همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: تصور کنید گوشی موبایل شما، چند دقیقه قبل از لرزش زمین، هشداری جدی بدهد: «پناه بگیرید!». این دیگر یک رویا نیست؛ این واقعیتِ جدید دنیای فناوری است که لرزه بر اندام ترسهای قدیمی ما انداخته است.
حسگرهای فوق حساس و تحلیل دادههای کلان
در دنیایی که ما مسیر ستارگان را پیشبینی میکنیم، ناتوانی در پیشبینی زمان دقیق زلزله همیشه یک بنبست علمی بزرگ بود. اما در ماههای اخیر، ورود هوش مصنوعی به حوزه زمینشناسی، ورق را برگردانده است. دانشمندان با استفاده از حسگرهای فوق حساس و تحلیل دادههای کلان (Big Data)، به کدهایی دست یافتهاند که نشان میدهد زمین قبل از لرزیدن، علائمی از خود ساطع میکند که تا پیشازاین «پارازیت» پنداشته میشد.
گوشسپاری به نجوای لایههای زیرین زمین
دانشمندان در پروژههای اخیر بینالمللی متوجه شدهاند زمین قبل از وقوع زلزلههای بزرگ، تغییرات بسیار جزئی در میدانهای الکترومغناطیسی و فشار لایههای زیرین نشان میدهد. هوش مصنوعی با پردازش میلیونها داده از زلزلههای گذشته میتواند این «تغییرات پیشنشانگر» را شناسایی کند. این یعنی ما بهجای انتظار برای وقوع لرزش، شروع به خواندن علائمی کردهایم که زمین بهآرامی زمزمه میکند.
بیشتر بخوانید:
شبکه جاسوسی دیجیتال در جیب شما
یکی از هیجانانگیزترین بخشهای این فناوری، استفاده از گوشیهای هوشمند بهعنوان لرزهنگار است. شرکتهای بزرگی مثل گوگل با استفاده از حسگرهای شتابسنج موجود در میلیونها گوشی اندروید، یک شبکه تشخیص زلزله جهانی ساختهاند. وقتی هزاران گوشی در یک منطقه همزمان تکان کوچکی را ثبت میکنند، هوش مصنوعی در کسری از ثانیه تشخیص میدهد که این یک زلزله است و پیش از رسیدن امواج مخرب به مناطق دورتر، به کاربران هشدار میبیشات
ماهوارههایی که نبض زمین را میگیرند
فناوری جدید تنها محدود به زمین نیست. ماهوارههای پیشرفته حالا میتوانند تغییرات در چگالی الکترونها در لایههای بالایی جو (یونسفر) را رصد کنند. تحقیقات نشان میدهد قبل از زلزلههای بزرگ، اختلالات الکتریکی عجیبی در جو بالای منطقه وقوع ایجاد میشود. این «چشمهای آسمانی» به ما کمک میکنند تا مناطق پرخطر را حتی هفتهها قبل از وقوع حادثه تحتنظر بگیرید.
ثانیههای طلایی؛ مرز بین مرگ و زندگی
شاید بپرسید پیشبینی ۳۰ ثانیه یا ۱ دقیقه زودتر چه تفاوتی دارد؟ در دنیای مهندسی، این زمان یعنی: توقف خودکار قطارهای سریعالسیر، قطع جریان گاز برای جلوگیری از آتشسوزی، متوقفشدن جراحیهای حساس بیمارستانی و از همه مهمتر، فرصت برای پناهگرفتن. هوش مصنوعی با حذف خطاهای انسانی، سرعت واکنش سیستمهای ایمنی را به زیر یک ثانیه رسانده است.
افق پیشرو
ما هنوز راهی برای «متوقف کردن» زلزله نداریم، اما فناوری هوش مصنوعی و حسگرهای پیشرفته به ما این قدرت را دادهاند که دیگر «قربانیِ بیخبر» نباشیم. آیندهای که در آن زلزله دیگر یک فاجعه انسانی به شمار نمیآید، نزدیکتر از آن است که فکرش را میکنیم. زمین هنوز رازهای زیادی دارد، اما حالا ما ابزاری داریم که میتوانیم با آن، زبانِ سختِ طبیعت را ترجمه کنیم.
