارندگیهای اخیر بازدهی خود را نشان دادند.
به گفتهی وی، این موضوع ثابت کرد که با مدیریت درست، هدفگذاری شفاف و مکانیابی دقیق، سازههای آبخیزداری از کارایی بالایی برخوردارند و توانستهاند روانآبها را بهخوبی ذخیره کنند.
طراحی ۲۴۰۰ سازه آبی
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی بیان کرد: از ابتدای اجرای طرحهای آبخیزداری در استان تاکنون، بیش از دو هزار و ۴۰۰ سازهی فعال شامل سازههای سنگ و ملاتی، تورسنگی و خاکی ساخته شده که بر اساس شرایط جغرافیایی هر منطقه طراحی شدهاند.
وی با بیان اینکه ظرفیت کلی مدیریت و آبگیری این سازهها حدود ۸۷ میلیون مترمکعب است، گفت: در سالهای مختلف، بسته به نوع و پراکنش بارشها، میزان مدیریت روانآبها متفاوت است.
نصرآبادی ادامه داد: بهگونهای که کمترین میزان حدود ۸.۶ میلیون مترمکعب و بیشترین میزان در سال گذشته حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب گزارش شده و این نوسانات طبیعی و وابسته به شرایط بارش، پراکنش جغرافیایی و زمان وقوع سامانهها دانست.
درخواستی از بهرهبرداران
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی افزود: سازههای آبخیزداری عموماً از نوع کوچک و متوسط هستند و سازههای بزرگ در محدودهی مسئولیت سازمان آب منطقهای قرار دارند.
وی با اشاره به اینکه رسوبگیری بخشی از اهداف طراحی سازههای آبخیزداری است، گفت: این پدیده به معنای از کار افتادن سازه نیست، بلکه باعث کاهش شیب رودخانه در پشت سازه، کنترل فرسایش و افزایش نفوذ آب میشود بنابراین در حال حاضر برنامهای برای لایروبی این سازهها وجود ندارد.
به گفته، مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی، در اغلب سازههای جدید، لوله تخلیه تحتانی پیشبینی شده تا همزمان با ورود سیلاب، حجم آب بهصورت تدریجی و کنترلشده تخلیه شود.
وی با بیان اینکه این فرآیند علاوه بر حفظ رسوبات مفید، موجب نفوذ آرام و مؤثر آب به پاییندست میشود، افزود: بهرهبرداران باید از بستن این لولهها به هر دلیل خودداری کنند، چراکه عملکرد درست سازهها بر پایه همین تخلیه آهسته و مدیریتشده است تا مخزن برای بارشهای بعدی آماده بماند و از تجمع ناگهانی آب جلوگیری شود.
